Foto: Ashyq derekóz
«Men bul máseleni kópten beri qozǵap kele jatyrmyn. Bul pikirdi ásiredinshilder qozdatyp júr, qazaqtyń mentalıtetine jat túsinik. Qazaqtyń ulttyq tanymyndaǵy ıslamnan aýlaq uǵymdardy ákep telip sińirgisi keledi.
Paıǵambardyń súnneti degendi qalqan etip qazaqtyń salt-dástúrine qııanat jasap sóılep jatqandar dinı saýatty mamandar, ımamdar emes. Qazaqtyń kózi ashylatyn ýaqyty keldi. Táýelsizdikti alǵanda ıslamǵa da erkindik berildi. Jetpis eki aǵymnyń qaısy arnasynyń aǵysyna ilesip ketkenin ózi de ıgere almaı júrgenderdiń, jat aǵymnyń eteginen ustaǵandardyń, oranyp, balaǵyn short kesip, saqalyn josyqsyz ósirgenderdiń qazaqtyń ulttyq qundylyǵy dombyraǵa pátýa aıtýyna meniń oıymsha esh qaqysy joq!
«Dombyra – haram» dep syńarezýlenip, eldiń ishin alataıdaı búldirý pıǵylyndaǵy pendelerdiń áreketi áride de bolǵan. Zamanynda Qashaǵan Kúrjimanuly Esqalı supyǵa bylaı degeni bar:
«Ol kúndegi o da saz.
Bul kúndegi bu da saz,
Sazdy kúná dep júrgen,
Moldeke, seniń aqylyń az.
Moldeke, bilmeı adaspa,
Dombyranyń bizge kúnási az».
Sırııaǵa ketip, jıhad jasaımyz dep adasqan otbasylardyń betin qaıtarýǵa kóp kúsh salýymyz kerek. Osy máseleni áli de nasıhattap, qaterdiń betin qaıtarýymyz qajet. Ásiredinshilderdiń álgindeı dúbárasy kúsh alyp turǵany sonshalyq, dombyra qazaqtyń jany degen pikirdi aıtsań seni kápir kóredi, qoǵamǵa solaı beıneleýge beıim turady. Eń qorqynyshtysy keleshekte bul jalpyhalyqtyq sıpat alyp ketýi múmkin. Bizge osydan saqtanýymyz mańyzdy. Eń birinshi mańdaıymyzda saqtap, qyzǵyshtaı qorǵaıtyn dúnıemiz ulttyq qundylyq bolýy kerek.
Segiz ǵasyr boıy ıslam dinine qorǵan bolyp, sońǵy paıǵambarǵa kesene ornatqan Osmanly túrikteri kezinde arabtanýdyń az aldynda turǵanda Kemal Atatúrik saqtap qaldy ǵoı. Sonyń arqasynda túrik halqy óziniń mentalıtetinen ajyraǵan joq.
Mekteptegi hıdjab máselesiniń de ýytyn osyndaı dúmsheler shashyp otyr. Oqýshy mektepte eń birinshi saýatty bilim alýy kerek. Ata-analardyń da kóp jerde qatelesetini bar. Bala kámelettik jasqa tolyp, oń men solyn aıqyndaǵanda ózi sheshýi tıis orana ma, hıdjab kıe me óziniń yrqyndaǵy másele bolýy kerek. Munyń aldyn alyp, yryqtap tejemesek erteń barmaǵymyzdy shaınaýymyz múmkin. Eki súreni tereńdep bilmeı dindi jan-dúnıesimen ishki mazmunymen sezinbeı syrtqy formasymen ǵana qabyldap júrgenderdiń shalaǵaı tirligi dep oılaımyn.
Men 90 jasqa kep qaıtqan apamnyń eteginde eseıdim. Atam Qumar molla 1938 «halyq jaýy» bolyp ustalyp ketti. Apam 13 jasynan dinin ustanyp, namazyn óle-ólgenshe qaza qylmaı ótegen kisi. Sol kisi jaryqtyq «dinmen de bolma, dinsiz de bolma» dep ósıet etetin. Qaljyńǵa súıep te keıde «Men ólgen soń molama kelip quran oqymasań da, dombyrańdy kóterip kelip shertip ket» deýshi edi. Keshegi bizdiń ata-babalarymyz da asyl dinimizdi ustandy, sharıǵattyń jolymen júrdi. Biraq olardyń kókeıinde eń birinshi ulttyń máselesi bıik boldy. Keshegi qubylasynan jańylmaǵan, dinsizdenbegen babalarymyz ulttyq ıdeologııasyn da uıyta bilgenin umytpaýymyz kerek», dedi D.Kápuly.
