Etnosaralyq qatynastardy nyǵaıtý men quqyqtyq belsendilikti damytý úılesimdi qoǵam qurýǵa járdemdesetin mańyzdy tetik. Osy mindetti negizge ala otyryp eldiń turaqty ilgerileýine yqpal etetin jańa ıdeıalar men seriktestikterdi qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan basqosý birneshe mańyzdy taqyryp boıynsha órbidi. Is-sharany ashyp bergen Marat Ázilhanov ár salanyń kóshin alǵa súıregen bilimdi mamandar men azamattyq qoǵamnyń belsendi ókilderi ózderiniń tyń ıdeıalarymen etnosaralyq yntymaqtyń órisin keńeıtýge serpin beretinin atap ótti.
– Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń 2023 jylǵy 27 sáýirdegi Qazaqstan halqy Assambleıasynyń «Ádiletti Qazaqstan: birlik, turaqtylyq, damý» atty XXXII sessııasynda bergen tapsyrmalaryn oryndaý maqsatynda jalpyulttyq birlik jáne qoǵamdyq kelisim salasyndaǵy saıasat baǵyttaryn jan-jaqty talqylaý úshin jınalyp otyrmyz. Prezıdent «Memleket áleýmettik mańyzdy máselelerdi sheshý jáne eldiń jan-jaqty damýyn qamtamasyz etý úshin keshendi zertteýler men usynystarǵa muqtaj» ekenin atap ótti. Bul úshin bizge tıimdi jumys isteýge jáne sapaly ári suranysqa ıe zııatkerlik ónim usynýǵa qabiletti saraptamalyq-taldaý ortalyqtarynyń qýatty jelisi qajet ekenin, bul óz kezeginde memlekettiń ıdeologııalyq egemendigin saqtaý úshin erekshe mańyzǵa ıe qural ekenine toqtalǵan bolatyn. Jahandyq oqıǵalar aıasynda qazirgi álemde kez kelgen memlekettiń áleýmettik-ekonomıkalyq damýy – qoǵamdyq kelisim men halyqtyń birligine baılanysty. Kópetnosty elimiz úshin mańyzdy mindetterdiń biri – etnosaralyq dıalog pen ózara is-qımyldy saqtaý jáne nyǵaıtý, memleketimizdiń birtutas halqyn biriktiretin ortaq qundylyqtar men múddelerdi qalyptastyrý. Prezıdent atap ótkendeı, «birlik pen turaqtylyqsyz saıası jáne ekonomıkalyq reformalardy júzege asyrý múmkin emes». Jalpyulttyq birlikti nyǵaıtyp, qoǵamdyq kelisim men etnosaralyq qatynastardy úılestirý úshin qoǵamnyń túrli ınstıtýttarynyń kúsh biriktirýi mańyzdy. Elimizdegi jalpyulttyq birlik pen kelisimniń mańyzdy ınstıtýty – Qazaqstan halqy Assambleıasy – ult birligin nyǵaıtýdyń jáne azamattyq biregeılik, qazaqstandyq patrıotızm, ortaq qundylyqtar negizinde barlyq azamatty bir maqsatqa uıystyrýdyń pármendi quraly bolyp otyr. Osy oraıda memlekettik til – ult birliginiń qýatty faktory ekenin aıtýymyz kerek, – dedi Marat Ázilhanov.
Pikirtalasqa qatysýshylar etnosaralyq kelisimdi nyǵaıtý jónindegi qyzmetke memlekettik organdardyń, úkimettik emes, ózge de qoǵamdyq jáne kommersııalyq qurylymdardyń kúsh-jigeri men áriptestigin shoǵyrlandyrýdyń tıimdi joldary men formattary týraly óz kózqarastarymen bólisti. Ásirese etnosaralyq jaǵdaıǵa áser etetin úderister men faktorlarǵa keshendi taldaý júrgizý, beıbitshilik pen kelisim qundylyqtarynyń qoǵamdyq qatynastardaǵy rólin zerdeleý máselesi keńinen saralandy.
«Mundaı mańyzdy ári názik máseleni ǵylymı zertteýlerge súıene otyryp talqylaýdyń jóni bólek. Qoǵamda qundylyqtar jıyntyǵyn qalyptastyrýdyń mańyzdy aspektisi bilim, ǵylym jáne mádenıet salalary ekeni daýsyz. Osy turǵyda etnosaıasat sýbektileriniń salalyq-kross-zertteýlerin jáne tıisti quzyretterin iske asyrý joldaryn, sondaı-aq tutastaı alǵanda osyndaı zertteýlerdi qoldaý máselelerin talqylaý mańyzdy. Álemdegi jaǵdaı kórsetip otyrǵandaı, aqparattyq sala jyl saıyn aqparatty alý men taratýdyń, bilimdi qalyptastyrýdyń, sondaı-aq teris stereotıpter men alalaýshylyqtardyń negizgi keńistiginiń birine aınalyp keledi. Sondyqtan aqparattyq keńistik pen buqaralyq aqparat quraldary halyqtyń boıynda mádenıetaralyq jáne tolerantty qoǵamnyń qundylyqtaryn qalyptastyrýda, arandatýshylyqtar men etnosaralyq qaqtyǵystyń alǵysharttaryna qarsy turý tetikterin ázirleýde mańyzdy ról atqarady», dep atap ótti Etnosaralyq qatynastardy damytý komıtetiniń tóraǵasy Ǵalym Shoıkın.
«Qazirgi kezeńdegi jalpyulttyq birlik jáne qoǵamdyq kelisim», «Ekonomıkalyq belsendilik – qoǵamdyq turaqtylyq faktory retinde», «Medıasııa qoǵamdaǵy qaqtyǵystardyń aldyn alý quraly retinde» dep atalǵan úsh talqylaý bloginde qoǵamdyq kelisim isin óristetýge qatysty ózge de tyń ıdeıalar aıtyldy.
Saıasattanýshy Tolǵanaı Úmbetalıeva bul máselede qatyp qalǵan eski súrleýden arylyp, ár etnostyń tulǵalyq qasıetin túrli saladaǵy eńbek adamdarynyń portreti arqyly kórsetýge kúsh salý qajet dep esepteıdi. Onyń pikirinshe, jalpylama jobalarmen qosa jekelegen máselelerge mán berip, etnostardyń jan dúnıesin, rýhanı álemin adamdar taǵdyry arqyly tanýǵa talpynǵan durys. Bul baǵytta aqparat pen mádenıet salasynyń mamandaryna zor jaýapkershilik júkteletinin alǵa tartqan saıasattanýshy sarapshylardy osy máselege mán berýge shaqyrdy.
Ekonomıkalyq belsendilik halyqtyń áleýmettik ál-aýqatynyń mańyzdy bólshegi retinde eldegi etnosaralyq klımatqa tikeleı áser etedi. Qazaqstanda turatyn túrli etnos ókilderinen shyqqan beldi bıznesmender eldiń kásipkerlik jáne qarjy-ekonomıkalyq sektorlarynyń damýyna óz úlesin qosyp keledi. Etnomádenı birlestikterdiń ekonomıkaǵa shetelden ınvestısııa tartýdaǵy úles salmaǵy da basym. Qazaqstan halqy Assambleıasynyń qamqorlyǵymen halyqtyń áleýmettik osal toptaryna túrli tótenshe jaǵdaılar týyndaǵan kezde qaıyrymdylyq kómek kórsetýdiń jaqsy dástúri qalyptasty. Qıyn kezeńdegi yntymaqtastyq azamattyq qoǵamnyń birligin, baýyrmaldyǵyn kórsetti. Basqosý barysynda belsendi halyqty kásipkerlik qyzmetke tartý, el óńirleriniń ekonomıkalyq damýyndaǵy dısproporsııalardy tómendetý máseleleri de nazardan tys qalǵan joq.
Konferensııaǵa qatysqan sarapshylar eldegi medıasııa ınstıtýtynyń qyzmeti daýly jáne janjaldy jaǵdaılardy sheshý barysynda azamattardyń kelisimge kelýge daıyndyǵyn kórsetetin qoǵamdyq sanany jańǵyrtýdyń mańyzdy markeri dep baǵalady. Medıasııa júıeli jumys istegen elde kóptegen áleýmettik-psıhologııalyq ahýal ońtaıly sheshimin taýyp, qoǵamdaǵy quqyqtyq mádenıet deńgeıi artady. Sondyqtan «medıasııa ınstıtýtyn damytýdyń paıdasy mol», dedi ǵalymdar.
Eske salsaq, Almaty qalasynyń respýblıkalyq Dostyq úıiniń janynan túrli sala ókilderin tarta otyryp, saraptamalyq talqylaý, jalpyulttyq kelisim men etnosaralyq qatynastar máselelerin sheshýdegi tásilderdi qarastyrý jáne Ortalyq Azııa men qazirgi zamannyń jahandyq problemalaryn zertteý maqsatynda «Almaty semınary» klýby byltyr qurylǵan bolatyn.
Almaty
