18 Mamyr, 2017

Qol jetpes qunnyń qupııasy

240 ret kórsetildi

Eger mańaıymyzdaǵy kórshiler bolmaǵanda jalańash júrgendeımiz-aý. Bizdi qazir kıindirmeıtin el joq. Qytaı men Túrkııa qazaqtardy jalańash qaldyrmaýdy mindetine alǵandaı kórinse, irgedegi qyrǵyz, ózbek, alystaǵy eýropalyqtar, úndiler, koreıler, belarýstar, orystar da olardan qalyspaıdy. Qaıtemiz tapqan tıyn-tebenimizdi lypasyz júrgen bolmas dep solar tikken kıimderdi satyp alýǵa jumsap, solardyń ekonomıkasyn nyǵaıtyp, solardyń jeńil ónerkásibine ınves­tısııa salyp jatqan jaıymyz bar.

Qol jetpes qunnyń qupııasy

Aǵyp jatqan aǵyl-tegil teńge-dán óz qambamyzǵa quıylmaı, ózge­niń qanary men qabyn toltyryp, elin irgeliletip, ónerkásibin damytyp jatyr. Jáne suranystardy óteýde qamtıtyn keńistikteri qandaı dese­ńizshi? Qaltańyzǵa qaraı joǵary sapalysy, qymbat brendteri, brendtiń kóleńkesi-feıkteri, brendsizi de, ile salyp, suǵa salyp kıip kete beretin arzany da, kıis berer, óńin bermes tózimdisi de, sý tıse ashylyp qalar, jýsa ońyp keter tózimsizi de, qysqasy, tolyp jatqan túrleri bar. Saýda úılerindegi dúkender men bazarlardyń barlyǵy sol zattarǵa toıyp, kekirigi azyp tur. 
Al Qazaqstanda jasalǵan, óndiril­gen, tigilgen buıym arasynan anda-sanda bir jylt ete qalsa kádimgideı qýa­nyp qalasyz. Jeke kásipker, tigin­shiniń qolynan shyqqan emes, kádim­gideı otandyq kásiporynnyń ónimin tabý taptyrmas olja sanalady. Biraq qýanyshyńyz kópshilik jaǵdaıda «báre­keldi» degen bir aýyz sózden asa almaı­dy. О́ıtkeni, baǵasy shyrqap tur. Aı­naldyryp, sıpalap qarap, baǵasyn nege qymbat qyldy eken deısiń de, sosyn óziń olardy aqtaıtyn sebepterdi ishiń­nen oılap ketkenińdi sezbeı qalasyń.
Qudaıǵa shúkir, qazir ótken ǵasyrdyń 90-shy jyldaryndaı emes mal basy da, onyń túri de barshylyq. «Mal ósirseń qoı ósir, tabysy onyń kól kósir» degen maqal búginde yǵysyp bara jatqandaı. Qoıdyń eti bolmasa terisi men júniniń ysyrap bolǵany qashan... Elge barǵanda qaıtemiz, ózimizge qajetin alamyz da qalǵan júndi órteımiz, nemese kómip tastaımyz, sıyrdyń terisi bolmasa, qoı terisi múldem ótpeıdi, jaraǵanda týlaq bolar. Biraq qazir týlaqty da eshkim kerek qylmaıdy. Qyp-qyzyl aqsha qajeti bolmaǵan soń órtelip jatyr, deıdi aǵaıyn. Al biz túriktiń tonyn qymbatqa alyp, júnnen jasalǵan buıymdardy mońǵoldardyń enshisine tutastaı ótkizip qoıǵandaımyz. Tym bolmaǵanda Arqanyń alty aı qysyna shydas berer pıma da shyǵarmaımyz. 
Jýyrda bir tanysym Aıdanyń (Aıda Kaýmenova) kóılegin alyp kıeıinshi desem, baǵasy meniń aılyq jalaqymdaı eken, sodan qaıteıin, qansha jerden patrıot bolsam da, erteńgi isher asymdy, jumysqa baratyn jolaqymdy eseptep, qoı bolmas dep túriktiń bir kóılegin aldym, deıdi. Oısha ol kóılektiń de baǵasynyń nege qymbat túsetinin sholyp ketkenbiz. Ońtústik óńirde bir kezderi maqta klas­teri qolǵa alyndy dep qýanǵan edik. Biraq nátıje kóńil qýandyrmaı tur. Mata ataýly shet elden ákelinip, tipti tiginshige qajetti jip, ózge de ilgek, túıme deısiz be, tolyp jatqan fýrnı­týranyń bári shekaradan ótip, salyǵyn jamap baryp jetkende, oǵan dızaıner men tiginshiniń eńbegi qosylǵanda, otandyq kóılek qymbat bolmaǵanda qaıtedi?! 
Birde Táshkentke jol túsken. Dúken­derinde tolyp turǵan bir adrastyń ózinen jibek, sháıi syndy qolyńyzǵa ilikse sýsyp turǵan san túrin ustap qa­rap, syrt kıim – shapanǵa laıyqty qatty da, tyǵyz sapalylaryn kórgende bir jaǵynan qyzyǵa, bir jaǵynan bizde nege osyndaı matalar shyǵarylmaıdy eken dep ishimizdiń qyz-qyz qaınap ketkeni bar. Bishkektiń de dúkenderinde óz ónimderi. Mınskige barmaı-aq belarýs trıkotajyn kıip, balalarymyzǵa «Oranjevyı verblıýd» kómekke kelip, topataıynan bastap, bas kıimine deıin taýyp berip, qunttaı qylyp kıindirip jiberedi.
Burynǵy qazaq qazirgideı ýaqytty kórse eger «It basyna irkit tógilgen zaman eken» biraq urpaqtarymyzdyń sharýaǵa qyry joq pa, álde aqyldary kem be, álde orasholaq, álde dańǵoı ma, qanshama rızyq aıaqasty bolyp, tógilip, órtelip jatyr, obaly kimde deri sózsiz. Sonda deımin-aý, ózgeniń ekonomıkasyn el bolyp damytqansha jylyna bir-eki kıim tigetin fabrıkanyń jumysyn jolǵa qoısaq qanshalyqty utar edik. Qanshama adamǵa jumys taby­lyp, kásip ıgergen qazaqtyń sany artyp, aqshamyz shekara aspaı eli­mizde qalyp, ekonomıkamyzdyń damýyna úles qosylar edi. Jún men teri órtelmeı uqsatylyp, maqtamyz mataǵa aınalyp, ol kıim bolyp aınalymǵa tússe ózgege qyzyqpaı, baǵasy oıyp tú­setin qazirgideı qymbat emes otandyq buıymdardy kımes pe edik degen oılardyń da mazamdy alǵanyna kóp boldy.
 

Sońǵy jańalyqtar

Brakkodan bas tartty

Hokkeı • Keshe

Ersin erledi

Sport • Keshe

Jas ekologter jarysy

Jastar • Keshe

Kúzde oqylǵan óleń

О́ner • Keshe

Zaýyt jumysy toqtaıdy. Nege?

Aımaqtar • Keshe

Sábıler kóbeıip keledi

Qoǵam • Keshe