Onlaındaǵy juńǵo jurty

Bul – Qytaı qalalaryndaǵy úırenshikti kórinis. Sonda jurttyń bəriniń shaıtanarbalary bar ma dersiz? Joq. Mənisi oǵan tólemniń onlaın túrinde júrýinde eken. Biriniń túsi qara, biriniki sary, kelesisi jasyl bolyp aǵylyp jatqan velosıpedterdiń sonshalyqty kóp qoldanysta bolýy paıdalaný tólemaqysyn adamdardyń qolyndaǵy telefonymen atqarýynda, ıaǵnı op-ońaı onlaın tóleminiń bolýynda eken. Al tústeriniń túrli bolýy qoldanýshynyń qyzmet kór­setýshi retinde qaı kompanııany tań­daýyna ǵana baılanysty. Eń bir ońtaıly tusy – shaıtanarbany dit­tegen jerine jetken soń qaıda qoıa­myn dep qınalmaı, kez kelgen kóshe­de trotýardyń jıegine qoıyp kete beredi. Kelesi jolaýshy da basy qatyp arnaıy veloturaq izdemeı, barar jerine jetkende solaı jıekke qaldyryp júre beredi.

Onlaın-ómir, əsirese bala-shaǵalary kúndiz jumysta bolatyn qarııalarǵa óte qolaıly-aq eken. Kúndelikti qajetti azyq-túligi men bar kerek-jaraǵyn, tipti daıyn asty onlaın-tapsyrys­pen aldyrý sońǵy jyldar ishinde turmysqa dendep enipti. Iаǵnı bankomat kartochkasyn ustamaı, əmııanǵa aqsha salyp júrmeı-aq, alaqandaı telefon arqyly ómir súrý turmysty ájeptáýir jeńildetkenge uqsaıdy. Qaı kezde de tamashalaýshylardyń tabanynan tas edeni bosamaıtyn, Beıjińge kelýshilerdi ózine baýrap alatyn Qytaı ımperatorynyń saraıy, Gýgýn nemese «Tyıym salynǵan qala» murajaıyna barǵyńyz kelse, onda mindetti túrde ınternet ar­qyly bılet satyp alýyńyz qajet. Əıtpese irgesine baryp turyp sol jerden qaǵaz bılet alyp kiremin degen oıyńyz iske aspaı qalady. Teatr, kıno, konsertter ekibastan ınternetke táýeldi.

Onlaın-ómirge beıimdelý hanzý eliniń azamattaryn ýaqytty únemdeýge tərbıeleýge de úlken úles qos­qandaı áser qaldyrdy. Qyzmet kór­setýdiń barlyq derlik salasyna engen onlaın tólemi tapsyrys berýshi men ony oryndaýshynyń arasyn tipten jaqyndata túsken. Osylaısha «Alıbaba» júıesin oılap taýyp, jolǵa qoıǵan mıllıarder Djek Ma izbasarlary bıik qorǵannyń arǵy jaǵyndaǵy jurttyń zamana lebine saı qarymdy da qaýqarly tirshiligin odan saıyn qýattandyryp jatyr. Qazirgi kezde juńǵo jurty ınternet arqyly taýarlaryn əlemniń tórt buryshyna tegis taratýda. Əlemdik ıntegrasııaǵa beıimdelgen, bəsekege túsip, dúnıe júzine óz bitimin kórsetetin, bilimi men biligi astasyp jatar eldiń baǵyty sıfrlandyrý ekenine Qytaı kóshelerinen kórgen kórkem de álem-jálem jarnamalar jeteleı bergen.

Onlaın-ómirge qytaılyqtardyń úırengeni sonshalyq, apta ishinde ýaqyt taýyp, ınternet arqyly týrıst retinde barǵysy kelgen qalasy men aımaǵyna barýy men kelýine qajetti bıletin alady da, aınaldyrǵan eki kún demalysynyń ózin tıimdi paıdalanady. Jatar jeri men aralaıtyn mýzeı, teatrlarynyń qoıylymyna deıin onlaın rejimde aqshasyn tólep, ýaqyt joǵaltyp kezekke turmaıdy. Barlyq qoǵamdyq qatynas quraldary – poıyz, ushaq, avtobýs bıletteri onlaın kassalar arqyly saýdalanady. Árıne, munyń barlyǵy ýaqyt únemdeýmen qatar júıkege túsetin salmaqty da azaıtady. Anaǵurlym jeńildetilgen qyzmet kórsetýdi paıdalaný básekege qabilettilikti de alǵa jeteleýshi negizgi faktorlardyń biri.

Biz jýrnalıstik saparmen Qytaı kommýnıstik partııasynyń HIH se­zine qatysý maqsatynda kelgen edik. Qytaı memleketi úshin máni zor quryltaı jumysynan aqparat tara­týǵa barlyǵy 3068 jýrnalıst jı­nalǵan eken. Onyń ishinde 1818 sheteldik BAQ ókili bar.

Osy saparymyzdyń aıasynda meımandos peıilmen kútip alǵan mıllıardtar eliniń shaharlaryn aralap júrip, joǵarydaǵydaı jańa zamannyń jarqyn jetistikterin tıimdi paıdalanyp otyrǵan kórshimizdiń vırtýaldy álemge de kóptigimen ámirin júrgizip, áldeqashan ıkemine kóndirip, turmys-tirshiligine paıdalanyp otyrǵanyn baıqadyq.

Anar TО́LEÝHANQYZY,

«Egemen Qazaqstan»