Baǵadaǵy bassyzdyq

Naryqtyq qatynastar ómirdiń barlyq beınesine, tipti adamdyq aralas-quralastyqtyń ózine ózgeris engizgen. Buryn aýylda kórshi haqysy retinde aǵaıyndyqpen jasalatyn shóp ákelýge, kómir túsirýge kómektesý, bir jaqqa alyp baryp, alyp kelý degen qolqaıyr, jalpy, kómek ataýlynyń da ózi­niń baǵasy anyqtalyp qaldy. Qa­ladaǵy ómirde ekibastan ár nár­seniń kesimdi baǵasy bar. Biraq sol kesimdi baǵa sizben kádimgideı oınaıdy. Keıde tipti júıkeńizge tıedi.

Kóligim joq bolǵandyqtan bazardan alǵan azyq-túligimdi úıge jetkizýdegi taksıden kóretin «qy­zyǵym» kóp, deıdi bir tanysym. Turaqty tutynýshy bolǵan soń olar da ábden tanyp alǵan. Lyp ete qalyp 4 aıaldama shamasyndaǵy úıime 500 teńgege ákelip tastaıdy. Bul jumys kúnderi bolatyn jaıt. Al senbi, jeksenbi kúnderi álgi jigitterdiń baǵasy ózgeredi. Endi menen 1000 teńge alady jáne eshbir mámilesiz 500 teńgeden taǵy birneshe adamdy alady. Sodan eń bolmasa 1000 teńge alyp otyrǵan meni birinshi aparyp tastasa qup-aq qoı, joq biz sharlap sol jaǵalaýǵa da ótip ketip, odan taǵy bir mekenjaıǵa baryp úıge ázer kelemiz. Júıkeń juqarmaı ma? Juqarady. Aıtsań, ápke, ııa qaryndas, endi bos ketpeıin, kúndelikti nápaqamnyń ústine osy senbi-jeksenbide tıyn-tebenimdi eselemesem bolmaıdy, nege túsin­beısiz, dep ózińe bas salady.

О́tken joly kezekti bir baspasóz más­lıhatynan shyqqan soń taksı ustaǵanmyn. «Regıonǵa» qarasty taksıdiń taksometri otyr­ǵanym úshin 400 teńgeni birden urǵan. Sodan ár shaqyrym saıyn 80 teńgeden jınalyp, aıaǵynda úıime 1200 teńgege alyp keldi. Siz taksometr turǵandyqtan júrgen shaqyrymǵa ǵana nege almaısyz, tek otyrǵany úshin 400 teńge aqy talap etý tompaq eken», degende, siz muny maǵan emes, qalalyq ákimdikke aıtyńyz. Qyzmet kórsetýimizge osyndaı tarıf engizilgen, bizdiki qaıta qudaıyna qaraǵan baǵa. Árbir otyrǵyzǵanǵa 600-800, tipti odan artyq alatyndary, árbir shaqyrym úshin 120 teńge belgileıtini de bar. Sondyqtan bizdiki belgilengen baǵamen qyzmet kórsetý. Árıne halyqqa qıyn ekenin túsinemiz, biraq biz oıymyzdan shyǵarǵan baǵa emes», dedi.

Sodan elordadaǵy taksı qyz­metiniń baǵasyn bilýge den qoıdym. Ras, baǵa san-alýan. Máselen, tek otyrǵanyńyz úshin 500 teńgeden 1500-ge deıin alatyny da, ár shaqyrymyna 50 teńgeden bastap 100 teńgeden, tipti odan da kóp soǵatyn taksometrleri bar taksı qyzmetteri de qala kóshelerinde jóńkilip júr. Dıspetcherlerge qala ishindegi bir ǵana qashyqtyqqa barýdyń qansha bolatynyn eseptep berýin surap bilgenimde, eń arzany 600 teńge, qymbaty 1000 teńgege deıin bardy. Aradaǵy aıyrma 400 teńgeni quraıdy eken.

Amerıka, Eýropa, Azııanyń kóp­tegen elderinde bolyp, taksı qyzmetine júgingenimiz bar. Salonnyń ishine engenińiz úshin ǵana aqy alýdy esh jerden kezdes­tirmeppiz. Jazda EKSPO-ǵa kelgen týrısti áýejaıdan qalaǵa jet­kizemin dep qaltasyn qaqqan taksı júrgizýshisi jóninde áleýmettik jelilerdiń betinde el shýlap ketken-tin. Al kúndelikti ómirde júgensiz baǵadan qala turǵyndary qanshama tıynynan qaǵylýda? Kólik kirgeniń úshin jon terińdi sypyrǵandaı sydyryp turyp teńge alsa, ne bolǵany sonda?

Bul kúnde baǵadaǵy bassyzdyqtan aıaq alyp júre almaısyz. Naryqtyń da mádenıeti, belgili retteýshisi bolýy kerek emes pe?! Tóbege qarap turyp baǵany «qaltadan alyp» qoıa salýdyń joıdasyz túri órship barady. Qarapaıym halyqtyń júıkesin jep, qaltasyn «tesik» etken jabaıy naryqtan mádenıeti bar, ımandy naryqqa qashan qol jetedi eken?..

Anar TО́LEÝHANQYZY,
«Egemen Qazaqstan»