Q.Jubanov atyndaǵy Aqtóbe óńirlik memlekettik ýnıversıtetiniń janynda «Abaıtaný jáne ulttyq rýhanııat» atty ǵylymı - zertteý ortalyǵy qurylǵan. Oǵan abaıtanýshy, fılalogııa ǵylymdarynyń doktory A.Sh.Pangereev jetekshilik jasaıdy. Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń «Abaı jáne HHI ǵasyrdaǵy Qazaqstan» atty ǵylymı- tanymdyq sıpattaǵy súbeli maqalasy gazetimizge jarııalanǵannan keıin ortalyq qyzmeti jańasha bir arnaǵa bet bura bastaǵany baıqalady. Osyǵan oraı, ortalyq jetekshisine birer saýal qoıǵan edik.

-Abat Shamuly, respýblıkadaǵy óńirlik ýnıversıtetter arasynda Abaıtaný men ulttyq rýhanııattyń ózara baılanysyn jáne qarym- qatynasyn zerdeleıtin arnaıy ortalyqtyń balamasy sırek kezdesetinin shamalap otyrmyz. Bul qashan qurylyp edi, onyń ashylýyna túrtki bolǵan jaǵdaılar qandaı?
-Atalǵan ortalyq ótken 2019 jyldyń qyrkúıek aıynda ýnıversıtet rektory, fılologııa ǵylymdarynyń doktory, professor, abaıtanýshy Baýyrjan Erdembekovtyń bastamasyna sáıkkes quryldy. Osy arada sál shegiinis jasasam, sonaý 1994 jyly sol kezdegi joǵarǵy oqý ornynyń rektory, marqum Muhtar Aryn Abaıdyń kabınet – murajaıyn jasaqtaýǵa tikeleı ózi muryndyq bolǵany esime túsip otyr.
Bul kezde Abaı muralaryn júrekterge jetkizý isinde ájeptaýir is tyndyrylǵany da umytyla qoıǵan joq. Áıtse de keıin Muhań atqaryp júrgen qyzmetinen ketip, ómirden ótkennen keıin kabınet- murajaıdyń qyzmeti qojyrap ketkeni de jasyryn emes. Degenmen byltyr sol is biraz jyl ótken soń qaıtadan jalǵasyn taýyp, ári óz arnasyn ájeptaýir keńeıtip, abaıtaný máselesine arnalǵan ortalyqtyń ashylýy osy olqylyqtyń ornyn artyǵymen toltyrdy deýge bolady.
-Ortalyq mamandary respýblıka Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń «Abaı jáne HHI ǵasyrdaǵy Qazaqstan» atty maqalasymen tanysqannan keıin qandaı oı-tujyrymdar men pikirlerge oıysyp otyr?
-Ashyǵyn aıtqanda Memleket basshysynyń osynaý mándi de maǵynaly, tálimi men taǵyly mol eńbegi elimizdiń rýhanı ómirine úlken serpilis pen ózgeris ákeldi deýge ábden bolady. Biz Abaıdy buǵan deıin aıtpadyq emes, aıttyq. Oqytpadyq emes, oqyttyq. Alaıda bizdiń bul dáristerimizdiń aýqymy men aýdıtorııasy tym tar bolǵanyn eriksiz moıyndaýymyzǵa týra keledi. Ári bul leksııalardyń basty ózegi sol aıtylǵan jerinde qalyp qoıdy desek shyndyqtan alshaq kete qoımaspyn. Bir sózben aıtqanda munyń bári tym alysqa jetken joq, tym tereńge sińgen joq. Iаǵnı Abaı tek pán retinde ǵana oqytyldy.
Respýblıka Prezıdentiniń Abaı týraly keń tynys pen tolǵanysqa qurylǵan maqala jazýy, ári ony barsha qazaqstandyqtardyń oqyp tanysýy ulttyń uly tulǵasyna qatysty alǵanda buryn –sońdy bolyp kórmegen orasan zor aýdıtorııa. Bul elimizdiń rýhanı qazynasyn tolyqtyra túsken baǵa jetpes dúnıe. Abaıǵa memlekettik turǵydan mańyz berilýi kerektigi baıqalyp, sezilip júrýshi edi. Sondaı ýaqyt pen kez kelgendigi de anyq ańǵarylyp qalatyn. Prezıdent maqalasynan keıin sol kúpti kóńil ornyna túskendeı kúı keshtik.
Meniń oıymsha bul maqalany jazýǵa Memleket basshysy tereń ári jan- jaqty ázirliktermen kelgen sııaqty. Buǵan kem degende eki-úsh jyldan beri qam jasaǵany anyq baıqalady. Abaıdy aıtý úshin birinshi kezekte ony taný kerek. Abaıdy taný – asyl paryz. Danany tek tanyp qoıý jetkiliksiz, sodan soń ony tanytý kerek. Qasym-Jomart Kemeluly maqalasynyń bir artyqshylyǵy men utqyrlyǵy dál osy aradan kórinedi.
Byltyr Abaı óleńderinen úzindiler oqý estafetasy bolǵany belgili. Iаǵnı munyn ózi «Chellendj» dep atalady. Eń aldymen óleńdi mekteptiń qarshadaı bir oqýshysy oqyp Prezıdentke joldaǵan eken. О́z kezeginde Prezıdent Ǵylym jáne bilim mınıstrligine buǵan baılanysty tıisti tapsyrma berdi. Súıtip, búkil el bolyp Abaıdy tanı bastadyq. Qazir oılap qarasańyz sol estafeta Abaıdyń bıylǵy 175 jyldyǵy qarsańynda jasalǵan alǵashqy ázirlik sharasyndaı kórinedi.
Durys aıtasyz. Abaı toıyna ázirlik demekshi. Buǵan qatysty ózińiz qyzmet atqaratyn joǵarǵy oqý ornynda qandaı is-sharalar shoǵyry belgilengen?
-Aqtóbe óńirlik memlekettik ýnıversıtetinde Abaıdyń 175 jyldyǵyna arnalǵan ázirlikter byltyr bastalyp ketkenin senimmen aıta alamyn. Aıtalyq ótken jyly «Jubanovtan Abaıǵa deıin» degen ǵylymı –tanymdyq ekspedısııa osy maqsatta uıymdastyryldy. Buǵan baılanysty bastaýyn Aqtóbeden alaǵan ekspedısııa músheleri attyn basyn Pavlodarǵa budan ári Semeı men Jıdebaıǵa qaraı burǵan bolatyn. Osy saparda ekspedısııa quramy Jıdebaıdaǵy Abaı men Shákárim kesenelerine taǵzym etip, turǵan úılerin óz kózderimen kórip, sanalaryna sińirip oraldy.
Mundaı taǵylymdy is-sharalardan ótken jyly mol materıaldar, sonyń ishinde foto jáne beınejazbalar jasaqtaldy. Bıyl solardyń báriniń basyn qosyp, etek – jenin jınaqtap birtutas dúnıege aınaldyryp, sodan derekti fılm shyǵarý jóninde ortaq uıǵarymǵa kelgen edik. Qazirgi kúni bul jumystar bel ortaǵa taıalyp keledi. Naqtyraq aıtqanda derekti dúnıeniń ssenarıi ázirlenip, tehnıkalyq jumystary qolǵa alyndy. Kóp keshikpeı fılmniń tusaýkeseri de ótkizilmek.
Abaı murasy – halyq ulaǵaty. Buǵan qosa taıaýda bizdiń abaıtaný ortalyǵy men S.Báıishev atyndaǵy oblystyq ámbebap ǵylymı kitaphananyń ujymy uly Abaıdyń 175 jyldyǵyna baılanysty Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń maqalasyn taǵy bir oı tarazysynan ótkizý úshin dóńgelek ústel uıymdastyrýǵa uıytqy boldy. Oǵan qatysqan joǵarǵy oqý oryndarynyń oqytýshylary men mektep muǵalimderi, abaıtanýshylar men mádenıet salasynyń qaıratkerleri óz tujyrymdary men oı pikirlerin ortaǵa saldy.
Túıip aıtqanda óńirde Abaı toıyna qatysty sharalar shoǵyry odan ári jalǵasa bermek.
Áńgimeńizge rahmet!
2500-den astam dombyrashy qazaqtyń tanymal kúılerin bir mezette oryndady
О́ner • Búgin, 22:22
О́skemende 4,3 mln teńge jymqyrǵan esepshi ustaldy
Oqıǵa • Búgin, 21:53
Otandyq kásipkerler keńesiniń otyrysy jańa formatta ótti
Úkimet • Búgin, 21:22
Qaraǵandyda ǵarysh monıtorıngi bazada tirkelmegen 11 myń jer ýchaskesin tapty
Aımaqtar • Búgin, 21:06
Birneshe óńirde aýa raıyna baılanysty eskertý jarııalandy
Aýa raıy • Búgin, 20:39
Túrkııada Muhtar Shahanovtyń 80 jas mereıtoıy atap ótildi
Álem • Búgin, 20:17
Memlekettik baǵa retteý máseleleri týraly zańǵa ózgerister engizildi
Prezıdent • Búgin, 20:02
Prezıdent qylmystyq jolmen alynǵan kiristerdi zańdastyrýǵa qarsy is-qımyl týraly zańǵa qol qoıdy
Prezıdent • Búgin, 19:42
Bıyl Shymkentte 51 úı paıdalanýǵa beriledi
Aımaqtar • Búgin, 19:28
Mádenıet mınıstrliginiń laýazymdy tulǵalaryna qatysty tergeý júrip jatyr
ANTIKOR • Búgin, 19:07
Aqsý elektr stansııasynda jumysshy qaza tapty
Oqıǵa • Búgin, 18:47
Qoǵam • Búgin, 18:21
Aldaǵy kúnderi aýa raıy qandaı bolady
Aýa raıy • Búgin, 18:00
Perýde laı kóshkininen 150 úı qırady
Álem • Búgin, 17:47
QTJ qazaqstandyq kemeniń Ýkraına astyǵyn tasymaldaý sebebin túsindirdi
Qoǵam • Búgin, 17:38
Qytaıdan zańsyz taýar ákelmek bolǵan adam jaýapkershilikke tartyldy
Qoǵam • Búgin, 17:28
Qazaqstanda jınaq salymdary boıynsha eń joǵary mólsherleme ósti
Ekonomıka • Búgin, 17:13
Birinshi synypqa qabyldaý úshin 320 myńǵa jýyq ótinish tústi
Bilim • Búgin, 16:59
Almatyda qorshaýǵa órmelegen 8 jasar balany toq soqty
Oqıǵa • Búgin, 16:45
Almatyda Dımash Qudaıbergenniń jeke konserti ótedi
О́ner • Búgin, 16:34
Qarjy • Búgin, 16:22
Ekibastuzda alaıaqtyq jasaǵan kúdiktiler ustaldy
Oqıǵa • Búgin, 16:15
Úndistanda sý tasqynynan 14 adam qaza tapty
Álem • Búgin, 16:03
Nur-Sultan men Almaty stýdentter úshin eń úzdik qala qataryna qosyldy
Qazaqstan • Búgin, 15:54
Qazaqstan syrtqy saıasatynyń negizgi baǵyttary ataldy
Qazaqstan • Búgin, 15:43
Alaıaqtyq belgileri bar kompanııalardyń tizimi jarııalandy
Qoǵam • Búgin, 15:35
О́skemende alaıaq turǵyndardyń 17,5 mln teńgesin aldap alǵan
Oqıǵa • Búgin, 15:26
Bıyl Qazaqstanda qandaı halyqaralyq is-sharalar ótedi
Qazaqstan • Búgin, 15:14
Grek-rım kúresinen el chempıondary anyqtaldy
Kúres • Búgin, 14:59
Shetel azamattary medısınalyq tekseristen qalaı ótedi
Medısına • Búgin, 14:50
Jaldamaly jumysshylardyń jalaqysy 17 paıyzǵa ósti
Qoǵam • Búgin, 14:43
Ortalyq Azııa elderi yntymaqtastyq týraly shartqa qol qoıady
Qoǵam • Búgin, 14:35
Esirtkimen ustalǵan aqtóbelik 10 jylǵa sottaldy
Aımaqtar • Búgin, 14:26
«Sary» aımaqqa kirgen jaǵdaıda karantın kúsheıtiledi
Koronavırýs • Búgin, 14:15
Almatyda zańsyz salynyp jatqan kópqabatty úı súriledi
Qoǵam • Búgin, 14:02
Elordada QHA kásipkerler qaýymdastyǵy Ázerbaıjan delegasııasymen kezdesti
Elorda • Búgin, 13:44
Kólik salasynda bazalyq sharttarǵa sáıkes kelmeıtin 128 normatıv joıyldy
Qoǵam • Búgin, 13:29
«QazMunaıGaz» jáne «Transneft» kompanııalary munaı tasymaldaý máselesin talqylady
Qoǵam • Búgin, 13:17
Memleket basshysy Astana jáne Qazaqstan mıtropolıti Aleksandrdy qabyldady
Prezıdent • Búgin, 12:59
Shymkentte de LRT salynýy múmkin
Aımaqtar • Búgin, 12:50
Uqsas jańalyqtar