Jalpy, jas memleketimizdiń nebir almaǵaıyp zamannyń syn-qaterlerin artqa tastaı júrip aıaǵy­nan tik turýy, táýel­siz­di­gi­miz­diń nyǵaıyp, eldigimizdiń eńse­­lenýi jolyndaǵy Elbasy Nursultan Ábishuly­nyń atqarǵan eńbegin erteńgi urpaq jadynda jaqsy tutady dep senemiz.

Aınalasy tarıh úshin bir qas-qaǵym sát – otyz jyl­dyń muǵ­da­ryn­da jalǵyz bizdiń elimiz ǵana emes, jahan jurtshylyǵy úsh birdeı úlken daǵdarysty basynan ótkerip, endigi kezekte tórtinshisimen, ıaǵnı adamzatty túgel jaılap kele jatqan órkenıet daǵ­darysymen betpe-bet kelip turmyz.

Men ataǵan daǵdarystardyń negi­zi­nen birinshisi, geosaıası – teke-tires­tiń arenasyndaǵy ǵalamdyq kúshterdiń yqpalynan týyndaǵan ekonomıkalyq daǵ­darystyń ústine demokratııalyq pro­sesterdi oılanbaı júrgizý ke­ńes­ter odaǵynyń taraýyna birden-bir sebepker boldy deýge ábden bolar. Aıtpaqshy tarıhtaǵy analogııa – birinshi dúnıejúzilik soǵys kezindegi lıberalızmge betburys saıasaty Reseı ımperııasynyń  túbine jet­ke­ni belgili. Al ekinshi jáne úshinshi daǵdarystarǵa ǵalamdyq ekonomıkadaǵy trans­­formasııany qajet etken ishten bulqynǵan tektonıkalyq pro­ses­terdiń áseri boldy dep esep­teıdi sarapshylar. 

Al búgingi kezeńde órken­ıet­­terdiń arasyndaǵy qyrǵı­qabaq qaqtyǵystardyń sebebinen dúnıejúzilik dúrbe­leń­derge jal­ǵasyp, adamzat alań kúı keship otyrǵan jaıymyz bar. Mem­leketter ara­syndaǵy se­nim­­sizdikke jol beri­lý­de, keı­bir elderde ulttyq egoızm sha­­­ry­qtaýda, Birikken Ulttar Uıymy birikpegen kózqarastar alańyna aınalýda. Ekologııa jaǵdaıy, koronavırýs pandemııasy, munaı baǵasynyń quldyraýy jáne de basqa adamzatty alańdatýshy jaıttar osy bir tezısti dáleldeýshi fragmentter sııaqty.

Osynaý qıyn-qystaý kezeń­niń bárin salıqaly sabyrmen saralap, alda bolatyn alapat qıyndyqtardy áriden boljaýda Elbasynyń saıası qadamdary el múddesi úshin eshqashan múlt ketken emes.

Toqsanynshy jyl­darda halqymyzdyń úles-sanynyń kór­setkishi az bolǵanyna qara­mas­tan, ortalyqqa táýel­di, áleýeti álsiz, ekonomıkasy tu­raq­­­­­­­syz jas memlekettiń eleń-alań shaqtyń ózinde syrtqy saıasatymyzǵa syna qaqtyrmaı, ishki saıasatymyzdy ilgeriletýde Tuńǵysh Prezıdenttiń moınynda biz keıde sezine bermeıtin úlken júk turdy. Eldiń basyna tóngen aýyr qıynshylyqtar men árqıly shaqyrýlarǵa halyqpen birge tótep berý úshin de Elbasy barǵan sansyz táýekel kóp boldy. О́ıtkeni jaýap­kershilik onyń jeke basynda edi. Buǵan eshkim talasa qoımas. Otanymyzdy keı­bir arandatýshylar aıtaqtaǵan araz­dyq­tan saqtap, kópultty birtutas el qalyp­tas­tyrý arqy­ly Qazaqstandy beıbit­shi­lik­tiń besigi ete bildi. Elimizde ótken Eý­ropa Qaýipsizdigi jáne ynty­maqtastyǵy uıymynyń sam­­mıti, Álemdik jáne dás­túr­li dinder kóshbasshylarynyń sez­de­ri, Qazaq­stan halqy Assam­­b­­leıa­sy­nyń qu­ryl­ýy sııaq­ty árqıly she­shimd­er azatty­ǵymyzdy aqsat­paı, ege­men­­digimizdi eń­keıtpeı ótýge ótkel boldy.

Qazaqstanda munaı men gazǵa, jerasty baılyǵyna táýel­­siz ártarap­tan­dy­ryl­ǵan ekono­mıkanyń negizi qalanýda, áleý­mettik sala naryqtyń jolyna kóship, eńbegine saı jańa ádil qoǵam orna­týǵa atsalysýda, sasqanǵa saıa bolý saıa­satyn júrgizýde, halqymyzdyń qolyn aýzyna jetkizetin jappaı kásip­kerlik keńinen damýda, zamanaýı tendensııalarǵa sáıkes salalarǵa aqparattyq jáne sandyq tehnologııalar engizilýde. Negizgi kúsh adam kapıtaldy damytýǵa jumsalýda.

Ýaqytynda 39 paıyz ǵana bolǵan qazaq sany osynaý salı­qa­ly saıasattyń arqasynda bıyl kúzde óter sanaqta, buıyrsa, demog­rafııalyq kórsetkishimiz 76-78 paıyzǵa deıin ósip, kóz qýanarlyq mejege jetedi degen úmitimiz bar.

Kezinde Edilden aırylǵan qazaq endi Elbasynyń erligimen dál ýaqytynda Esildiń boıyna elordasyn salyp, Eýra­zııanyń tórinde, Saryarqanyń tósin­de kók baıraǵyn aspanǵa jelbiretti, sóıtip ata-babadan amanat bolyp qal­ǵan keń-baıtaq qasıetti jerimizdiń tolyq­qandy ıeligine qol jetkizdik emes pe?

Osy kezeńniń barlyǵynda Tuńǵysh Prezıdent ulan-ǵaıyr atyrabymyzdyń birtutas shekarasyn shegendep, baıtaǵy­myzdaǵy baıraǵymyzdyń bıik jelbi­reýine basyn báıgege tige júrip jetken tarıhı tulǵa. Men buǵan Reseı Fede­ra­sııasynda elshilikte qyzmet etip júrgen jyldary kóz jetkizdim. Sol kezdegi Nursultan Ábishuly bergen tapsyrmalardy tııanaqtaýda bul nátıjege ońaı jolmen kelmegenimizge kýáger boldyq. Aıtpaqshy Qazaqstan-Reseı sheka­rasy dúnıe júzindegi eń úlken memle­ke­ta­ralyq shekara, uzyndyǵy 7562 km.

Keıde táýelsizdiktiń jetis­tik­teriniń barlyǵyna ońaı qol jetkize salǵandaı jeńil pi­kir­­ler jeldeı esip jatady. Osyn­daı­da, qazaqtyń «kebisim tar bolsa, dúnıeniń keńdiginen ne paıda?» degen sózi eriksiz eske túsedi. Iá, álde de elimizde sheshimin tappaǵan máseleler bar, bıliktiń tarapynan ár deńgeıde jiberilgen kemshilikter de bar, olar ashyq aıtylyp ta, synalyp ta júr, biraq Úrker juldyzynan aıyrylmaǵan kósh­pendi ata-babalarymyz sııaq­ty bizder de táýelsizdik joly­na kelgende, ul­ty­myzdyń eń joǵarǵy múddelerine ne­giz­del­gen Elbasynyń sarabdal saıasa­ty­na kelgende adaspaýymyz qajet.

Táýelsizdik jyldarynyń ta­rıh tas­pasyn keri aınaldyryp qarar bolsaq ta ulttyq qundylyqtarymyzdy ulyqtap, jadymyzdaǵy tarıhı sanany jańǵyrtý­ǵa da bir kúnde daıyn bolmaǵanymyz belgili.

Elbasynyń bastaýymen, Memleket basshysy Qasym-Jomart Kemeluly Toqaevtyń qoldaýymen «Mádenı mura», «Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jań­ǵyrý», «Uly dalanyń jeti qyry» syn­dy baǵ­darlamalar osynaý az ǵana ýaqyt­tyń ishinde joǵymyzdy túgendep, san­­ǵasyrlyq qundylyqtarymyzdy qaı­ta qalpyna keltirýimizge septesti emes pe? Sonyń jalǵasy ispetti bıyl keń kó­lemde atalyp jatqan ál-Fa­ra­­bıdiń 1150 jyldyǵy men Abaı Qu­nan­baıulynyń 175 jyldyǵy, Ulyq Ulys (Altyn Ordanyń) 750 jyldyǵy qazaq­tyń HHI ǵasyrdaǵy jańa kelbetin qa­lyp­tas­ty­rý­ǵa birden-bir negiz bolary sózsiz.

О́tkendi falsıfıkasııalap, bola­shaqty mıstıfıkasııalap jatqan qazirgi zamanda ata-babadan mıras bolǵan rýhanı baǵdarymyzdy durys qalyp­tastyryp, óskeleń urpaqqa jasampaz jol silteý – bizdiń zamandastardyń paryzy.

Sondyqtan Elbasy osynaý júıeli ju­mystardy kelesi izbasar, senimdi tul­ǵa­ǵa tapsyrýda da kóregendik bildirdi. Halyqaralyq arenalarǵa aty málim, Birikken Ulttar Uıymy úshin bedeldi esim, el ishindegi Úkimetti ǵalamdyq daǵ­darys kezinde basqarǵan, mańyzdy min­detterdi abyroımen eńsere júrip el bıligine usynylǵan Qasym-Jomart Kemel­uly Toqaevty tańdaýda Nursultan Ábishuly taǵy da el úmitin aqtap, ama­natqa degen adaldyǵyn aıqyn kór­se­tip berdi emes pe! Bul izgi qadamdy keıbir elderdiń memleket basqarýdaǵy tájirı­be­lerine qosýyn erekshe aıtýymyz da kerek.

Parasattylyqpen, jaýap­ker­shilikpen satylap jetken saıası qadam óz jemisin be­retini belgili ǵoı. Birlik pen úndes­tik­tiń úlken úlgisi osydan týra bir jyl buryn tarıh taqtasyna altyn áriptermen jazyldy. Salıqaly sheshim saltanat qur­dy. Táýelsizdik kúntizbesiniń jańa beti aýysty.

Mine, búginde sol tarıhı sheshimniń jemisin barsha­myz kó­rip otyrmyz. Azat­­ty­ǵy­myz­dyń aıbary alpaýyt elder­­men te­ńesip, alashymyzdyń aıdary­na jel esip jańa kezeń­ge, jańa zaman­nyń jańa belesterin eń­serýge baǵyt al­dyq. Kóregen kósh­basshynyń dana uıǵa­­rymy dań­ǵyl jolǵa bastady. Elorda­myz eldigimizdiń aq besigindeı Uly dala­nyń salqar tósinde jar­qy­rap jaınap keledi. Nursultan Ábishuly qalyptaǵan irge­li ulys Qasym-Jomart Kemeluly jalǵas­tyrǵan jańa memleket retinde bedeli arta beredi dep senemiz. Kókte Alla, jerde árýaqtar qoldasyn dep tileımiz!

Qyrymbek Kósherbaev,

Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik hatshysy