Syr boıynda kúrish sharýa­shy­lyǵymen aınalysatyn iri qu­ry­lymnyń biri – «Abzal ı K» tolyq seriktestigi. Jylyna 5 200 gektar jerge kúrish egetin serik­testik júzdegen adamdy jumys­pen qamtyp otyrǵan tabysty shar­ýa­shylyq sanalady.

– Memlekettiń qoldaýymen ınvestısııalyq sýbsıdııa arqyly sońǵy jyldary tehnıkamyzdy tolyq jańartyp aldyq. Qazir egin alqabynan baıaǵy keńestik kezden qalǵan kóne kombaın tap­paısyz. Olardyń ornyn j­u­my­sy ónimdi ozyq tehnıkalar bas­ty. Bul beıneti belden keletin dıqan jumysyn edáýir jaqsartyp otyr, – deıdi seriktestiktiń kom­mer­sııalyq dırektory Saǵıdýlla Syzdyqov.

 Biraq osy sýbsıdııany tóleý talaptary qazir sharýalar arasynda kóp túsinbestik týǵyzyp júr. Mysaly, sýbsıdııa shartynda tehnıkanyń shekti baǵasy belgilengen. Qazirgi kúni bul boıynsha kombaın baǵasy 118 mln teńge bolyp tur. Memleket tehnıka satyp alǵan adamǵa osy qunnyń 25 paıyzyn ótep beredi.

 Biraq dıqandar qazir mundaı baǵaǵa kombaın tabý qıyn ekenin aıtady. Onyń ústine pandemııa kezinde AQSh dollarynyń teń­ge­ge shaqqandaǵy baǵamy aı­tar­­lyqtaı ósti. Osy kúni egin oratyn tehnıkanyń eń arzany – 150 mln teńge. Sharýa ony satyp alǵan­nyń ózinde memleket oǵan shekti baǵanyń, ıaǵnı 118 mln teńgeniń 25 paıyzyn ǵana ótep beredi.

Sonda sharýashylyq ár kombaın baǵasynan orta eseppen 8 mln teńgeden utylady. Bul barlyq sharýashylyq qurylymdaryna ortaq problema.

– Mysaly, soqaǵa qoıylyp otyrǵan shekti baǵa – 3,5 mln teńge. Bul Reseıden shyǵatyn eń sapasyz soqanyń quny. Al biz jaqynda 15 mln teńgege nemis soqasyn aldyq. Biraq oǵan sýbsıdııa retinde jańaǵy 3,5 mln teńgeniń 25 paıy­zy ǵana beriledi. Osy máselege oraı álemdegi ozyq fırmalar shyǵa­ratyn aýylsharýashylyq teh­nıkalarynyń quny salystyrylyp, ortasha baǵa qoıylsa degen usynysymyz bar, – deıdi Saǵıdýlla Syzdyqov.

 Sýbsıdııaǵa ótinim qabyldaýda da másele joq emes. Qoldau.kz por­taly arqyly ınterneti jaqsy tar­tatyn, kompıýteri qýatty adam ǵana ótinim berip úlgire alady. Osydan da ınternet jetpegen aýyldardaǵy sharýalar qol­daýd­an shet qalyp jatyr. Talap boıynsha tehnıkany satyp alǵannan keıin 2 jyl ishinde ǵana sýbsıdııa ala alasyz. Osy ýaqyt aralyǵynda úlgermeseńiz, qol­daýdan qaǵyldym deı berińiz. Mysaly, byltyr «Abzal ı K» kom­panııasy 42 mln teńgelik sýbsıdııadan aıyrylyp qaldy.

 Dıqandar qoldaý erejeleriniń jyl saıyn ózgeretinine de narazy. Mysaly, kompanııa byltyr 300 mln teńgege kúrish óńdeıtin sıfrly zaýyt saldy. Qurylys-montaj jumystaryna sýbsıdııa alýdan úmittenip, qujattar toltyrdy. Biraq bıyl bul qoldaý toqtatylýy múmkin degen habar jetip otyr. «Jyl saıyn ózgere beretin ereje talaptaryna beıimdelip úlgermeımiz. Sondyqtan da talaptardy 5 jyl saıyn ǵana jańartyp otyrsa», deıdi olar.

Jalpy, sharýashylyqtarǵa «Atameken» Ulttyq kásipkerler palatasynyń kómegi kóp bolyp otyr. Palata ókilderi dıqandar ótinishimen pandemııa kezinde belgisiz sebeptermen eksportqa shyǵatyn ónimder qatarynan túsip qalǵan kúrishti qaıta qostyrýǵa kúsh saldy. Osynyń nátıjesinde bir ǵana «Abzal ı K» kompanııasy sońǵy 1-2 aı kóleminde 3 myń tonnadan astam ónimdi syrtqa jó­neltti.

Oblystyq kásipkerlik pala­ta­sy­nyń bólim basshysy Jasulan Serikov dıqandar máselesiniń udaıy nazarda bolatynyn aıtady. Úkimet pen salalyq mınıstrlik aldynda sharýalardy sharshatyp júrgen problemalar talaı márte kóterildi. Keıbir máseleler jaqyn arada sheshimin tabady degen úmit te joq emes. Mysaly, jeke adamdar úshin teńgeni basqa va­­lıý­­­taǵa aýystyrǵanda kýrs aıyr­­­­­­mashylyǵy 6 teńgeden aspaýy kerek. Al zańdy tulǵalar úshin mun­daı shekteý joq. Sharýalar osydan da kóp utylyp qalyp jatyr. «Atameken» Ulttyq kásip­kerler palatasynyń aralasýymen bul másele ońtaıly she­shildi. Jaqynda ǵana Aýyl sharýa­shy­ly­ǵy mınıstrligi teh­­nıkalar baǵasyna qa­tys­ty kommersııalyq usy­nys suratty. Bul tıisti oryn­dar­dyń ınvestısııalyq sýbsı­dııa tóńireginde kóterilgen máse­le­lerdi zertteýge kiriskenin ańǵar­ta­dy.

– Búginde barlyq sýbsıdııaǵa qatysty ótinim Qoldau.kz portaly arqyly júredi. Árıne ja­ńa­lyqqa beıimdelgen jaqsy. Kásip­kerlerdi ákimshilik kedergi men jeń ushynan jalǵasqan jemqorlyqtan qutqaratyn jobany biz de qoldaımyz. Biraq sharýashylyqtardyń «dál osy portal isti qoldan qıyndatý úshin jasalǵan» degen shaǵymy kóp. Arnaıy IT maman bolmasa, qara­paıym aýyl turǵyny úshin ótinim berý óte qıyn. Tilin túsin­be­gendikten syrttan adam jaldap, álekke túsip jatqandar kóp. Árıne olardyń tegin istemeıtini túsinikti. Tipti aralarynda 100 myń teńgelep aqsha suraıtyndar bar degendi estımiz. Osylaısha sharýa shyǵynǵa batady, – deıdi Jasulan Serikov.

Buryn ótinim HQKO arqyly júr­gizilgen. Ondaǵy mamandar qan­daı qujattar qajettigin tú­sin­dirip, sharýalarǵa birtalaı kómek kórsetipti. «Qoldau.kz zeı­net jasyndaǵy adam da ońaı qol­da­na alatyndaı qolaıly bolý kerek. Sonda ǵana sharýalardyń shy­ryly azaıady», deıdi Jasulan Saq­tapbergenuly.

Jyl basynda oblysqa ınves­tı­sııalyq sýbsıdııa úshin 1,6 mlrd teńge kóleminde qarjy bó­lin­di. Oǵan ilinbeı qalǵandar qata­ry kóp bolǵan soń palata ókil­de­ri salalyq mınıstrlikke taǵy qar­jy qarastyrý jóninde ótinish be­­rip­­ti. Qazir sonyń jaýabyn kú­tip otyr.

Osyǵan deıin Qoldau.kz arqy­ly sýbsıdııaǵa ótinim bergen ár adam 3 aılyq eseptik kór­set­kish kóleminde aqsha tólep kelipti. Qazir bul 11 AEK-ke kóte­rilgen. Biraq bul qarjy sharýa qoldaý ala almaı qalsa da qaıta­ryl­maı­dy. Buǵan narazy bolǵan aýyl­da­ǵylar kásipkerler palatasyna shaǵymdanady.

Sharýa­lardy sharshatyp júr­gen máselelerdiń bir parasy osyn­­daı. Ala jazdaı atyz jaǵa­la­ǵan aǵaıyn osy túıinniń tar­qa­tyl­­ǵanyn tileıdi.

Qyzylorda oblysy