Indet Latyn Amerıkasy men Azııa elderinde kúrt tarap, naýqastar sany saǵat saıyn kóbeıip jatyr. BUU-nyń habarlaýynsha, Karıb basseıni de pandemııa oshaǵyna aınalmaq. Irgeli uıym munyń basty sebebi retinde áleýmettik teńsizdik, jumys barysynda sanı­tar­lyq normalardyń saqtalmaýy, me­dı­­sına sapasynyń tómendigin atap kórsetti.

BUU Bas hatshysy Antonıo Gýter­­rıshtiń aıtýynsha, kedeılerge, múgedekterge, qarttarǵa, áıelderge, jer­­­gilikti halyq ókilderine, bosqyn­dar­­ǵa zor qaýip tónip tur. Sondaı-aq pandemııaǵa baılanysty atalǵan óńirlerde kedeılik deńgeıi 7 paıyzǵa artady. Nátıjesinde, 230 mıllıon adam kúnkóris deńgeıinen tómen ómir súrse, 96 mıllıon turǵyn qaıyrshylyq jaǵdaıda tirshilik etedi eken.

«Biz vırýstyń taralýyn tejeý jáne barlyq adamnyń ómiri men densaýlyǵy úshin kúresti kúsheıtý maqsatynda qoldan kelgenniń bárin jasaýymyz kerek. Biraq biz buryn-sońdy bolmaǵan áleýmettik-ekonomıkalyq saldarǵa qatysty sharalar qabyldaýǵa tıispiz», de­di A.Gýtterısh on­laın-baspasóz jıynynda.

Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy da koronavırýstyń qarqyny artyp bara jatqanyna alańdaýly. Uıym basshysy Tedros Gebreıesýs COVID-19 vırýsynan týyndaǵan pandemııa áli de shyrqaý shegine jetpegenin málimdedi. Onyń aıtýynsha, indettiń joǵary qar­qyn­men taralýyna bılik ókilderiniń der kezinde qımyldap, áreket etpeýi áser etken.

«Qazir bizge kezigip otyrǵan basty qıyndyq vırýs emes, jahandyq jáne ulttyq deńgeıdegi kóshbasshylyq pen birigý jetispeı tur. Bul qasiret dostarymyzdy saǵyntyp, kóptegen ómirdi jalmady. Ony bólek-bólek jeńe almaımyz», dedi T.Gebreıesýs Jenevada ótken baspasóz jıynynda.

DDU basshysynyń bulaı alańdaýyna negiz bar. AQSh prezı­den­ti Donald Tramp buǵan deıin talaı márte uıym quramynan shyǵatynyn málimdegen. Aqyry Aq úı ákimshiligi resmı túrde bul qadamǵa kirisip ketti. Alda-jalda Qu­rama shtattar DDU-men at quıryǵyn úzisse, eshkimge ońaı tımeıtini anyq. О́ıtkeni AQSh – uıymǵa eń kóp qarjy quıatyn mem­leket. Iаǵnı koronavırýs in­­detimen kúres, odan keıingi ah­ýal­dy jaqsartýǵa arnalǵan bir­qatar bastama aıaq­syz qalýy ábden múmkin. Bul – birinshiden.

Ekinshiden, vırýstyń taralýy birqatar elde artyp, buǵan de­ıin indetti aýyzdyqtadyq degen memleketter qaıta karantın jarııalaýǵa májbúr boldy. Ásirese AQSh, Brazılııa, Ún­dis­tan jáne Ońtústik Af­rı­ka­da jaǵdaı baqylaýdan shyǵyp, vırýs juqtyrǵany anyqtalǵan naý­qastar kúrt artqan. Oǵan qosa, kún saıyn indet 5 myń adamnyń ómirin jalmap otyr.

Qurama shtattarynda keıingi aptada naýqastar sany aıtar­lyq­taı kóbeıgen. Búginde bul elde kúnine 60 myńǵa jýyq adam vırýs juqtyrǵany anyqtaldy. Al jalpy AQSh-ta 3,2 mıllıonnan astam adam COVID-19-dyń tyr­naǵyna ilikti. Jalpy sany 136 myńǵa jýyq turǵyn atalǵan dertten qaza tapty.

Buǵan deıin AQSh-tyń Nıý-Iork qalasy – qaýipti vırýstyń oshaǵy sanalyp kelgen. Álemge áıgili shaharda búginge deıin 425 myń adam aýyrǵan-dy. Alaıda karantındik shekteýlerdi alyp tastaǵannan keıin Kalıfornııa, Tehas, Florıda shtattarynda COVID-19 juqtyrǵandar sany artty. Ásirese ótken ju­ma­­da Tehasta bir kúnde 11 myń adam­nyń syrqattanǵany anyq­tal­dy.

AQSh-tyń bas epıdemıologi Entonı Faýchı AQSh koro­na­vı­rýstyń alǵashqy tol­qy­nyna tótep bere almady dep esepteıdi. Onyń paıymdaýynsha, indettiń qarqyndy taraýyna el bıliginiń der kezinde qımyldamaýy, halyqtyń karantındik talaptar­dy saqtamaýy áser etti.

Buǵan deıin Japonııa koronavırýspen kúreste ozyq shyǵyp, indettiń betin beri qaratqandaı kóringen. Alaıda keıingi aptada Kúnshyǵys elinde naýqastar sany artyp keledi. Máselen, ótken aptada myńǵa jýyq adamnyń vırýs juqtyrǵany anyqtaldy. Osyǵan qaramastan, bılik ókil­de­­ri ázirge taǵy da tótenshe jaǵ­daı engizýge erte ekenin aıtady. Pandemııa bastalǵan kezde jarııa­lan­ǵan birinshi tótenshe jaǵdaı mamyrdyń ortasynda aıaqtalyp, shekteý sharalary jeńildetilgen-di. Nıppondar eli sodan beri qol qýsyryp otyrmaı, densaýlyq saqtaý salasyn indetpen kúreske jumyldyrdy.

Aýstralııa da koronavırýsty erkine kóndirýge shaq qalǵan-dy. Biraq «jasyl qurlyqta» keıingi birneshe aptada naýqastar sany kúrt artty. Premer-mınıstr Skott Morısonnyń aıtýynsha, Aýstralııa elge keletin meımandar sanyn aptasyna tórt myńnan asyrmaýǵa sheshim qabyldady. Buǵan deıin el bıligi qonaqtardy memleket esebinen qonaqúıge jaıǵastyryp, 14 kún karantınde ustaǵan edi. Endi kıvı men kengýrý kórýge barǵandar karantınniń shyǵynyn óz qaltasynan tóleýi tıis.

Oǵan qosa, Melbýrn qala­syn­da alty aptalyq lokdaýn en­giziledi. Al turǵyny kóp Vık­to­rııa men Jańa Ońtústik Ýels shtattary shekarasy bel­gi­siz merzimge jabylady. Qazir­gi tańda «jasyl qurlyqta» qoǵamdyq oryndarda betperde kıip júrý mindetti.

Brazılııada da jaǵdaı óte qaýipti. Densaýlyq saqtaý mı­nıs­trligi taratqan málimetke súıensek, kún saıyn vırýs juq­tyr­ǵandar sany 40 myńnan tú­ser emes. Sondaı-aq kún saıyn myńnan asa naýqas kóz ju­ma­dy. Tipti, el prezıdenti Jaır Bolsonarý da COVID-19 juq­tyr­dy. Brazılııa basshysy talaı márte koronavırýsty qarapaıym tumaýdan aıyrmashylyǵy joq dep eseptep kelgen edi.

Jalpy, el aýmaǵynda 1,8 mıllıon adam indetke shaldyqqan. Sonyń 70 myńy aqtyq saparǵa attandy. О́lim koeffısıenti 4 paıyzdy qurap otyr. Búginde San-Paýlý jáne Rıo-de-Janeıro shtattarynda qaza tapqandar sany óte kóp. Brazılııa koronavırýs juqtyrý jáne ólim sany bo­ıynsha álemde AQSh-tan keıingi ekinshi orynda tur.

Eýropada keıingi birneshe aptada jaǵdaı turaqtalyp qal­ǵan edi. Biraq qazirgi tańda qart qurlyq pandemııanyń ekin­shi tolqynyna ázirlenip ja­tyr. Jaǵdaıdyń qalpyna ke­lip jatqanyna qaramastan, jekelegen elderde aýrýdyń órshýi baıqalady. Máselen, Ser­bııada juqtyrǵandar sany kúrt artty. Aýrýhanalar aýzy-murnynan shyǵyp tolǵan. Kóp­shi­lik buǵan el bıligin kinálaıdy. Mamyrda úkimet shekteý sharalaryn jeńildetip, maýsymda saılaý ótkizgen. Al bılik ókilderi karantın talaptaryn saqtamaǵan halyqtyń ózin kiná­laı­dy. Vırýsty odan ári taratpaý maqsatynda Belgradta 10-13 shilde aralyǵynda komen­dant­tyq saǵat rejimi engizildi. Serbııanyń 19 qalasy men aýdanynda tótenshe jaǵdaı jarııa­landy.

Ispanııanyń Galısııa óńi­rin­de qaıtadan lokdaýn engi­zildi. Atalǵan aýdanda vırýs juqtyrǵandar sany kúrt art­qan. Osyǵan baılanysty, qoǵamdyq oryndarda betperde taǵý min­det­telip, kópshiliktiń jı­na­lýy­na tyıym salyndy. Jer­gi­likti bıliktiń paıymdaýynsha, indettiń órshýine meıramhana men barlardyń ashylýy sebep bolǵan. Budan bólek, Úndistan, Reseı, Meksıka, Chılı, Perý sekildi elderde de jaǵdaı máz emes.

Taıaýda Dúnıejúzilik den­saý­lyq saqtaý uıymy koro­na­vırýstyń aýa arqyly taralýy yqtımal dep málimdedi. Áıtse de, ázirge kesip-piship aıtýǵa erte. Uıym ókilderiniń sózine sensek, COVID-19-dyń aýa arqyly qanshalyqty juǵatynyn áli de zertteý qajet.

DDU-nyń ınfeksııany taratpaý jónindegi sarapshysy Benedetta Allegransı korona­vı­rýs aýa arqyly taralýyn joq­qa shyǵarǵanymen, túpkilikti qo­ry­­tyndy jasaýǵa erte dep esep­teıdi.

«Adamdar kóp jınalatyn jabyq ári nashar jeldetiletin qoǵamdyq oryndarda vırýstyń aýa arqyly berilý múmkindigin joqqa shyǵarmaımyz. Biraq muny áli de zerttep, dáleldeýimiz qajet. Bul baǵyttaǵy jumysty jalǵastyra beremiz», dedi ol.