О́tken aptada, naqtylaı aıtqanda 30 shildede halyqaralyq Tórelik Trıbýnal 2016 jyly kanadalyq «Gold Pool JV Ltd» (Gold Pýl) kompanııasynyń «Qazaqaltyn»AQ kásipornyn senimgerlik basqarý týraly kelisimshartqa qatysty Qazaqstan Respýblıkasyna qarsy bastaǵan tórelik istiń sot qaraýyna jatpaıtyndyǵy jáne ony toqtatý týraly biraýyzdan sheshim qabyldady. Talap aryzdyń somasy 917 mln AQSh dollaryn quraıdy.

Tarata aıtar bolsaq, 1996 jylǵy naýryzda «Gold Pýl» kompanııasy «Qazaqaltyn»AQ-nyń qaryzdaryn óteý, óndiristi qalpyna keltirý jáne jańǵyrtý, qolaıly qarjylyq jaǵdaı jáne tıimdi naryqtyq strategııa jasaý maqsatynda atalǵan kásiporyndy basqarýyna alǵan. «Gold Pýl» kelisimshart boıynsha óz mindettemelerin oryndaı almaǵan. Uzaq ýaqyt boıy tólenbegen jalaqy boıynsha kásiporyn qyzmetkerleriniń aldyndaǵy bereshegi turaqty túrde ósken. Negizinen jumys istemeıtin altyn óndiretin kenishterdiń (Aqsý, Jolymbet jáne Bestóbe) jumysy jolǵa qoıylmaǵan. Kásiporynnyń basqa altyn ken oryndaryndaǵy shahtalar qaraýsyz qalyp, sý basqan. Kásiporynda óndiristik qýattardy jańartý jáne qajetti geologııalyq barlaý jumystary júrgizilmegen, kendi qaıta óńdeý jáne altyn óndirý jolǵa qoıylmaǵan. Sodan kásiporynnyń jumysshylar men merdigerler aldyndaǵy qaryzdary óse beredi. Basqarýshy kompanııa óziniń qarjylyq dármensizdigin kórsetedi jáne is júzinde bankrotqa ushyraıdy. Sátsiz jumys nátıjesinde jumysshy aýyldar jylytý maýsymyna daıyn bolmady jáne olardyń turǵyndary zardap shekti. Birneshe ret jasalǵan eskertýlerden jáne kemshilikterdi túzetýge ýaqyt berilgennen keıin, atalǵan júıeli buzýshylyqtarǵa baılanysty 1997 jylǵy tamyzda basqarýshy kompanııamen kelisimshart buzylǵan.
«Gold Pýl» kompanııasy kóp uzamaı memlekettik organdarǵa qarsy basqarý kelisimsharty boıynsha halyqaralyq kommersııalyq tórelikke júgingenimen, sodan keıin ol eshqandaı óndiristik qadamdar jasamady. Osylaısha, ol zańdy rásim sheńberinde óz talaptaryn talap etýdi toqtatady. Kelisimshartqa qoldanylatyn qazaqstandyq zańnamaǵa sáıkes talap qoıý merzimi 2000 jyly aıaqtalady.
Osyǵan qaramastan, joǵaryda kórsetilgen oqıǵalardan 17 jyl ótken soń, 2014 jylǵy aqpanda Talapker tarap Qazaqstan Respýblıkasyna 1989 jylǵy Kúrdeli salymdardy kótermeleý jáne ózara qorǵaý týraly keńestik-kanadalyq kelisimdi negizge ala otyryp, daý týraly habarlama jiberdi. 2016 jyldyń naýryz aıynda talapker tórelik talqylaýǵa bastamashylyq jasaıdy. Is júzinde árbir tórelik prosess ıýrısdıksııa, daýdyń máni jáne talap qoıý somasyn baǵalaý máselelerin qaraýdy qamtıdy. Osy baǵyttardyń árqaısysy muqııat daıyndyqty jáne materıaldardy jınaýdy qajet etedi. 2014 jyldan bastap Ádilet mınıstrligi jáne Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetiniń konsýltanty aldaǵy talqylaýda dáleldeme bazasyn jınaý boıynsha jumys júrgizedi. Qazaqstan ózin mindettemelerimen baılanysty dep sanamaıtyn 1989 jylǵy keńestik-kanadalyq kelisimniń elimizge qoldanylýy týraly Talapkerdiń málimdemesine baılanysty, tórelik narazylyqtaryn qalyptastyrý kezinde aýqymdy jumys júrgizildi. Memleketaralyq kelisimderge taldaý jasaldy, el táýelsizdik alǵan sátten bastap ártúrli kezeńderdegi muraǵattyq qujattar, sondaı-aq dıplomatııalyq notalar, úkimetaralyq deńgeıdegi málimdemeler, memlekettik organdar men laýazymdy tulǵalardyń hat almasýlary, jazbalary tabyldy jáne muqııat zertteldi.
Bul keńestik-kanadalyq kelisim boıynsha Qazaqstannyń qandaı da bir quqyqtyq mırasqorlyǵynyń joqtyǵy týraly memlekettiń ustanymyn nyǵaıtýǵa yqpal etti. 1990 jyldardaǵy zańnamalyq baza da taldandy, ol tórelik sot talap aryz berilgenge deıin aıtarlyqtaı ózgeristerge ushyrady. Sonymen qatar kýágerlerdi izdeý jáne tartý jumystary júrgizildi. Olardyń aıǵaqtary 1989 jylǵy Kelisim boıynsha eldiń muragerliginiń bolmaýy, Úkimet tarapynan basqarý týraly kelisimshart erejelerin buzýshylyqtardyń bolmaýy týraly kózqarasty nyǵaıtty. Bular tórelik talqylaýda mańyzdy ról atqardy. Oqıǵalar men materıaldardyń eldiń muraǵattaryna berilýine baılanysty qujattardy izdeý jáne taldaý boıynsha biregeı jumys uıymdastyryldy. Ádilet mınıstrligi men konsýltant qyzmetkerleri Aqmola oblysy (Kókshetaý jáne Stepnogor qalalary) arhıvteriniń, Qazaqstan Ulttyq arhıviniń, Qazaqstan Prezıdenti Arhıviniń, Almaty jáne Nur-Sultan qalalary arhıvteriniń qorlaryn, sondaı-aq memlekettik organdardyń vedomstvolyq arhıvteriniń materıaldaryn zerdeledi. Nátıjesinde ondaǵan myń qujat qaraldy.
Sonymen birge oqıǵalardan keıin 17 jyl ótken soń osy tórelik talqylaý qozǵaǵan jáne osy ýaqyt ishinde altynnyń qymbattaǵan baǵasyn eskere otyryp, mıllıard dollarǵa jýyq ótemaqy talap etken Talapker kóp jyl burynǵy oqıǵalardy qatty burmalap, bastapqyda jasyrýǵa tyrysqan faktiler men qujattarǵa qaıshy keletin jalǵan shaǵymdardy agressıvti túrde usyndy. Sondaı-aq Kanada organdary tórelikke mazmuny sonshalyqty óńdelgen qujattardy usynǵanyn, olardy oqý múmkin emestigin atap ótken jón. Osynyń bári Qazaqstannyń ustanymyn qorǵaý boıynsha jumysty qıyndatty, alaıda mınıstrlik jáne konsýltant qajetti dálelderdi alyp, shyndyqqa qol jetkize aldy.
Is boıynsha tyńdaýlar 2019 jyldyń maýsym aıynda Parıj qalasynda (Fransııa) ótti. Nátıjesinde halyqaralyq Tórelik Trıbýnal Qazaqstan Respýblıkasy 1989 jylǵy keńestik-kanadalyq Kúrdeli salymdardy kótermeleý jáne ózara qorǵaý týraly kelisimmen baılanysty emes degen qorytyndyǵa keldi. Trıbýnal Talapkerdiń Qazaqstan men Kanada osy Kelisim boıynsha Respýblıkanyń quqyqtyq mırasqorlyǵy týraly «únsiz kelisimge» («tacit agreement») qol jetkizgeni týraly ýájin qabyldamady. Trıbýnaldyń qorytyndysy, atap aıtqanda, jańa dálelderge súıenedi jáne «World Wide Minerals Ltd.» pen Pol Karrolldyń atynan bastalǵan tórelik isindegi basqa trıbýnaldyń budan buryn jasaǵan qorytyndysynan ózgeshe.
Trıbýnal Talapkerdi Qazaqstannyń osy tórelik sheshimge qol jetkizý jolyndaǵy barlyq shyǵyndaryn óteýdi mindettedi.
«Gold Pýl» talaby – kúmándi faktilerge negizdelgen arbıtraj arqyly «ınvestorlar» dep atalatyndardyń aqsha tabýǵa arnalǵan taǵy bir áreketi. Tórelik Trıbýnaldyń sheshimi Qazaqstanda osyndaı agressıvti áreketterge qarsy tura alatyn qazirgi zamanǵy quqyqtyq júıeniń qalyptasýynyń dáleli bolyp tabylady. Qazaqstanda qajetti resýrstar men senimdi sheteldik keńesshiler toby bar. Sonymen qatar sottar men memlekettik organdar qajetti tájirıbe jınaqtaıdy. Munyń bári tórelik prosesterde tıimdi qorǵaýdy qamtamasyz etedi», deıdi Qazaqstannyń Ádilet mınıstri Marat Beketaev.
A.Soı BUU Ekonomıkalyq jáne áleýmettik keńesiniń otyrysyna qatysty
Qazaqstan • Búgin, 13:00
Úkimettiń bastamasymen ázirlengen árbir zań jobasy jurtshylyqpen talqylanady
Qazaqstan • Búgin, 12:30
Álem • Búgin, 12:15
Almatyda bir táýlikte aýrýhanalarǵa 416 adam qabyldandy
Aımaqtar • Búgin, 11:25
Aımaqtar • Búgin, 11:00
Oralda partııa fılıalynyń esep berý konferensııasy ótedi
Aımaqtar • Búgin, 10:30
Búgin erkin kúresten Azııa chempıonaty bastalady
Kúres • Búgin, 10:00
Elimizde ótken táýlikte 2892 adam koronavırýstan jazyldy
Koronavırýs • Búgin, 09:40
Bir táýlikte 2822 adamnan koronavırýs anyqtaldy
Koronavırýs • Búgin, 09:17
Petropavlda meıramhana órtenip, adamdar evakýasııalandy
Aımaqtar • Keshe
Qaraǵandy oblysynyń aýmaǵynda áskerı ushaq qulady
Oqıǵa • Keshe
Almatyda sybaılas jemqorlyqqa qarsy komıssııanyń otyrysy ótti
ANTIKOR • Keshe
Salymshylardyń esepshotyna 73 mıllıard teńge qaıtaryldy
Ekonomıka • Keshe
Tobyl qalasynda oblystyq «Jas tulpar» oqýshylar aıtysy ótti
Aımaqtar • Keshe
Shý aýdanynda gollandııalyq kartop ósiriledi
Aımaqtar • Keshe
Jazǵy saýyqtyrý lagerlerindegi gıgıenalyq talaptar
Qazaqstan • Keshe
Azııa chempıonaty: Búgin arýlarymyz úsh júlde aldy
Sport • Keshe
Túrkistan oblysynda 22 myńnan asa oqýshy test tapsyrady
Aımaqtar • Keshe
«Shahter» komandasyna jańa bas bapker keldi
Aımaqtar • Keshe
Teatrda «Maýglıdiń» tusaýkeseri ótti
О́ner • Keshe
Mańǵystaý oblysynda «Qalqan-2021» oqý-jattyǵýy aıaqtaldy
Qazaqstan • Keshe
Shyǵys Qazaqstan oblysynda birneshe aýdandy sý basý qaýpi bar
Aımaqtar • Keshe
Páter ishin zańsyz josparlaý nege aparady
Qoǵam • Keshe
Azııa chempıonaty: Tórt arýymyz jarysty jalǵastyrýda
Sport • Keshe
Aqtaý-Jetibaı tas jolynda júk kólik órtenip ketti
Aımaqtar • Keshe
Elordada gazdandyrý jumystary qalaı júrip jatyr?
Elorda • Keshe
Almaty oblysynyń orman alqabyndaǵy órt áli tolyq sóndirilgen joq
Aımaqtar • Keshe
Nur-Sultan stasıonarlarynda 4,5 myńǵa jýyq naýqas emdelip jatyr
Koronavırýs • Keshe
Ekibastuzda kólik júrgizýshi úı aýlasynda jasóspirimdi qaǵyp ketti
Aımaqtar • Keshe
Brakonerlik faktiler boıynsha 20 qylmystyq is qozǵaldy
Ekologııa • Keshe
Eki kılogramm esirtki tárkilendi
Oqıǵa • Keshe
Ádilet qyzmetkeri áriptesine judyryq jumsaǵan
Aımaqtar • Keshe
Túrki ıntegrasııasy jańa deńgeıge kóterildi – Shahrat Nuryshev
Rýhanııat • Keshe
Shahrat Nuryshev: Elbasy Túrki áleminiń bolashaǵyna senim bildirdi
Qazaqstan • Keshe
Elimizde gemofılııamen aýyratyn naýqastardyń sany artyp barady
Medısına • Keshe
21 han, 8 sultan.Túrkistanǵa taǵy kimder jerlengen
Qoǵam • Keshe
«Halıfa Altaı» meshitinde vaksına egý pýnkti jumysyn bastady
Aımaqtar • Keshe
Almatyda quny 66 mıllıard teńgeden astam 5 myńnan asa páter salyndy
Qazaqstan • Keshe
Almatyda 12 600 oqýshyǵa arnalǵan 8 jańa mektep salynady
Bilim • Keshe
Aqtóbede jaıaý júrginshini júk kóligi qaǵyp ketti
Oqıǵa • Keshe
BQO-da karantın talaptaryn buzǵandarǵa 4,2 mln teńge aıyppul salyndy
Aımaqtar • Keshe
Tutynýshy úshin dárilik nusqaýlyqtardyń túsinikti bolýy mańyzdy
Medısına • Keshe
Baqylaýdaǵy tarıh: Biz odan aryla aldyq pa?
Tarıh • Keshe
Memleket basshysy aqyn Esenǵalı Raýshanovtyń otbasyna kóńil aıtty
Prezıdent • Keshe
Jeksenbi kúni elordada qoǵamdyq kólikter júrmeıdi
Elorda • Keshe
Uqsas jańalyqtar