Kún tártibindegi birinshi másele boıynsha sóz alǵan Ortalyq saılaý komıssııasynyń hatshysy Sabıla Mustafına uıym qyzmeti eki baǵytta uıymdastyrylatynyn habarlady. Birinshisi – 2019 jylǵy qańtardan bastap turaqty kásiptik negizde jumys isteıtin aýmaqtyq saılaý komıssııalary músheleriniń kásibılik deńgeıin arttyrý bolsa, ekinshisi – oqý-ádistemelik keshender men oqytý materıaldaryn ázirleý.

Ortalyq saılaý komıssııasy jol kartasy aıasynda respýblıkalyq jáne óńirlik deńgeılerde saılaý prosesine qatysýshylardyń ártúrli sanatynan 1000-nan astam adamǵa 24 oqý sharasyn, onyń ishinde dárister, semınarlar, trenıngter men vebınarlar ótkizgen. Sonymen qatar daýys berý kúni saılaýdy uıymdastyrýshylardyń jumysy týraly fılm daıyndalady.

Otyrys barysynda  Ortalyq saılaý komıssııasynyń tóraǵasy Berik Imashev elektoraldy oqytý saılaý prosesiniń mańyzdy quramdas bólikteriniń biri ekenin atap ótti. Saılaý prosesine qatysýshylar pandemııa jaǵdaıynda qashyqtan oqytylady.

Otyrysta OSK múshesi Erlan Daýylbaev múmkindigi shekteýli azamattardyń saılaý quqyqtaryn qamtamasyz etý máselesin baıandady. Ol BUU-nyń Múgedekterdiń quqyqtary týraly Konvensııasyn iske asyrý maqsatynda 2017 jyly Ortalyq saılaý komıssııasy janynan múgedekterdiń saılaý quqyqtaryn qamtamasyz etý jónindegi jumys toby qurylǵanyn habarlady. Búgingi tańda jumys tobynyń quramy jańartylyp, onyń 15 múshesiniń 9-y múgedekterdiń qoǵamdyq birlestikteriniń ókilderinen taǵaıyndaldy.

«Ortalyq saılaý komıssııasy Múgedekterdiń quqyqtary týraly Konvensııaǵa sáıkes múgedek azamattardy qoǵamdyq ómirge beıimdeý jóninde júıeli jumys júrgizýde. Osylaısha, «2019 jyly saılaý komıssııalarynyń quramyn qalyptastyrý jónindegi usynymdardy bekitý týraly» qaýlysyna sáıkes, saıası partııalarǵa jáne ózge de qoǵamdyq birlestikterge jastardyń saılaý komıssııalarynyń jumysyna qatysýy esebinen merıtokratııa, jumystaǵy sabaqtastyq jáne jańarý qaǵıdattaryn eskerý; genderlik teńdikti saqtaý; saılaý komıssııalarynyń quramdaryna múmkindigi shekteýli adamdardy qosý týraly usynystary eskerildi», dedi E.Daýylbaev.

2019 jyldyń qańtarynda saılaý komıssııalarynyń quramyn qalyptastyrý  kezinde qoǵamdyq birlestikterdiń usynysy boıynsha 455 múmkindigi shekteýli azamat komıssııa múshesi bolyp saılandy. Onyń ishinde 6 adam oblystyq, 12 adam qalalyq jáne aýdandyq, 432 adam ýchaskelik saılaý komıssııalarynyń quramyna endi.

2018 jyly «Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy saılaý týraly» Konstıtýsııalyq zańyna alǵash ret múmkindigi shekteýli azamattardyń saılaý quqyqtaryn odan ári qamtamasyz etýge baǵyttalǵan normalar engizildi. Zań boıynsha ýchaskelik saılaý komıssııasy múmkindigi shekteýli azamattardyń saılaý quqyqtaryn iske asyrý boıynsha qajetti sharalar qabyldaýy tıis, bul rette jergilikti atqarýshy organdar saılaý komıssııalaryna osy baǵyttaǵy jumysqa járdemdesýge mindetti. Sondaı-aq jańashyldyq daýys berýge arnalǵan oryndy jabdyqtaý kezinde múmkindigi shekteýli azamattardyń daýys berýi úshin barlyq jaǵdaıdy jasaýyn meńzeıdi.

Bul máselege qatysty «Shyraq» múgedek áıelder qaýymdastyǵy» qoǵamdyq birlestiginiń tóraıymy Lázzat Qaltaeva pikirin bildirdi. Ol óz sózinde saılaý júıesi múm­kindigi shekteýli jandardyń qajettilikterine kóńil bólip otyrǵanyn, sońǵy birneshe jyl ishinde kóp nárse ózgergenin atap ótti.

Saılaý ýchaskesinde múmkindigi shekteýli jandar úshin qolaıly jaǵdaı jasalýy kerek ekeni aıtyldy. Atap aıtqanda, taktıldi kórsetkishter, arnaıy kompıýterler, sondaı-aq zaǵıptar, nashar kóretinder jáne nashar estıtinder úshin arnaıy qulaqqaptar, ústeli bar jasyryn daýys berýge arnalǵan kabına, ıaǵnı qosymsha jaryqtandyrýy, trafaretteri, optıkalyq túzetý quraldary jáne ózge de jabdyqtar bolýy  kerek.

Aldaǵy saılaý naýqanyna daıyndyq kezinde maýsym aıynda 10 048 saılaý ýchaskesi tekserilgen eken. Nátıjesi boıynsha saılaý ýchaskeleriniń 95,6%-y (9606) birinshi qabatta ornalasqan, 83,6%-ynda (8113) ǵımaratqa kire beriste pandýstar bar. Bul 79,8%-ynyń (6473) Qurylys normalary men erejesine saı ekenin kórsetti. Saılaý ýchaskeleriniń 72%-ynda (6889) ǵımaratqa kire beriste tutqalar bolsa, tek 37%-ynda (3597) ǵımaratqa kire beriste taktıldi kórsetkishter bar eken. Al 372 saılaý ýchaskesinde nemese 4%-ynda arbamen júretin múgedekter úshin arnaıy lıft jumys isteıdi.

Osyǵan baılanysty Ortsaılaýkom jergilikti atqarýshy organdarǵa qajetti jaǵdaılar jasaýdy usynyp otyr. Avtokólikke arnalǵan turaqtar, pandýstar, lıftiler, taktıl­di kórsetkishter, jasyryn daýys berýge arnalǵan arnaıy quraldar ornatý qajet. Odan bólek  saılaý ýchaske­lerinde jergilikti atqarýshy organdardyń, qoǵamdyq birlestikterdiń kómegimen sýrdoaýdarmashylar, tıflosýrdoaýdarmashylar tartylýy da múmkin. Jergilikti atqarýshy organdar son­daı-aq saılaý naýqany kezeńinde mátindik faıldardy dybys­tyq nemese taktıldi sıgnaldarǵa aınaldyratyn ekran, kompıýterlik baǵdarlamalar men tıflotehnıkalyq qural­dardy arnaıy mekemelerden alýǵa saılaý komıssııalaryna járdem kórsetýi qajet.

Otyrysqa saıası partııalardyń ókilderi, ortalyq memleket­tik organdardyń, qoǵamdyq birlestikterdiń ókilderi, elektorat­tyq oqytý seriktesteri men joǵary oqý oryndarynyń basshylary, beınekonferensbaılanys rejiminde aýmaqtyq saılaý komıssııalary jáne buqaralyq aqparat quraldarynyń ókilderi qatysty.