Ulttyq ǵylym akademııasynyń alǵashqy quryltaıshylarynyń biri, geolog ǵalym, geologııa-mıneralogııa ǵylymdarynyń doktory, professor Aqjan Jaqsybekuly ál-Mashanı esimi qazaq ǵylymynyń san salasymen tyǵyz baılanysty. Ǵalymnyń teńdesiz eńbeginiń bir parasy uly oıshyl ál-Farabıdi zertteýge arnaldy. Ál-Farabı eńbekterin nasıhattaýmen qatar farabıtanýdyń jańa baǵytyn ashqan teolog-zertteýshi, ınjener-geolog ǵalymnyń ǵylymı kópshilik jáne fantastıka janryndaǵy kórkem shyǵarmalar jazǵan ári tehnıkalyq ádebıette qazaq tiliniń zor múmkindikterin kórsete bilgen eńbegi ólsheýsiz. О́miriniń sońǵy kúnderine deıin qalamy qolynan túspegen ǵalymnyń murasyn kózdiń qarashyǵyndaı saqtap, qarashańyraǵynyń shyraqshysyndaı bolyp otyrǵan jary Jamal Shoraıqyzymen áńgimelesken edik.

– Jamal Shoraıqyzy, «Jaqsynyń aty ólmeıdi, ǵalymnyń haty ólmeıdi» degen ulaǵatty sóz Aqjan Mashanı syndy ultymyzdyń birtýar tulǵasy týraly aıtylsa kerek. Artynda óshpes mura qaldyrǵan parasat ıesi jaıynda «Paıǵambar minezdi edi» degendi kóp estımiz.
– Aqań «Paıǵambar minezdi» degenge ábden úılesimdi tulǵa edi. Úıde de, túzde de bir qalypty, baısaldy minezinen tanbaıtyn. Árbir asyǵys sheshimdi sabyrmen jeńip otyratyndyǵyna qarap, bar álemniń jaı-japsaryn ǵylymnan uǵynǵan-aý dep te oıǵa qalatyn edim. «Aı – túnde kerek bolsa, aqyl kúnde kerek» degendi jıi qaıtalaıtyn. San saýaldyń jaýabyn ǵylym jolynan izdegen Aqań parasattylyqqa tereń boılap, ilimi arqyly adamzatty tanýǵa talpyndy. Kóńil túkpirinen shyqqan qýanyshyn qońyr únimen «karamat, karamat» dep jetkizip otyratyn. Bar dúnıeniń raqatyn, baılyqtyń berekesin ǵylymnan izdegen Aqań artynda óshpeıtin, urpaqtan-urpaqqa jetetin máńgilik mura qaldyryp ketti.
– Rýhanı ordasy, qarashańyraǵynyń otyn sóndirmeı, eńbekterin hal-qaderińizshe saqtap kelesiz. Jeke muraǵatynda búginde jaryqqa shyqpaı qalǵan qandaı eńbekteri bar? Ǵalymnyń Qurandy tápsirlep, tóte jazýmen jazǵan qundylyǵy joǵary qoljazbasy jarııalanbaı qalǵandyǵy jaıynda aıtylyp kelgen edi.
– Aqańnyń ózi zerttegen ǵulamalar mekenine attanǵanyna da mine jıyrma bes jylǵa jýyqtap qalypty. Úıdegi eńbekteriniń shashaýyn shyǵarmaı, Almatydaǵy Ortalyq memlekettik arhıvke tabys ettim. Ǵalym murasynyń endigi ıesi – búgingi urpaq qoı. Aqań Qurandy túsindirý eńbegin ǵylymı turǵyda paıymdasa, Halıfa Altaı aǵamyz dinı salada tápsirledi. Ekeýi jıi aralasyp, talaı syrlasyp, talqylap, biraz birge jumys istegeni bar. Aqań «Temirqazyq» tóbemizde tur deıtin. Muny eńbekterinde de dáleldep jazdy. Temir Mendeleev kestesinde 26-bolyp belgilengen. Mysaly, Aqańsha aıtqanda, «Jıyrma alty, ıaǵnı temir sany. Temir ol erekshe formaly, jertektes zat. Quranda oǵan arnalǵan 57-súre – ál-hadıd. Arabsha hadıd – temir» dep dúnıe ǵalamda temirdiń alatyn orny erekshe ekendigin aıtady. «Ázirshe aıtarymyz, jıyrma alty sany temir=hadıd sany bolýymen qatar ol Jer tek beınesi – tekshe, ol Qaǵba beınesi. Tekshe eń berik qıas – sımmetrııa beıne.Teginde sımmetrııa uǵymyn temirmen baılanysty alynǵan dep bilemiz: (M+T-R, T-M-R) munda daýyssyz úsh áriptiń oryndary ǵana aýysqan. Ǵalamnyń ólsheýishi temir degen maǵyna týady» degen ǵylymı negizderi ári qaraı tereńdeı beredi. Aqań ózinen keıingi urpaǵynyń bastaǵan isin umyt qaldyrmaı jalǵastyratynyna kámil sendi. Jaryq kórgen 16 tomdyq qoljazbalarynan basqa Qurandy ǵylymı turǵyda taldap jazǵan eńbegin qoljazba kúıinde 48 betten turatyn 16 dápterdi uqyptap saqtap keldim. Bolashaqqa kerek eńbek jaqynda Halyqaralyq Túrki akademııasy tarapynan jaryqqa shyqqaly otyr. Bul ıgi is ǵalymnyń bekerge ter tókpegeniniń nyshanyndaı. Al Aqańnyń ǵalamdy tanýdaǵy «Janar taý», «Jer silkiný», «Taýlar qalaı quryldy?», «Jer syry», «Ǵajaıyp oshaq basynda», «Tabý» sııaqty kóptegen eńbegi búginde joǵary oqý oryndary men jalpy bilim beretin bilim oshaqtarynda kóbirek nasıhattalsa quba-qup. О́ıtkeni qorshaǵan ortany, jer keńistigin tanýdaǵy Aqań iliminde ǵylymdy tereńge bastaıtyn ǵajaıyp izdenisterdiń bastaýy jatyr. Sondyqtan da ǵalymnyń qaı eńbegin alsaq ta, ulttyq ǵylymnyń qajetine jaraıtyn qundy dúnıelerdi arshyp alatyn tyń derekterge tunyp tur.
– Mashanı esimin búginde ál-Farabıden bóle-jaryp qaraı almaımyz. Uly babamyzdyń Sırııadaǵy zıratyn taýyp, oǵan qazaqtan tuńǵysh barǵan ǵalym Aqjan ál-Mashanı ekenin búginde álem ǵalymdary moıyndap otyr.
– Aqań ómir boıy ál-Farabı dep ótti ǵoı. Bir aýyz sóz jazsa da, «bizdiń shaldyki» dep otyratyn. Sonda men «О́zińiz jazyp, nege olaı deısiz?» degen suraqty jıi qoıamyn. Bar jaýaby «ál-Farabıdi tanyǵandar meni de tanıtyn bolady» degeni kóregendilik pe deımin. Tipten, kóptegen qoljazbasyna aty-jónin kórsetpeı, ál-Farabıdiki dep qoıatyn. Keńes ókimeti kezinde ál-Farabı álemin zertteımin dep kóp qıyndyq kórgeni belgili. Bar armany osy jol bolǵandyqtan, meshitke baryp hat tanyǵandardan til úırenip, arabsha oqydy. Taıaý Shyǵys elderinde, Máskeý, Lenıngrad, Qazan, Ýfa, Tashkent qalalarynyń arhıvterinde kóp jumys istedi. Árıne, ǵylymdaǵy jolyn Farabı ilimine arnasa, Sırııadaǵy zıratyn taýyp, qazaqtan tuńǵysh barǵan Aqjan ál-Mashanı ekeni álemge málim. Sondyqtan da ǵalymnyń eńbekteri jastar arasynda keńinen nasıhattalsa degim keledi. Osy eńbeginiń arqasynda Eýropa elderin ǵylymǵa, ónerge oıatqan ıslam mádenıeti ekenin de aıtyp ketken Aqań bolatyn. Uly babamyzdyń 1100 jyldyq mereıtoıyn IýNESKO sheńberinde Qazaqstanda atap ótý týraly sheshimniń qabyldanýy da Aqań salǵan sony súrleýdiń, ólsheýsiz eńbektiń nátıjesi. Halyqaralyq konferensııa barysynda álem ǵalymdary ilimine tánti bolyp, Aqań elimiz ben shetelderdegi ál-Farabı murasyn zertteýshilerdiń alǵashqy ǵylymı keńesshisi bolǵandyǵy da jaıdan-jaı emes.
– Mashanı ilimi búginde ǵylymı ortaǵa jaqsy tanys bolǵanymen, osynaý baı muranyń avtory jaıynda oqylymdy dúnıeler sırek. Osy oraıda ál-Farabı zıratyn tapqan sapary jaıynda aıtyp berseńiz.
– Bul sapar jaıynda Aqańnan asyp eshteńe aıta almaımyz. Sanaly ǵumyryn, bar armanyn osy ilimge arnaı otyryp, odan bir nátıjeli is shyqsa dedi. О́zi jazyp ketkendeı, ál-Farabı artyna zor mıras qaldyrǵan. Onyń ǵylymı mırastary barlyq adam balasynyń keıingi ǵylymı-rýhanı damýyna áser etti. О́tken ǵasyrdyń 60-jyldarynyń sońynda Sırııanyń astanasy Sham qalasyna týrıstik toptyń jasaqtalyp jatqanyn estip, osy topqa iligýge baryn saldy. Biraq nátıjesiz is bolǵannan keıin, sol kezdegi Qazaqstan Kompartııasy Ortalyq komıtetiniń Birinshi hatshysy D.Qonaevtan kómek suraı barǵany esimde. Kezinde Lenınogorskide shahtada birge istegen eki tulǵanyń tanystyǵy sonaý 1942 jyldan bastalǵany belgili. Sodan D.Qonaev Arab eline sapardan Aqjan Mashanov qalyp qoımasyn dep tapsyrma bergennen keıin, Sırııa qaıdasyń dep tartyp otyrdy. Armany osy edi ǵoı. Bul Aqań oljasynyń bastaýyna aınalǵan nátıjeli bolǵanymen, aýyr sapar boldy. Osy jolda Aqań dúnıejúzi muraǵattary men kitaphanalaryndaǵy ál-Farabı eńbekterin jınady. Babamyzdyń máńgilik mekeni – Bab as-Saǵır zıraty basyna barǵandaǵy ishki sezimi, kóńil kúıinen elge oralǵannan keıin de biraz ýaqyt aryla almaı júrdi. Osydan keıin «Ál-Farabı jáne Abaı» eńbegi jazyldy. Sol saparynda Adamata men Haýanamyzdyń Jer betine alǵash aıaq basqan jeri, aty ańyzǵa aınalǵan Kasýn taýy, ondaǵy Adam Atanyń uly Ábilge salynǵan kúmbezin kóredi. Sol sapar barysynda adamzat órkenıetiniń izi qalǵan Palmıra qalasyn, Beıbarys babamyzdyń qamalyn kórý, Ámir Temirdiń izi qalǵan jerdi basýynyń ózi ǵylymdaǵy ómirine azyq boldy. Qıyndyǵy qatar júrgen ár sapary erlikpen para-par bolatyn. О́z esteliginde «Tańerteń meniń týrıst dostarym tegis «Shaharızada» bazaryn aralaýǵa ketti. Kólik aıtylǵan ýaqytta emes, kesh bata keldi. Kúzetshi bizge ál-Farabı qabirin kórsetti. Aınalasy sál alshaqtaý jerde jatqan jupyny, syrty sementpen sylanǵan eken. Kúzetshiniń aıtýynsha, onyń basynda buryn belgi bolǵan. Jer silkingen kezde qulap qalypty. Aınalasynda turǵan qabirlerdiń de belgisi qulaǵan. Kúzetshi zırattyń ál-Farabıdiki ekenine eshbir shúbá keltirmeńiz dedi. О́ıtkeni bul zıratta jatqan adamdardyń bári dápterde tirkeýli, kimniń qaı jerde jatqany belgili. Ál-Farabı zıratyn dereý sýretke túsirdik, óıtkeni sol kezde kún batýǵa jaqyn edi. Adamdar nege umytshaq, nege ǵapyl – óshpes mura qaldyrǵan danany umytady? Otyrarda qandaı belgisiz bolsa, munda da dál sondaı, joqtaýsyz jetim bala sııaqty. Kóńilim birtúrli buzylyp, nazymdy qoıyn dápterime túsirdim», dep aıtqandary ǵalym zertteýleriniń mazmunyn tereńdete túsedi.
– Babasy Mashan bıdiń Abaı hakimniń ákesi Qunanbaımen zamandas, dos, súıek jaqyn bolǵandyǵy týraly, Shákárimmen tanystyǵy, sondaı-aq ózi ósken, oqyǵan rýhanı orta jaıynda áńgimeleýshi me edi?
– Aqańnyń Qarqaraly óńirinde ómirge kelgeni, týǵan ólkesi jaıyndaǵy árbir tolǵanysy ǵylymǵa baryp tireletini anyq. Abaıdyń týǵanyna júz jyl tolýyna oraı jazǵan eńbeginen keıin hakim ómirin taný úshin birinshiden, ál-Farabıdi tereń meńgerýim kerek degeni bar. Bul zertteýlerine «Ál-Farabı jáne Abaı» eńbegin arqaý etti. Aqańnyń úlken atasy qazaqtyń zańǵar jazýshysy Ilııas Esenberlınniń «Qahar» romanyndaǵy Masan keıipker (noqaty qoıylmaı ketkendikten bir áripten qate ketip, osylaı jazylǵan) Qunanbaı sultannyń bas bıi bolǵan. О́z ákesi de zamanynyń saýatty starshyny, bolystyq bılikke aralasqan dáýletti kisi bolypty. 85 jasynda dúnıeden ótken atamyzdy el arasynda áli kúnge deıin qurmetteıdi. Úlken enemiz Jelkildek te aqyldy, dana kisi bolǵan desedi. Anasy Ǵaısha kóp jasap, 97 jasynda dúnıeden ótken. Qunanbaı qajy men Mashan bı jylda Qoıandy jármeńkesinde bas qosatyn kórinedi. Birde jármeńkege barǵan Aqań Shákárimmen de kezdesken eken. Aqańnyń ákesi Quranǵa júırik bolǵan adam. Sol kezde qazaq dalasyndaǵy alǵashqy «Dala ýálaıaty», «Aıqap» basylymdaryn jazdyryp oqıdy eken. Aqań alǵash álippe tanýdy óz ákesinen úırense, keıinnen, 1924 jyly Álimhan Ermekov negizin qalaǵan Qarqaralydaǵy pedagogıkalyq tehnıkýmǵa túsedi. Alash qaıratkerlerinen dáris alady. Osyndaı ortanyń zerdeli ókili bar sanaly ǵumyryn ultynyń keleshegi jolyndaǵy ǵıbratty iske arnady.
– «Meniń ustanǵan jolym shamam kelgenshe shyndyq izdeýden týyndaǵan. Ony qaıdan tabasyń? Ony Qurannyń aıatynan tabasyń. Onda búkil ǵalymnyń syry bar, shyndyq. Ol – Ǵalymnyń ıesi», deıdi ǵalym. Aqjan Jaqsybekuly neshe jasynan bastap dinge den qoıǵan edi?
– Abaıdyń «Qudaıdyń ózi de ras, sózi de ras» degeni sol sóz Quran, – deıdi Aqań. Quranǵa qosymsha, oǵan jalǵas túsinik retinde Paıǵambarymyz Rasýl Allanyń ósıet sózderi bar. Olardy «Hadıs» dep ataıdy degeni bar. Osy ilimdi kókiregine túıip, tereńinen túsinip baryp 50-den asqanda namazǵa jyǵyldy. Din men ǵylymdy qatar qoıa otyryp, sózderdi, ony quraýshy áripterdiń sandyq mánin qoldanýda Abjád esebi barlyq esep ǵylymynyń, sol arqyly barlyq tabıǵat ǵylymynyń bastaýy ekendiginiń bizge beımálimdigin kórsetedi. Ǵylymı izdenis jolynda aldymen tabıǵat dúnıesin tanýdan bastaý kerek, deıdi Aqań. «Ál-Farabıdiń «Tabıǵat – matbýǵat» degen tamasha qaǵıdasy bar. Bul Matbýǵat degen shyndyq kitap shyǵaratyn baspa orny degen sóz. Basqasha aıtqanda, adamǵa bilim, ǵylym beretin negizgi oqýlyq tabıǵat degen maǵynada» deı kelip, aldymen adam ózin-ózi tanýdyń ózi bir úlken medrese. Bul arada til bilý, esep bilý – tabıǵat tanýdyń basty sharttary» degeniniń fılosofııalyq máni tereńge ketedi. Aqań ǵylymnyń jetistigi arqyly ál-Farabı ilimin ǵylymı ıslamı negizde sabaqtastyra bildi. «Ál-Farabı murasyn zertteý týraly», «Shyǵystyń Arıstoteli», «Ál-Farabı eńbekterin qazaq tiline aýdarý týraly», «Ál-Farabı», «Orta Azııa men Qazaqstannyń uly ǵalymdary», «Ál-Farabı jáne Abaı» sııaqty kóptegen eńbegi osynyń dálelindeı.
– Kezinde ǵalym dinı kózqarasy men musylmandyq ustanymy úshin qatań synalyp, «Mashanı basyna sálde taqqan moldany nasıhattap júr» degen aıyp taǵylǵany belgili.
– Keńes tusynda partııa múshesiniń namaz oqyp, meshitke barýy qatań synaldy. Ústi-ústine tekserip, ańdý qoıǵany da ras. Biraq osyǵan qaramastan, namazyn qaza qylmady. Juma saıyn meshitke baryp namaz oqydy. Ol kezde professordyń meshitke baryp namaz oqýy eldi eleń etkizgen jaǵdaı edi. «50 jasqa kelgende, shákirt bolyp, ımamdardyń aldynda tize búktim. Arab tilinde jazbasam da, ál-Farabıdi túsinetindeı dárejede til bilýim kerek», tipten, qazaq ǵalymdarynyń ata-baba jolymen júrgeni durys emes pe» deýiniń ózi nege turady. Namazdy úıde otyryp-aq oqı bermeısiz be dep jany ashyǵandar da tabyldy. Biraq Allanyń úıine barýy qatań synǵa alyna berdi. Osydan keıin partııa bıletin qaıtarmaq bolyp, D.Qonaevtyń qabyldaýyna baryp, «Jasym bolsa kelip qaldy. Myna bıletti aman-esen kezimde qaıtaraıyn», degeninde D.Ahmetuly onyń sóziniń raıyn túsinip, ǵalymǵa tıispeńder dep tapsyrma berdi. Osydan keıin biraz ýaqyt tynyshtyq ornady. Biraq aryz jazǵandar munymen de toqtamady ǵoı. Sonda ınstıtýttyń partııa uıymynyń hatshysyna baryp: «Mashanov báribir tarıhta qalady. Tarıh senderden suraıdy», dep aıtyp kettim. Sol kezde menen partııa uıymynyń hatshysy «Úıde namaz oqı ma?», dep surady. Nesin jasyramyn, «Oqıdy», dep jaýap berdim. Hatshy «Meshitke ál-Farabıdi zertteý úshin, sonyń aýdarmasy úshin bardym dep jazyp bersinshi. Bizden joǵary jaq sony talap etip otyr», dedi. Úıge kelgen soń Aqańa bolǵan jaǵdaıdy aıtyp, «Mashanov baratyn jerine baryp bolǵan, endi men baram», dep jaýap berdim» degenimde kózine jas alyp, mańdaıymnan súıip, «О́lsem armanym joq. Qorǵaıtyn adamym bar eken. Rahmet», dep hatshynyń aıtqan sózderin qaǵazǵa jazyp, qolyn qoıyp berdi. Osydan keıin olar Aqańdy mazalamady.
– Aqjan Jaqsybekulynyń Mekkege barsam degen armany bolǵan eken. Alaıda kózi tirisinde bul sapardyń sáti túspedi. Ǵalymnyń armany qandaı edi?
– Mekkege barsam degendi jıi aıtyp júrdi. Biraq bul tilegine jete almady ǵoı. Aqań jetpeı ketken Mekkege 2017 jyly ózim baryp, qasıetti paryzymdy ótep, zııarat etip qaıttym. Búginde óz shańyraǵynda ǵalymnyń murasyna ıe bolar tuıaq ta qalmady... Uly Arrat ta, onyń uly da qaıtys boldy. Álisheri jaqynda kóz jumdy. Ǵabdollasy da búginde máńgilik mekeninde. Úıdegi kerek-jaraq buıymdardy atalarynyń kózindeı kórip júrsinshi dep áýletten taraǵan qyzdarǵa enshilep taratyp berdim. О́z basym kózi tirisinde atalarymnyń da, Aqańnyń da atyn týra atamaǵanmyn. Aqań da maǵan qurmetpen qarap, ómiriniń sońyna deıin Jákijan dep atap ketti. Aqań týǵan halqynyń bar aýyrtpalyǵyn moınyna alyp, bar qıyndyqty aı astynda otyryp ózine tilep alǵandaı kórinetin. Ár tańda izgilik, qaıyr, isine bereke tilep oıanatyn. Bar sanaly ómirin ǵylym jolyna arnap, basqa dúnıege basyn aýyrtpady. Mańdaı terimen tapqan qajyrly eńbeginiń aqysyn paıdaly iske jaratyp, sodan raqattandy. Aqań esepke júırik bolatyn. Osy ýaqytqa deıin partııaǵa tólegen jarnama bir ushaq keletin edi dep otyrýshy edi. Ataqqa da qumartpady. 85 jasqa tolǵan mereıtoıynda «Sosıalıstik Eńbek Eri» ataǵyn beremiz dep edi, aıaqsyz qaldy. Araǵa 5 jyl salyp Ulttyq Ǵylym akademııasynyń quryltaıshysy, eń alǵashqy korrespondent-múshesiniń biri retinde «Halyq qaharmany» ataǵyn beremiz dep edi, ol da buıyrmady. Sóıtip júrgende kóktemde Aqań dúnıe saldy. Parasaty bıik tulǵa bul jalǵannan buıyrmaǵan ataqqa bola qynjylyp, janyn aýyrtpady. Biraq 1978 jyly Aqbastaý-Qosmuryn alqabynda altyn kenin tuńǵysh ashqan ǵalym retinde alǵan óteýine qatty renjigeni bar. «Ál-Farabıden bastap qanshama eńbekter jazdym. Ol meniń qasıetti jumysym. Al altynnyń jóni bólek edi. Osy eńbegim laıyqty baǵasyn ala ma dep júrgen edim. Eger shetelde bolsa, ken ornyn ashqan adam mıllıoner bolatyn edi» dep renjigende, aıanyshtan basqa amalym qalmaǵan.
Aqań ǵylym jolynda óz ómirin sarp etken tulǵa. Eńbek joly ózi oqyǵan mektepte muǵalimdikten bastap, sonaý 1933 jyldary Semeıdegi geologııalyq tehnıkýmyndaǵy daıyndyq kýrsyn bitirgennen keıin Almatydaǵy Qazaq taý-ken metallýrgııa ınstıtýtynyń alǵashqy stýdentteriniń biri bolyp oqýǵa tústi. Muny aıtyp otyrǵanym, Aqań jas bolsa da ǵylymǵa sanaly túrde kelip, sol zamanda ulttyq ǵylym úshin sırek salanyń tutqasyn ustady. Oqı júrip tehnıkýmdarda, kýrstarda sabaq berdi. Aspırantýrada bilim aldy. Osy jolda Aqań ǵylymı eńbegine jer qoınaýynyń geometrııasyn arqaý etip, zerttedi. Bul taqyryp sol kezde ekiniń birine ońaıǵa túspeıtin taqyryp bolsa kerek. Osylaısha, Aqań bastaǵan zertteýdiń jańa ádisi elimizdiń ken oryndarynda synaqtan ótti. Mine, osy tabandy eńbeginiń arqasynda 1940 jyly geologııalyq-barlaý ǵylymı ekspedısııasyn bastaǵan aspırant Aqjan Mashanıdiń jańa ádisi negizinde Aqbastaý-Qosmuryn altyn ken orny ashyldy. Osylaısha, Aqań eńbegi geologııa men taý-ken salasynda ǵylymı jańalyq bolyp tanyldy. Al 1946 jyly Aqań Máskeýde geologııa, mehanıka jáne taý-ken isi sııaqty úsh mamandyq negizinde doktorlyq dıssertasııasyn qorǵap, jańa ǵylymı baǵyt – geomehanıkanyń negizin qalady. Úlken ǵylymı jańalyq ashqan ǵalymnyń eńbeginiń óteýi elimizdiń keleshegimen baılanysty dep bilemin. Desek te, er qamyn oılaıtyn azamattardyń arqasynda Almatydaǵy «Taýgúl» shaǵyn aýdanynda, Qarqaralyda Aqań atyna kóshe berilgen. Qaraǵandyda salynǵan úlken meshit Aqań atymen atalady. 2001 jyly Ońtústik Qazaqstan oblysynda uly ustazy ál-Farabıdiń 1130 jyldyǵy atalyp ótkende, sol kezdegi oblys ákiminiń uıǵarymymen ál-Farabı atyndaǵy syılyq berildi. Átteń, bul kúndi Aqań ózi kórmeı ketti. Áıtpegende Aqańa bul syılyq úlken rýhanı kúsh-qýat beretini sózsiz edi. Aqań ǵasyrlarǵa sapar shekken danalyqtyń nyshanyndaı týǵan ultynyń júreginen oryn alar ıgi is istep, qazaq ǵylymy úshin máńgilik mura qaldyryp ketti.
– Áńgimeńizge rahmet.
Áńgimelesken
Elvıra SERIKQYZY,
«Egemen Qazaqstan»
Zınedın Zıdan koronavırýs ınfeksııasyn juqtyrdy
Álem • Búgin, 19:22
Nursultan Nazarbaev elorda ákimin qabyldady
Elbasy • Búgin, 19:09
Elbasy Beıbit Atamqulovty qabyldady
Elbasy • Búgin, 19:02
Almatyda Kók-Tóbedegi aǵashtar zańsyz kesilip jatyr
Ekologııa • Búgin, 18:35
Abaı atyndaǵy QazUPÝ-da Dırektorlar keńesiniń tóraǵasy saılandy
Aımaqtar • Búgin, 18:20
Birqatar oblysta aýa raıyna baılanysty eskertý jarııalandy
Aýa raıy • Búgin, 18:18
Almatynyń AT-arhıtektýra jospary bekitildi
Aımaqtar • Búgin, 18:16
Túrkistanda 1361 daý medıatorlardyń qatysýymen oń sheshilgen
Aımaqtar • Búgin, 18:10
Qyzmet barysynda qaza tapqan polıseılerdi eske alý jıyny ótti
Aımaqtar • Búgin, 18:03
«Er Edige-Noǵaıly dáýiriniń jyry» atty mýzykalyq albom jaryq kórdi
Rýhanııat • Búgin, 17:57
Karantın sharalaryn buzǵany úshin jabylǵan mekemelerdiń tizimi jarııalandy
Aımaqtar • Búgin, 17:43
Erjan Babaqumarov COVID-19-dan saqtaný sharalaryn kúsheıtýdi tapsyrdy
Aımaqtar • Búgin, 17:25
Aqtóbe oblysy ákiminiń eks-orynbasary 12 jylǵa sottaldy
Qoǵam • Búgin, 17:20
Memleket basshysy Alekseı Soıdy qabyldady
Prezıdent • Búgin, 17:08
Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi apparatynyń jańa basshysy taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Búgin, 17:01
Atyraýda 35 jastaǵy azamatshany tonap ketti
Aımaqtar • Búgin, 16:59
Áleýmettik jarnamany qalyptastyrý boıynsha konkýrs uıymdastyrylady
Qazaqstan • Búgin, 16:57
Almatyda kásipkerlerdi qyzmetkerlerin MÁMS júıesinde 25 qańtarǵa deıin saqtandyrýǵa shaqyrdy
Qazaqstan • Búgin, 16:55
Maqtaralda kóktemgi egis jumystary bastaldy
Aımaqtar • Búgin, 16:52
«Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasynyń júzege asyrylýy talqylandy
Qazaqstan • Búgin, 16:46
Batys Qazaqstanda vırýsqa qarsy ekpe 180 myńnan asa adamǵa egiledi
Medısına • Búgin, 16:37
Tatarstandaǵy munaı kásipornynda jarylys boldy
Vıdeo • Búgin, 16:25
Taǵaıyndaý • Búgin, 16:21
Qazaqstan • Búgin, 16:11
Aqsý qalasyna jańa ákim taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Búgin, 16:06
Elordada 7 mıllıonnan astam memlekettik qyzmet kórsetildi
Qoǵam • Búgin, 16:05
Zańgerlerdi daıarlaý memorandýmyna qol qoıdy
Aımaqtar • Búgin, 16:00
Zeınetaqynyń bir bóligin alýǵa ótinim qabyldaıtyn saıt jarııalandy
Qoǵam • Búgin, 15:57
Petropavlda anasy 3 jasar qyzyn uryp, jansaqtaý bóliminen biraq shyǵardy
Qoǵam • Búgin, 15:55
«Jumyspen qamtý jol kartasy» aıasynda 23 joba júzege asty
Aımaqtar • Búgin, 15:48
GPS-baqylaý júıesi Qazsýshardyń barlyq kólikteri men tehnıkalaryna ornatylǵan
Qazaqstan • Búgin, 15:32
Almatyda «Altaı», «Sapar», «Aqbulaq» bazarlaryn jańartý josparlanýda
Aımaqtar • Búgin, 15:26
Turǵyn úı satyp alýǵa zeınetaqy salymdaryn qalaı paıdalanýǵa bolady?
Qoǵam • Búgin, 15:10
Aqtóbe oblysyndaǵy kenishtegi jazataıym oqıǵanyń sebebi anyqtaldy
Aımaqtar • Búgin, 15:08
Koronavırýs juqtyrǵan Meırambek Besbaev qazaqstandyqtardy indetten saq bolýǵa shaqyrdy
Qazaqstan • Búgin, 14:29
Nur-Sultanda COVID-19 indetiniń ósýi baıqalady
Aımaqtar • Búgin, 13:57
Shetelden kelgen 10 jolaýshydan koronavırýs tabyldy
Qazaqstan • Búgin, 13:50
Energetıka mınıstrliginde jemqorlyqqa qarsy is-qımyldyń jańa tásilderi talqylandy
Qoǵam • Búgin, 13:47
«Nur Otan» partııasynyń Qoǵamdyq saıasat ınstıtýtynyń dırektory taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Búgin, 13:37
Aýdandy 100 paıyz gazben qamtý mindeti tur
Aımaqtar • Búgin, 13:20
Elordada qysqa merzimdi kásiptik oqý bastaldy
Aımaqtar • Búgin, 13:17
Femıda qyzmetkeri adam ómirin qutqaryp qaldy
Aımaqtar • Búgin, 13:08
Áskerı teńiz kúshterinde tárbıeshi ofıserlerdiń merekesine oraı saltanatty jıyn ótti
Aımaqtar • Búgin, 12:50
Aqparat mınıstri Almatyda «QR Qoǵamdyq baqylaý týraly» zań jobasyn talqylady
Qoǵam • Búgin, 12:35
Jetisýda taǵy 78 adam indet juqtyrdy
Aımaqtar • Búgin, 12:32
Atyraýda 111 adamnan koronavırýs anyqtaldy
Aımaqtar • Búgin, 12:27
Jyl basynan beri Mańǵystaýda 8000 ESQ berilgen
Aımaqtar • Búgin, 12:15
Májilis avtokólikterdi jymqyrýǵa qarsy kúres týraly halyqaralyq kelisimdi qarastyrady
Parlament • Búgin, 12:11
Aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstrligi konkýrs jarııalady
Qazaqstan • Búgin, 12:07
Ilon Mask 100 mıllıon dollarǵa konkýrs jarııalady
Álem • Búgin, 12:06
Elordada ekinshi aýysymdaǵy mektep oqýshylary sabaǵyn onlaın oqıdy
Aımaqtar • Búgin, 12:02
Elordalyqtar «Saqtandyry» júıesin jańartyp otyrýy tıis
Medısına • Búgin, 11:58
Qazaq qyzy AQSh memlekettik departamentinde basshylyq qyzmetke taǵaıyndaldy
Álem • Búgin, 11:50
Mańǵystaý oblysynda arqar atqan azamat ustaldy
Aımaqtar • Búgin, 11:44
Turǵyn úı naryǵyn belgisizdik kútip tur
Qazaqstan • Búgin, 11:33
Ádilet organdarynda jemqorlyq 67 paıyzǵa azaıǵan
Qoǵam • Búgin, 11:25
Shymkentte erkindikte júrgen arystan tabyldy
Aımaqtar • Búgin, 11:05
Qazaqstanda aldaǵy úsh kúnde aıaz bolady
Aýa raıy • Búgin, 11:04
Semeıde bozbalalar zeınetkerdi órtten qutqardy
Aımaqtar • Búgin, 10:55
Jol apaty: Balqashta 2 adam qaza tapty
Aımaqtar • Búgin, 10:55
Vaksına óndirýshisindegi órt bes adamnyń ómirin qıdy
Álem • Búgin, 10:53
Jelide Balqashtaǵy óli balyqtardyń vıdeosy tarady
Ekologııa • Búgin, 10:51
Qazaqstanda qansha advokat bary aıtyldy
Qazaqstan • Búgin, 10:44
О́tken jyly alımentten jaltarǵandardan 76 páter men 62 kólik óndirilgen
Qazaqstan • Búgin, 10:36
Almatynyń telemedısına ortalyǵy KVI juqtyrǵandarǵa táýlik boıy kómek kórsetedi
Aımaqtar • Búgin, 10:32
О́tken jyly «Eńbek» memlekettik baǵdarlamasyna 649 myń adam qatysty
Qazaqstan • Búgin, 10:30
Energetıka mınıstrligi apparatynyń jańa basshysy taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Búgin, 10:28
Atqarýshylyq sot qujattary birizdendirildi
Qoǵam • Búgin, 10:25
Belgisiz adamdar Dımash Qudaıbergenniń atyn jamylyp, jalǵan aqparat taratýda
Qoǵam • Búgin, 10:24
Uqsas jańalyqtar