Pedıatrııa ortalyǵynyń dárigerleri men qyzmetkerleri donor retinde qan tapsyrýdy ádetke aınaldyrǵan. Sońǵy qaıyrymdylyq sharaǵa 80-nen asa erikti qatysty. Solardyń biri, Medısınalyq statıstıka bóliminiń qyzmetkeri, ortalyqtyń turaqty donory – Quralaı Smaǵulova. Erikti osymen 22 jyl qatarynan donasııaǵa qatysyp jatyr. Aksııaǵa qatysýshylardyń árqaısysy 450 ml. qan tapsyrdy. Bul isti ıgi dástúrge aınaldyrǵan aqhalattylar talaı bala men adamdardyń ómirine arasha túsýde. Sharaǵa ujym uıymdasqan túrde bir kisideı atsalysty.

Sharanyń turaqty túrde uıymdastyrýshysy, klınıkalyq transfýzıologııa bóliminiń meńgerýshisi Qýanysh Úmbetovtyń aıýynsha, «Qan tapsyryp, ómir syıla!» aksııasymen ótetin shara jylyna eki ret uıymdastyrylsa, bıyl úshinshi ret ótkizilgen.

«Qan tapsyrmas buryn, donorlar aldymen medısınalyq saýalnama toltyrdy. Tek sonyń qorytyndysy boıynsha ǵana qan tapsyrýǵa ruqsat aldy. Aq halattylar tapsyrylǵan qan kólemi men onyń minsiz sapasyna basa nazar aýdarady. Pedıatrııa jáne balalar hırýrgııasy ǵylymı ortalyǵynda qan tapsyrý 2013 jyldan bastap ótkizilip keledi. Jylyna 2-3 ret qan ótkizip turatyn turaqty donorlarymyz bar. Sońǵy eki jyl ishinde bizdiń ortalyqtyń qyzmetkerleri shamamen 180 lıtrdeı qan tapsyrdy.  Bul ıgi iske bizdiń ortalyqtyń qyzmetkerlerimen qosa ortalyqta em alyp jatqan balalardyń ata-analary da qatysyp keledi. Ortalyǵymyzdan jylyna shamamen 130-160 adam qan tapsyrady. Medısınalyq tekseristen ótken adamnan standart boıynsha 450 ml qan alynady. Jyl saıyn donasııaǵa qatysýshy qyzmetkerler sany artyp keledi. Daıyn qan komponentteri respýblıkalyq Qan ortalyǵynan ákelinedi. Bizge qajetti qan osy ortalyqta em alyp jatqan naýqas balalarǵa qoldanylady. Klınıkada qaterli dertke shaldyqqan, júrek aqaýlarymen týylǵan balalar, aýyr hırýrgııalyq otalar qajet bolǵan naýqas balalar men jańa týylǵan náresteler em alady. Osy balalarǵa em alý barysynda, atap aıtqanda ota kezinde, súıek kemiginiń qaterli isikterinde, oǵan qosa súıek mıyn (kostnyı mozg) transplantasııalaý kezinde jáne t.b. jaǵdaılarda  dárigerlerdiń taǵaıyndaýymen qan jáne onyń quramdas bólikteri quıylady. Naýqastarǵa qoldanylatyn barlyq medısınalyq qurylǵylar bir rettik. Ol buıymdardyń barlyǵy balalarymyzdyń ata-analarynyń kózinshe ashylady. Qan quıý barlyq medısınalyq talaptarǵa saı júrgiziledi», – deıdi ortalyq dárigeri, Klınıkalyq transfýzıologııa bóliminiń meńgerýshisi Qýanysh Úmbetov.

Onyń pikirinshe, qan tapsyrý aǵzaǵa paıdaly. «Qan tapsyrýdyń paıdasy men zııany qoǵamda kóp talqylanyp jatady. Medısına mamany retinde qan tapsyrýdyń  negizgi paıdalaryn atap ótkim keledi. Birinshiden, eń bastysy – qan tapsyrǵan ár adam 3 adamnyń ómirin saqtap qalýǵa tikeleı kómegin tıgizedi. Ekinshiden,  aǵzańyzdyń qan quramy jańarady, qan quramynyń jańarýy terige óte paıdaly. Úshinshiden qan tapsyrý arqyly adam boıyndaǵy qan qysymyn retteıdi. Tórtinshiden,  qan tapsyrýdyń semizdiktiń aldyn alýǵa úlesi bar. Besinshiden, adam ómirin uzartady. Sonymen qatar, Siz qan tapsyra otyra, aǵzańyz týraly aqparatty ala alasyz. Qan tapsyrýdyń aǵzaǵa esh zııany joq. Úlken adam aǵzasynda shamamen 4,5-5lıtrdeı qan bolady, qan tapsyrý barysynda ár adam 450 ml. aspaıtyn qan tapsyrady. Ol aǵza úshin eshqandaı janama, zııan áserin tıgizbeıdi», dep atap ótti Qýanysh Úmbetov.

Aıta ketsek, aksııaǵa qosylǵysy keletin jandar qan tapsyrar aldynda ishimdik, shylymnan bas tartyp, medısınalyq dárilerdi qabyldamaǵan jón. Sondaı-aq donasııa kúni jeńil túrde tamaqtanýy qajet.

Bala dárigerleriniń ishinde júıeli túrde qan tapsyryp otyrýdy ádetke aınaldyrǵan belsendi donorlar da bar. Solardyń biri anestezıolog dáriger Gúljahan Abdýllaeva.

– «Men qan tapsyrýdy azamattyq mindetim dep bilemin.  Bir donor – bir ómir. Bizdiń ıgi isimiz kóptegen adamdardyń,  ómirin qutqarýǵa septigin tıgizedi. Osy kómektiń arqasynda biz bireýdiń anasynyń, ákesiniń, balasy men baýyrynyń ómirin saqtap qalamyz. Osy Pedıatrııa ortalyǵyndaǵy balalarǵa da kómegi tııýi múmkin. Biz osy áreketimizben azamattardy qan tapsyryp, kómek kórsetýge shaqyramyz. Qan tapsyryp – ómir syılaıyq!», deıdi Gúljahan Abdýllaeva.

«Donor» sóziniń  latyn tilinen aýdarmasy «О́mir syılaýshy» degen maǵynany bildiredi. Kóptegen naýqastar úshin bul ekinshi ómir sekildi. Qazirgi kezde ortalyqta osyndaı jandarǵa qol ushyn sozyp júrgenderdiń sany 200-den asady. Jyl saıyn olardyń qatary da artyp keledi.

Qaıyrymdylyq sharasyna udaıy qatysatyn aq halattylar ishinde alǵash ret qan tapsyryp, donor atanǵan qyzmetkerler de bar.

– «Donor qany – ómir nári. Shynymen elimizde san myńdaǵan adam qanǵa muqtaj. Kez kelgen oqys jaǵdaıda, nemese ota kezinde ómir nári aýadaı qajet. Qan quıýǵa muqtaj jandarǵa kómegim tıse bolǵany.  Osynda ózimniń bir adamǵa bolsyn septigimdi tıgizýge kelip otyrmyn», deıdi alǵash ret qan tapsyrǵan ortalyq qyzmetkeri, telemedısına kordınatory Uljan Álmen.

Búgingi kúni ortalyqtyń aferez bóliminde 68 lıtr qan saqtaýly, bul degenimiz 227 doza. Qor únemi tolyqtyrylyp otyrady, materıaldyń sırek túrleriniń bolýy baqylanady. Osyndaı sharalardyń arqasynda ortalyqta kez kelgen ýaqytta aýyr naýqasqa qajetti qan tabylady.

Elimizde jasy 18-den asqan, medısınalyq kórsetkishi nátıjeli kez kelgen azamat donor bola alady. Erler jylyna 6 ret, áıelder 4 ret qan tapsyrýǵa múmkindikteri bar.

Aıta keterlik jaıt, ortalyqta jyldan-jylǵa erikti qan tapsyrýshylar sany artyp keledi.

Aksııaǵa qatysqan árbir donor tek qana qan tapsyryp, bireýdiń ómirine arasha bola qoımaı, óziniń densaýlyǵy týraly da kóp aqparat ala aldy. Atap aıtqanda, ol óziniń gemoglabıniniń deńgeıin, túrli ınfeksııalyq aýrýlarmen aýyrǵan, aýyrmaǵandyǵyn, sondaı-aq, qan tobyn bile aldy.

ALMATY