Vaksınasııa koronavırýstyń tolyq joıylýyna ákelmeıtinin eskerý kerek. Ol burynǵy agressıvtiligin joǵaltqanymen, adamdar arasynda bolady. Basqasha aıtqanda, koronavırýs dárigerler baıqalmaı taralatyn endemııalyq ınfeksııaǵa aınalýy múmkin ekenin aıtyp otyr.

Doktor osy rette bir  jyl buryn pandemııa bastalǵannan beri planetada 100 mıllıon adam koronavırýsty juqtyrǵanyn,  onyń 2 mıllıonnan astamy ómirinen aırylǵanyn eske túsirdi.  

Soǵan qaramastan, kóptegen sarapshylar osy jyldyń sońyna deıin pandemııa qazir biz qarastyryp otyrǵan formada aıaqtalady dep sanaıdy.  Bul tıimdi jáne qaýipsiz vaksınalardy jasaýmen baılanysty. Sonymen qatar, dárigerler koronavırýstyq ınfeksııamen deksametazon men antıkoagýlıanttar kómegimen jaqsy kúresýdi úırendi, osyǵan baılanysty álemde COVID-19 pasıentteri arasyndaǵy ólim-jitim ótken jyldyń sáýirimen salystyrǵanda 30 paıyzǵa tómendedi.

Osy rette doktor «pandemııa aıaqtalǵannan keıin koronavırýstyq ınfeksııanyń nege aınalatyny kópshilikti qyzyqtyrýy múmkin?» degen saýalǵa jaýap bere ketti.

 – Amerıkalyq Emorı Ýnıversıtetiniń ǵalymdary bedeldi ǵylymı jýrnalda maqala jarııalap, bul suraqqa jaýap berýge tyrysty.
«Planeta turǵyndary ujymdyq ımmýnıtetti qalyptastyratyndyqtan, qazirgi koronavırýstyq pandemııa zııansyz, titirkendirgish bolsa da, balalardyń sýyǵyna aınalady nemese tumaý sııaqty maýsymdyq ınfeksııaǵa aınalady. Bul vaksınasııanyń arqasynda, sondaı-aq kóptegen adamdar COVID-19 aýrýymen aýyryp, ımmýndyq qorǵanysqa ıe bolatyndyǵynyń arqasynda bolady. Qazirgi koronavırýs úlken qaýip tóndiredi, óıtkeni ol tabıǵatta buryn bolmaǵan, adamzat onymen eshqashan kezdespegen jáne bizdiń ımmýndyq júıemiz odan qalaı durys qorǵaný kerektigin áli úırenbegen. Alaıda, bul ózgeredi, sebebi COVID-19 pasıentteriniń sany kóbeıip, oǵan qarsy vaksınalar kóbeıedi» dep atap ótti doktor.  
Planeta turǵyndary ujymdyq ımmýnıtetti qalyptastyratyndyqtan, qazirgi koronavırýstyq pandemııa zııansyz, titirkendirgish bolsa da, balalardyń sýyǵyna aınalady nemese tumaý sııaqty maýsymdyq ınfeksııaǵa aınalady degenge senip otyr.

– Bul vaksınasııanyń arqasynda, sondaı-aq kóptegen adamdar COVID-19 aýrýymen aýyryp, ımmýndyq qorǵanysqa ıe bolatyndyǵynyń arqasynda bolady. Qazirgi koronavırýs úlken qaýip tóndiredi, óıtkeni ol tabıǵatta buryn bolmaǵan, adamzat onymen eshqashan kezdespegen jáne bizdiń ımmýndyq júıemiz odan qalaı durys qorǵaný kerektigin áli úırenbegen. Alaıda, bul ózgeredi, sebebi COVID-19 pasıentteriniń sany kóbeıip, oǵan qarsy vaksınalar kóbeıedi, – dedi doktor.  

Nelikten balalar?

Bul suraqqa da medısınanyń jaýaby daıyn: Dúnıege kelgennen keıin olar únemi kóptegen bakterııalar men vırýstarmen betpe-bet kezdesedi, olarmen denesi buryn-sońdy aınalyspaǵan. Balalar únemi mıkroorganızmdermen kúresýdi úırenedi. Sondyqtan olar koronavırýstyq ınfeksııaǵa tózimdi. Bul, ásirese, 5 jasqa deıingi balalarǵa qatysty: COVID-19 kóbinese olarda sýyq túrinde nemese múldem belgileri joq kezde paıda bolady.

– Emorı Ýnıversıtetiniń ǵalymdary koronavırýstardyń alty túriniń, onyń ishinde 2003 jáne 2012 jyldary Ońtústik-Shyǵys Azııada bolǵan qaýipti SARS jáne MERS epıdemııalaryn týdyrǵan sıpattamalaryn zerttedi. Belgili bolǵandaı, ımmýndyq jaýap sıpattamalary turǵysynan qazirgi koronavırýs olarǵa uqsas emes, kóbinese sýyqty týdyratyn sorttarǵa uqsaıdy. Ádette, bul vırýstar birinshi kezekte aýrýdy ońaı alyp júretin 3 pen 5 jas aralyǵyndaǵy balalardy juqtyrady. Keıingi jas kezeńderinde qaıtalanǵan ınfeksııalar sııaqty adamdarda ımmýndyq qorǵanys damıdy. Osynyń arqasynda vırýs adamdar arasynda taralýyn jalǵastyrǵanymen, qaýiptiligin birtindep joǵaltady. Osylaısha, koronavırýs endemııalyq ınfeksııaǵa aınalýy múmkin, – deıdi doktor bizben áńgimesinde.

Negizgi mindet pandemııaǵa qarsy ımmýnologııalyq jastyqshany tez qurý, ıaǵnı ımmýnıtetti damytý ekeni anyq.

Stıhııalyq ınfeksııanyń qalypty jaǵdaıynda bul birneshe jyl nemese onjyldyqtardy alady. Vaksınalardyń arqasynda bul prosesti bir jylǵa deıin basqarýǵa jáne jedeldetýge, tipti 6 aıǵa deıin qysqartýǵa bolady.

Alaıda, sátti synaqtar men koronavırýstyq vaksınalardyń tıimdiligi týraly joǵary pikirler olardy óndirý, taratý jáne basqa da logıstıkalyq qıyndyqtarmen aýystyryldy.

– Osyǵan qaramastan birqatar elder óz turǵyndaryna vaksına egýdi qolǵa ala bastady,  Máselen, 9 mıllıon halqy bar Izraılde azamattardyń 25 paıyzy qajetti vaksınalardy bir aıdyń ishinde ǵana alǵan. Úsh mıllıon brıtandyq pen 1 ​​mıllıon ıtalıandyq vaksınanyń alǵashqy dozasymen egilip úlgerdi. Eger de, vaksınasııanyń tıimdi prosesin tez arada qurýǵa bolatyn bolsa, nátıje COVID-19 qyzylsha ınfeksııasyna uqsaıtyn bolady. Barlyǵyna, sonyń ishinde balalarǵa vaksına egý múmkin bolǵanda, biz COVID-19-men sırek kezdesemiz. Taǵy bir yqtımal ssenarıı - koronavırýs kádimgi maýsymdyq sýyqqa aınalady. Bul keıbir adamdarǵa zııansyz, biraq basqalarǵa qaýipti bolýy múmkin tumaýǵa uqsaıdy. Koronavırýstyń mýtasııasyna baılanysty jaǵdaı qıyndaýy múmkin. Brıtandyq mýtant 22 eýropalyq elderde tabylǵan. Olar shekteý sharalaryn kúsheıte bastady. Baqytymyzǵa oraı, búgingi kúnge deıin jasalǵan vaksınalar koronavırýstyń mýtasııalanǵan túrlerine qarsy belsendi bolyp qala beredi, –deıdi Almaz  Sharman.   

Taǵy bir yqtımal ssenarıı - koronavırýs kádimgi maýsymdyq sýyqqa aınalady. Bul keıbir adamdarǵa zııansyz, biraq basqalarǵa qaýipti bolýy múmkin tumaýǵa uqsaıdy. Koronavırýstyń mýtasııasyna baılanysty jaǵdaı qıyndaýy múmkin. Brıtandyq mýtant 22 eýropalyq elderde tabylǵan. Olar shekteý sharalaryn kúsheıte bastady. Baqytymyzǵa oraı, búgingi kúnge deıin jasalǵan vaksınalar koronavırýstyń mýtasııalanǵan túrlerine qarsy belsendi bolyp qala beredi.

– Men pandemııa tezirek aıaqtalyp, koronavırýs endemııalyq nemese maýsymdyq ınfeksııaǵa aınalady nemese odan da jaqsy joǵalady dep úmittenemin. Biraq bul oryn alǵansha men sizdi ózińizge jáne aınalańyzdaǵy adamdarǵa qamqorlyq jasaýǵa shaqyramyn: maska kııýge, araqashyqtyq pen qoldyń gıgıenasyn saqtaýǵa, adamdar kóp jınalatyn oryndardan aýlaq bolyńyz, ásirese jeldetilmeıtin bólmelerde, asa saq bolýy kerek, –dep sózin aıaqtady Almaz Sharman.