Egemen.kz 2021 jyldyń alǵashqy kúnderinen bastap USD-KZT bırjalyq baǵa belgilenimi bir AQSh dollaryna 418-421 teńge aralyǵynda aýytqyp otyratynyna nazar aýdara otyryp, 2021 jyly teńgege áser etetin faktorlarǵa sholý jasaıdy.

Sonymen, jyl basynan beri Saýd Arabııa birqatar elder úshin munaıdyń satý baǵalaryn kóterdi. Bul teńgeniń turaqtylyǵyna dem berdi. Osyǵan qaramastan, biz aǵymdaǵy toqsanda naryq qatysýshylary arasynda qandaı kóńil-kúı basym bolatyndyǵyn túsiný úshin teńgeniń aıyrbas baǵamy faktorlarynyń, onyń ishinde munaı baǵasynyń qysqa merzimdi perspektıvalaryn muqııat qarastyrǵymyz keledi.
Sonymen, syrtqy faktorlardan bastaıyq.
Munaı naryǵy
Joǵaryda aıtylǵandaı, munaı segmenti ázirge tynysh, keıbir qaltarystary adamdy úmittendirip qoıady. AQSh Energetıka mınıstrliginiń munaı naryǵynda qatty ózgerister bolmaıdy degen boljamy munaı atmosferasyn ózgertip jiberdi.
О́tken jyldyń tájirıbesinen baıqaǵanymyzdaı, munaı naryǵyndaǵy tepe-teńdikti eki aptada ǵana buzýǵa bolady, al COVID-19 mýtasııasy alpaýyt elderdiń ekonomıkasyn júrisinen jańyldyryp jiberdi.
Osyǵan baılanysty COVID-19-niń odan ári mýtasııasy munaı naryǵy jáne kómirsýtekter baǵalary úshin álemdik táýekel bolyp qalady, sondyqtan munaı valıýtalarynyń baǵamy, onyń ishinde teńgeniń jaǵdaıy bul qubylystardan shetkeri qala almaıdy. Sondyqtan qazirgi ýaqytta munaı baǵasyna qatysty úmittenýge de, úmit úzýge de bolmaıdy.
Ishki faktorlar
Birinshiden, Qazaqstandaǵy ekonomıkalyq belsendilik qalypqa kele bastady,
Qarjy mınıstrliginiń bıylǵy josparyna sáıkes respýblıkalyq bıýdjettiń kiristeriniń 630 mlrd teńgege tómendeýi (NF transfertteriniń qysqarýy esebinen), al shyǵystardyń tek 194 mlrd teńgege tómendeýi, sonyń saldarynan bıýdjet tapshylyǵy JIО́-ge qatysty bolady.
Basqasha aıtqanda, bıýdjet parametrleri «shekteýli», sondyqtan bıylǵy jyly Qazaqstanda ekonomıkalyq qyzmetti ádeıi qatań túrde shekteý qıynyraq bolady. Bul teńgeniń aıyrbas baǵamy úshin (jalpy túrde) kemshilikten góri artyqshylyq bolyp tabylady.
Ekinshiden, bizdiń baǵalaýlarymyz boıynsha, ár jyldyń birinshi toqsanynda barlyq basqa nárse teń, tólem balansynyń aǵymdaǵy shoty, eger ol teris bolsa da, maýsymdyq túzetilgen deńgeıden joǵary jabýǵa umtylady.
Basqasha aıtqanda, birinshi toqsanda maýsymdyq faktor aǵymdaǵy shotqa oń áser etti, sondyqtan bul teńgeniń aıyrbas baǵamyn qosymsha qoldaý bolyp tabylady.
Úshinshiden, aqpannyń ortasynda iri eksporttaýshylardyń salyq tóleýdiń kezekti toqsandyq kezeńi bastalady, bul dástúrli túrde ishki valıýta naryǵynda AQSh dollaryna degen usynysty kóterip jiberedi. Bul jolǵy baǵam maýsym faktorlardyń qas-qabaǵyna táýeldi.
Sonymen qatar, salyqtar tólenetin byltyrǵy tórtinshi toqsanda baǵa eksporterleri úshin de, metaldar men astyq óndirýshiler úshin de baǵa konıýnktýrasy turǵysynan óte jaqsy bolyp shyqty. Bul «salyq» valıýtasynyń usynysy óte jaqsy bolady degendi bildiredi.
Tórtinshiden, eldegi devalvasııalyq kútýler aıtarlyqtaı tómendedi.
Muny janama túrde bankterdegi depozıtterdiń dollarlaný deńgeıimen baǵalaýǵa bolady, ol ótken jyly naýryzda 47% -dan eń joǵary deńgeıden dollarlyq depozıtterdi alyp tastaýsyz 39% -ǵa deıin tómendedi.
Iаǵnı, teńgelik depozıtterdiń bankterdegi úlesi dollarlyq depozıtterdiń «aýdarylýyna» baılanysty emes, teńge qarajatynyń jańa túsýine baılanysty ósýde.
Eldegi álsiz devalvasııalyq kútýlerdiń taǵy bir kórsetkishi - AQSh dollaryna bólshek saýdadaǵy suranys.
Máselen, ótken jyldyń 11 aıynda aıyrbastaý pýnktteri arqyly AQSh dollarynyń taza satylymynyń jalpy kólemi 3,5 mıllıard AQSh dollaryn qurady, bul 1,2 mıllıard AQSh dollaryna nemese 2019 jylmen salystyrǵanda 27 paıyzǵa az bolyp shyqty.
Osylaısha, joǵaryda aıtylǵandarǵa súıene otyryp, qazirgi kezde teńgeniń aıyrbastaý baǵamynyń ishki faktorlary pandemııa men geosaıasat túrindegi syrtqy jaǵdaılarǵa qaraǵanda anaǵurlym turaqty jáne kúshti ekendigi belgili bolady.
Basqa sózben aıtqanda, teńgeniń qysqa merzimdi kezeńdegi baǵamynyń odan ári dınamıkasy kóbinese álemdegi kononavırýstyq buǵattaýlardyń munaı naryǵyna áserine qatysty jaǵdaıdyń qalaı damı beretindigimen, sondaı-aq Batys elderiniń Reseıde bolyp jatqan oqıǵalarǵa qanshalyqty reaksııa jasaıtyndyǵymen anyqtalady.
Biraq qalaı bolǵanda da, biz Ulttyq Banktiń eń ótkir syrtqy kúızelister kezinde teńgeniń aıyrbastaý baǵamyna keri áserin jumsartýǵa múmkindik beretin altyn-valıýta rezervteri túrindegi Qazaqstannyń «býferiniń» kólemi qazirgi ýaqytta 35 mıllıard dollarǵa nemese 20-dan astamǵa teń ekenin eske túsiremiz.
Almatydaǵy avtoparkter 400-deı ekologııalyq avtobýs satyp alýdy josparlap otyr
Aımaqtar • Búgin, 19:30
Edil sýyn alýǵa qosymsha qarajat qarastyrylady
Úkimet • Búgin, 18:47
Almaty dárigerleri qańtarda 1,77 mlrd teńge ústemaqy aldy
Medısına • Búgin, 18:36
Qazaqstanda 30 sheteldik farmasevtıkalyq óndirýshi óz óndirisin ashady
Qazaqstan • Búgin, 18:36
Jańa basylym – jaqsylyqtyń jarshysy
Rýhanııat • Búgin, 18:34
Eýropada «pandemııa salyǵy» engizildi
Álem • Búgin, 18:26
Semeıde qarjy pıramıdasynyń jumysy áshkerelendi
Qoǵam • Búgin, 18:15
Túrkistan oblysynda úshem dúnıege keldi
Qoǵam • Búgin, 18:01
Elordalyq mektepterde «Anamnyń kúlkisi» atty onlaın-kórme uıymdastyryldy
Qoǵam • Búgin, 17:58
«Janýarlardy nómirleý»: Qazaqstandyqtar COVID termıniniń maǵynasyna narazy
Qoǵam • Búgin, 17:47
Prezıdent tapsyrmasymen agroónerkásiptik keshendi damytý úshin jumystar júrgizilýde
Qazaqstan • Búgin, 17:47
Asqar Moldaǵalı karateden Qazaqstan komandasynyń bas bapkeri bolyp bekitildi
Sport • Búgin, 17:43
Qytaıda mıllıarderler sany myńnan asty
Álem • Búgin, 17:38
Bas múftı: Elimizdegi meshitter qazaqy stılde bolýy tıis
Rýhanııat • Búgin, 17:28
Facebook Tájikstanǵa salyq tóleıtin boldy
Álem • Búgin, 17:21
Áleýmettik jelilerde PTR-testileý nátıjeleri kórsetilgen jalǵan blankiler taratylýda
Qoǵam • Búgin, 17:20
2020 jyly tólem uıymdary kórsetetin qyzmetter kólemi 15%-ǵa ósti
Qarjy • Búgin, 17:11
Taılandta koronavırýsqa qarsy vaksınasııa bastaldy
Álem • Búgin, 17:08
Koronavırýs gúl arqyly juǵa ma?
Koronavırýs • Búgin, 17:08
Elordada týberkýlezge qarsy 4 myńnan astam adam tekserildi
Medısına • Búgin, 17:02
Pandemııa kezinde áleýmettik jobalarǵa atsalysqan tulǵalar marapattaldy
Aımaqtar • Búgin, 16:56
Qazaqstan men Tájikstan arasyndaǵy áýe reısteri qaıta ashylady
Qoǵam • Búgin, 16:47
Qoǵam qaıratkeri Bolathan Taıjandy eske alý is-sharasy ótti
Qoǵam • Búgin, 16:40
Almatyda páter urylary ustaldy
Aımaqtar • Búgin, 16:37
Almatydaǵy perzenthanada bir áıel qaıtys boldy
Qoǵam • Búgin, 16:21
Qyzylordada muǵalimderge vaksına salynyp jatyr
Aımaqtar • Búgin, 16:09
Áskerı polısııa organdary týraly zań jobasy ázirlendi
Qoǵam • Búgin, 15:57
Qazaqstanda áıelder kásipkerligin damytý boıynsha ortalyqtar ashylady
Qazaqstan • Búgin, 15:50
Qylmystyq is: О́skemendik tárbıeshi balalarǵa zábir kórsetken
Aımaqtar • Búgin, 15:40
Almaty koronavırýs boıynsha «sary» aımaqta
Aımaqtar • Búgin, 15:34
Elektrondy eńbek bırjasynda servıster jetildirildi
Tehnologııa • Búgin, 15:33
Oralda 17 jastaǵy jigit kópirden sekirdi
Aımaqtar • Búgin, 15:18
Qaraǵandydaǵy kópqabatty úıdiń kireberisinen tastandy náreste tabyldy
Qoǵam • Búgin, 15:17
Almaty oblysynda 30 mln teńgeniń jylqysyn urlaǵan qylmystyq top ustaldy
Aımaqtar • Búgin, 15:13
ShQO turǵyny páterinde oq-dári saqtaǵan
Aımaqtar • Búgin, 15:05
Shahtada eki jumysshyny topyraq basyp qalǵan
Oqıǵa • Búgin, 15:03
Ań aýlaý erejesin buzǵandarǵa qandaı jaza qoldanylady?
Qazaqstan • Búgin, 14:57
Nazarbaev ortalyǵy men О́zbekstannyń Islam órkenıeti ortalyǵy yntymaqtastyq memorandýmyna qol qoıdy
Qazaqstan • Búgin, 14:57
Qyzdar ýnıversıtetiniń ǵalymdary 51 mln teńgeniń grantyn utty
Aımaqtar • Búgin, 14:55
Almatylyq stýdentter respýblıkalyq baıqaýdyń jeńimpazy atandy
Aımaqtar • Búgin, 14:52
Karateden Qazaqstan komandasynyń bas bapkeri bekitildi
Taǵaıyndaý • Búgin, 14:50
Almatyda aǵylshyn tilinen ótken bilim saıysy márege jetti
Bilim • Búgin, 14:40
Asqar Mamın Chevron basshylyǵymen kezdesti
Qazaqstan • Búgin, 14:37
Din salasy mamandaryna arnalǵan semınar bastaldy
Qoǵam • Búgin, 14:32
Senator qandastarǵa beriletin tólqujatty Naýryz merekesinde tabystaýdy usyndy
Qazaqstan • Búgin, 14:15
Omartashylar men maral ósirýshiler qoldaýǵa zárý
Qoǵam • Búgin, 14:00
Senator kitaphana qyzmetkerleriniń jalaqysyn kótergendi jón sanaıdy
Qoǵam • Búgin, 13:27
«Nissan Primera» kóligi jylqy soqty
Aımaqtar • Búgin, 13:25
Majarstan ınvestorlary Túrkistan oblysynda kún elektr stansasyn salady
Ekologııa • Búgin, 12:56
Nurlan Nyǵmatýlın Májilis janynan partııaaralyq Qeńes qurýdy usyndy
Parlament • Búgin, 12:53
Memlekettik bilim berý uıymdarynyń basshylary rotasııalanady
Bilim • Búgin, 12:46
Túrkistan oblysynyń bilim berý salasynda 29 qylmystyq quqyq buzýshylyq derekteri tirkelgen
Aımaqtar • Búgin, 12:36
Elordanyń bas sanıtarlyq dárigeri jańa qaýlyǵa qol qoıdy
Aımaqtar • Búgin, 12:35
Germanııadaǵy lokdaýn 28 naýryzǵa deıin uzartyldy
Álem • Búgin, 12:30
Karantınge baılanysty qyzmetkerlerdiń teń jartysy qashyqtan jumys isteýi kerek
Aımaqtar • Búgin, 12:30
Nur-Sultanda bazarlardyń demalys kúnderi de jumys isteýine ruqsat etildi
Aımaqtar • Búgin, 12:29
Abzal Beısenbekuly Qarjy mınıstrligi apparatynyń basshysy qyzmetine taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Búgin, 12:19
Tótenshe jaǵdaı ınspektorlary kásiporyndardyń jumysyn toqtatý quqyǵyna ıe boldy
Qoǵam • Búgin, 12:14
Qazaqstan elshisi Máskeýdegi Baýyrjan Momyshuly atyndaǵy mektepte boldy
Qoǵam • Búgin, 12:13
Forte Challenger týrnırinde 3 qazaqstandyq sportshy juptyq synda shırek fınalǵa ótti
Sport • Búgin, 12:04
Memlekettik bilim berý uıymdaryna pedagogterdi konkýrs arqyly qabyldaý engiziledi
Bilim • Búgin, 11:57
Qostanaı oblysynda aqyly joldar paıda bolady
Aımaqtar • Búgin, 11:45
Túrkistan oblysynda sırk, bılıard klýbtary jumysyna ruqsat berildi
Aımaqtar • Búgin, 11:37
Túzeý mekemesi qyzmetkerleri qan tapsyrýdy mindet sanaıdy
Aımaqtar • Búgin, 11:35
Qazaqstan azyq-túlik qaýipsizdiginiń jahandyq reıtınginde pozısııasyn jaqsartty
Qazaqstan • Búgin, 11:35
Túrkistan oblysynda 62 jobany iske qosý kózdelýde
Aımaqtar • Búgin, 11:23
«Ekibastuzdyń» bas bapkeri ornyn bosatty
Fýtbol • Búgin, 11:23
Uqsas jańalyqtar