Jyly óńirdiń jylý máselesi qashan sheshiledi?

Ákimdik №3 avtomattandyrylǵan gaz taratý stansasy salynyp, paıdalanýǵa berilse, megapolıstiń otyn máselesi túbegeıli sheshiledi dep sendirgen edi. Alaıda qurylysy tasbaqa aıańnan aıny­maǵan jańa stansa áne-mine paıdalanýǵa beriledi degenine jyldan asty.

«О́tken jyldyń qarashasynda qury­lysy aıaqtalady», degen energetıka jáne kommýnaldyq sharýashylyq basqar­masynyń sol kezdegi basshysy Jolshybek Shaıh­slamovtyń ýádesi taǵy da halyqtan «avans» merzim suraýǵa kóshti.

Anyǵynda, eldiń qulaǵyn eleńdetken bul jańalyq Shymkent oblys ortalyǵy kezinde aıtylǵan. Shahardyń eks-ákimi Ǵabıdolla Ábdirahymov Úkimet otyrysynda Shymkent qalasynyń 2023 jylǵa deıingi damýynyń jáne qurylysynyń keshendi josparyn tanystyrǵanda AGRES-3-tiń jobasyn tilge tıek etken-tuǵyn. Iá, odan beri jańa gaz taratý stansasy qurylysymen qatar Shymqala tórt birdeı ákim aýystyryp úlgerdi. Al AGRES-3-tiń aıaǵy áli aqsap tur...

«Shymkent sıtılikter» alańdaýly

«Qystyń qamyn jaz oıla», demekshi «Shymkent sıtı» qalashyǵy, irgeles jatqan «Turan» shaǵyn aýdanyndaǵy turǵyndar «qysta qatyp qalmasaq edi», dep alańdaýly. Megapolıste jańadan paıdalanýǵa berilgen kóp qabatty turǵyn úılerge álige deıin gaz tartylmaǵan.

Osyndaıda irgemizden elimizdegi eń iri magıstraldyq gaz qubyry ótip jat­qanda nege kógildir otynnyń máselesi tolyǵymen sheshimin tappaıdy degen suraq týyndaıtyny anyq.

Negizinde bul másele shahardyń respýb­lıkalyq mańyzy bar qala már­tebesine ıe bolǵannan keıin paıda bolǵan. Sebebi, irgeles jatqan Túr­kistan oblysynyń aýmaǵynan Shym­kentke 40-tan astam eldi meken qo­syldy. Abonentter sany kóbeıgen soń qol­danystaǵy gaz taratý beketteriniń qýat­­­tylyǵy bárine jetkiliksiz boldy. Sol sebepti qazirgi tańda megapolıste sha­ǵyn jáne orta kásipkerlik qana emes, qara­­paıym turǵyndar úshin de gaz quby­ryn tartyp, ony qosýǵa ýaqytsha shekteý qoıylǵan.

Kópshilikti tolǵandyrǵan túıtkildi túıin jóninde qalalyq energetıka jáne kommýnaldyq sharýashylyq basqar­masynyń jaýapty qyzmetkerleri «qosal­qy stansa salynsa, bul másele ońtaıly sheshiletin bolady», degen ýáj aıtqan edi. Alaıda jańa gaz taratý stansasy saly­nyp, ol paıdalanýǵa berilgenshe Shym­kentte memlekettik baǵdarlamamen salyn­ǵan kóp qabatty turǵyn úılerdiń turǵyndary kógildir otyn men jylýdyń azabyn tartatyn túri bar.

Jýyrda Shymshahardaǵy «Shymkent sıtı», «Turan» shaǵyn aýdandarynyń turǵyndarynan aryz-shaǵym kelip tústi. Negizinde turǵyndarǵa berilmes buryn jańa páterlerdegi ınfraqurylym, kom­mý­naldyq máseleler tolyǵymen she­shilýi tıis bolǵan. Jergilikti bılik solaı sen­dirgen. Tipti, qalanyń shetki eldi meken­derin aıtpaǵannyń ózinde bir kezderi Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń aldynda biregeı joba retinde tanystyrylǵan «Shym­kent sıtı» shaǵyn aýdanyndaǵy turǵyn­dar kógildir otyndy eki kózi tórt bolyp kútýge májbúr bolyp otyr.

Jurttyń jańa baspanaǵa kirgenine de jarty jyldan asqan. «Sodan beri as-sýymyzdy ázirleýge jarymaı kelemiz», deıdi bir top turǵyn. Kógildir otynnan taryǵyp otyrǵan turǵyndardyń negizgi ýaıymy – qystyń qamy.

«Shymkent sıtıge» qonystanǵany­myzǵa 7 aıdan asty. Áli kúnge deıin gaz qosylǵan joq. Munda negizinen jas­­tar baǵdarlamasymen úı alǵandar jáne kóp balaly analar turady. Tapqan taby­synyń jartysynan kóbi elektr qýatynyń qaryzyna ketip jatyr. Gaz bolmaǵan soń barlyǵy bir jaryqqa qarap otyr. Ol jaryq ta jıi sónip qala beredi. Jel tur­ǵan kezde Shym sıtıde jaryq janyp turǵan úı tappaısyz. Jalp etip sónip qalady. Jaz aıynda qatarynan 2 kún jaryqsyz otyrǵan kezimiz bolǵan. Esik aldyna jer oshaq istep, dalaǵa tamaq istegen kezimiz boldy. Týra kóp qabatty úıdiń aldyna, kirpishten oshaq qalap, kúıe-kúıe bolyp tamaq istedi áıelder. Qaıta jaz aıy bolǵanyna qýandyq. Aldaǵy qysta ne bolaryn bilmeımiz. Jylý máselesi de kóńil kónshitpeıdi. О́zim tómengi qabatta bolǵan soń bilinbeıdi. Joǵary qabattaǵy kórshilerime barsam qabat- qabat kórpe jamylyp otyrady. Jylý joǵary qabattarǵa jetpeıdi. Qylyshyn súıretip qys kelgende ne bolmaq?!», deıdi «Shymkent Sıtı» turǵyny Erbolat Aınabekov.

Shahar turǵyndarynyń sózine súıensek, Shymshahardaǵy otyn tapshy­lyǵy egemendiktiń alǵashqy kezeńindegi qıyn jaǵdaıdy eske túsirgendeı. Qan­shama jyl kezek kútip, qoly ázer jet­­ken páter­lerinde «jeti joqtyń» jyryn aıtyp jat­qan turǵyndar «janaı­qaıymyzdy jo­ǵarǵy jaq estise», dep úmittenedi.

Al úı irgesinen ótip jatqan tabıǵı gazdy qostyrmaqqa qanshama ret áre­kettengen shahar turǵyny Elena Ba­kae­va­nyń talpynysy da únemi sátsiz bolǵan. Sebebi, osy mańǵa tabıǵı gazdy taratatyn stansa shamadan tys júk­tememen jumys isteýde. Sondyqtan endi jańa gaz taratatyn stansa qosyl­ǵansha kútýge týra keledi.

Turmystyq ballondardy paıdalanady

Qazirgi tańda qalada jylýǵa zárý 250 myń abonent gazdy tutynǵysy kelgenimen oǵan múmkinshilik joq. 2019 jyldan beri qalada gazǵa jańa abonentterdi qosýǵa moratorıı jarııalanǵan. Al buǵan sebep, Shymkentte tabıǵı gazdyń jetispeýshiligi. Qala turǵyndary gaz tapshylyǵyn irgeles aýdandardyń aýmaqtary Shymkentke qosylǵan kezde bastalǵan deıdi. Saldary­nan qoldanystaǵy eki gaz taratý stansasy júktemeni kótere almaǵan.

«Shymkentte gazdyń kúsh-qýaty mardymsyz. Megapolıs bolsaq ta kógildir otynǵa jarymaı otyrmyz. Bul másele meni qatty mazalaıdy. Eger úıde jylý bolmasa, qabyrǵalary qulaıdy. Jeke turǵyn úıdegi jylýdyń ózi gazǵa táýeldi», deıdi qala turǵyny Elena Bakaeva.

Búginde amaly taýsylǵan jurt tur­mystyq ballondardy paıdalanýǵa máj­búr. Ereje boıynsha ǵımarattarda tur­mystyq ballondardy qoldanýǵa bolmaıdy. Alaıda turǵyndar as ázirleý, úı jylytý úshin atalǵan talapqa enjar qarap keledi. Bul jóninde tótenshe jaǵdaılar departamentiniń ókilderi órt qaýpin ele­meı otyrǵan azamattardy jaýapqa tartýǵa zań turǵysynan quqyǵymyz joq degendi alǵa tartady. Sondyqtan tek daýys zoraıtqyshtyń kómegimen qaýipsizdik erejelerin eske salýdan basqa amal joq.

«Kóp qabatty turǵyn úılerdiń turǵyn­dary gaz ballonynyń bárin jeke gaz toltyrý avto stansalarynan toltyrady. Aqaý bolýy múmkin. Sonyń saldarynan qaıǵyly oqıǵalar oryn alyp jatady. О́tken jyly oqys oqıǵa bolyp, onda úsh adam jaraqat alǵan bolatyn», deıdi Abaı aýdandyq TJ basqarmasynyń basshysy Ǵalymjan Muratov.

Shyndyǵynda, jyl saıyn shaharda gazdan ýlaný, jarylys sekildi oqıǵalar kóptep oryn alady. Shahardaǵy bir qabat­ty turǵyn úılerdiń kóbisi derlik gaz peshtermen úıdi jylytady. Al jaǵdaıy ortashalary ırandyq peshti ornatyp alady. Túptep kelgende bul qondyrǵylardyń qaýip­sizdigine qoıylatyn talaptar es­keril­meı, sońy qaıǵyly oqıǵalarǵa ula­syp jatady. Jyl basynda Túrkistan qa­la­syndaǵy gazdan ýlanyp qaıtys bol­ǵan bir úıli jannyń qaıǵyly oqıǵasy osynyń dáleli.

«Shymqalada kógildir otyn tapshy­lyǵy máselesin sheshý úshin ótkizý qabi­leti 250 000 m3/saǵ bolatyn avtomat­tandyrylǵan gaz taratý stansasy nysa­nynyń qurylysy bıyl paıdalanýǵa beriledi. 9 mıllıard teńge bıýdjet qar­jysy jumsalǵan gaz taratý stansasy qalaǵa jańadan qosylǵan eldi mekender­diń gazdan kórgen teperishiniń ornyn toltyr­maq», deıdi ákimdik ókilderi.

Iá, №3 avtomattandyrylǵan gaz taratý stansasynyń qurylysyn qala­lyq­tar asyǵa kútip otyr. Anyǵynda, av­tomat­tandyrylǵan gaz taratý stan­sasynyń qury­lysy qalanyń ári qaraı damýyna zor jaǵdaı týdyryp, jańa tutynýshylardy óndiris oryndaryn qosýǵa úlken múm­kindik bermek.

«Shymkentti kórkeıtý úshin ınfra­qury­lym­dardy damytýǵa qomaqty qarjy bólindi. Jobany júzege asyrý shahardyń keleshekte úsh onjyldyqqa alǵa damýyna múmkindik beredi. Eń bastysy joba júzege asqanda, shalǵaıdaǵy shaǵyn aýdan­dar tolyq tabıǵı gazben qamtylady. Ázirge eki avtomattandyrylǵan gaz taratý stan­salarynyń qýaty jetkiliksiz. Osy­ǵan baılanysty turǵyndar men kásipker­lerge gazǵa qosylýǵa ruqsat bere almaı otyrmyz. Sondyqtan da nysandy tezde­tip paıdalanýǵa tapsyrý mańyzdy. Bul strategııalyq mańyzdy nysan. Shymkent úshin óte qajet gaz taratý stansasy. Son­­dyqtan jumysty qarqyndy júr­gizý kerek», degen edi atalǵan jańa stansa­synyń qury­lysymen tanysqan qala ákimi Murat Áıtenov.

Jańa gaz stansasynyń joǵary jáne tómengi qysymdaǵy gaz qubyrlarynyń jalpy uzyndyǵy 58 shaqyrymdy qu­raıtyn bolady. Onyń 20 shaqyrymy qalany bir jaǵynan Beıneý – Bozaı – Shym­kent gaz magıstralimen qossa, endi bir bóligi qala tóńiregindegi barlyq eldi mekenderdi kógildir otynmen qamtýǵa múm­kindik týǵyzbaq. Budan bólek, atal­ǵan stan­sa gazben jumys isteıtin qoǵam­dyq kólikterge arnalǵan gaz quıý stan­sasynyń jumysyna da jol ashpaq.

Búginde mıllıondy qalanyń turǵyn­dary ákimdik maqtaýyn keltirgen elimizdegi eń úlken kógildir otyndy qabyldaý jáne ony avtomatty túrde taratý ortaly­ǵynyń tezirek paıdalanýǵa berilýin asyǵa kútýde.

ShYMKENT