Basty nazarda – bala qaýipsizdigi

О́tken aptada vaksınalaý qarqyny 1,6 esege artty

Densaýlyq saqtaý mınıstri Alekseı Soıdyń aıtýynsha, álemde KVI-diń 182 mln-nan astam jaǵdaıy tirkelgen. Qazaqstanda 29 maýsymdaǵy jaǵdaı bo­ıynsha COVID – 19-ǵa oń nátıjemen 421 121 jaǵdaı jáne 56 942 KVI naýqas tirkeldi. Qazaqstan Respýblıkasy 26 maýsymnan bastap – «qyzyl aımaqta». Mınıstr­diń aıtýynsha, sońǵy aptada ko­ronavırýs ınfeksııasymen syrqatta­ný­shylyqtyń 39%-ǵa óskeni baıqalady.
Nur-Sultan jáne Almaty qalalarynda epıdemııalyq jaǵdaıdyń nasharlaýyna baılanysty qosymsha shekteý sharalary engizildi, olar halyq kóp jınala­tyn oryndardyń qyzmetin shekteýge ba­ǵyttalǵan. Saýda-oıyn-saýyq ortalyq­tarynyń, saýda úıleriniń jumysyna senbi jáne jeksenbi kúnderi tyıym salyna otyryp, jumys kúnderi saǵat 17:00-ge deıin shekteledi (osy obektilerde COVID-19-ǵa qarsy jappaı vaksınalaý pýnktteriniń ornalasýyna qaramastan); qoǵamdyq tamaqtaný obektileriniń (meıramhanalar, dámhanalar, barlar, ashanalar) jumysyna senbi jáne jeksenbi kúnderi tyıym salyna otyryp, úı-jaı ishinde saǵat 07.00-20.00 aralyǵynda jáne ashyq aýada saǵat 07.00-22.00 aralyǵynda (Ashyq jobasyna qatysatyn obektilerdi qospaǵanda); jabyq azyq-túlik emes bazarlardyń ju­my­syna senbi jáne jeksenbi kúnderi ty­ıym salyna otyryp, saǵat 20.00-ge deıin jumys rejimi shekteldi (osy obektilerde COVID-19-ǵa qarsy jappaı vaksınasııa­laý pýnktteriniń ornalastyrylýyna qa­ramastan); 100-den astam adamnyń ashyq aýada buqaralyq is-sharalardy ótkizýine tyıym salyndy.
A.Soı atap ótkendeı, Atyraý, Batys Qazaqstan, Qaraǵandy oblystarynda atal­ǵan óńirlerdiń epıdemııalyq táýe­keli joǵary aımaqqa nemese «qyzyl aımaqqa» kóshýine baılanysty qosymsha shekteý sharalary qabyldandy. Halyqty vaksınalaý jalǵasýda, shamamen 5,2 mln doza vaksına paıdalanyldy, onyń ishinde 1-komponentpen 3 246 795 adam egildi, bul tıisti halyqtyń 32,8%-yn quraıdy. Ekinshi komponentpen 1 954 372 adam qamtyldy. «Búgingi kúni egý pýnktterinde vaksına dozalary jetkilikti: shamamen birinshi komponenttiń 800 myń dozasy jáne ekinshi komponenttiń 1,4 mln dozasy bar. Vaksına jetkizilip jatyr. О́tken aptada vaksınalaý qarqynynyń 1,6 ese, ótken aptada 254 myńnan 405 myńǵa deıin óskenin atap ótken jón», dedi vedomstvo basshysy.
Vaksınalaýdyń tıimdiligine taldaý júrgizildi, elimizde vaksınasııalanǵandar sanynyń sáýir-maýsym aılary aralyǵynda 1,3 mln adamnan 3,2 mln adamǵa deıin ósýimen syrqattanýshylyqtyń 2 esege tómendegini baıqalady. «Osyǵan baılanysty, Delta shtamynyń paıda bolýyn jáne atalǵan shtamǵa qarsy vaksınalardyń tıimdiligin zerdeleýdiń jalǵasyp jatqanyn eskere otyryp, vaksınalaý eldegi epıdemııalyq jaǵdaıǵa jaǵymdy áser etetinin aıta ketken durys», dedi A.Soı.

Vaksınalaý qarqynyn kúsheıtýdi tapsyrdy

Máseleni Úkimet basshysy Asqar Ma­mın qorytyndylady. Onyń aıtýyn­sha, Qazaqstandaǵy sanıtarlyq-epıde­mııalyq jaǵdaı ózgerýde. COVID-19-ben syrqattaný deńgeıi ósip keledi. Al­maty qalasynda jáne basqa óńirlerde koronavırýstyń delta shtamynyń ósýi baıqalady. Vırýstyń reprodýktıvtik ındeksi 1,2-ge deıin ósti, ınfeksııalyq tó­sek oryndar 27%, reanımasııalyq tósekter 24% toly. Koronavırýstyń taralý qarqyny boıynsha «qyzyl aımaqqa» Nur-Sultan qalasymen qatar Almaty qalasy, Atyraý, Batys Qazaqstan jáne Qaraǵandy oblystary kirdi. «Sary aımaqta» – 5 óńir: Shymkent qalasy, Aqmola, Aqtóbe, Qostanaı jáne Mańǵystaý oblystary. Qalǵan 7 óńir – «jasyl aımaqta».
Búgingi tańda 3,3 mln-ǵa jýyq adam birinshi komponentti, 2 mln-ǵa jýyq adam ekinshi komponentti aldy. Premer-Mı­nıstr «qyzyl aımaqtaǵy» barlyq óńir­de shekteý sharalary qoldanylyp, monıtorıngtik toptardyń jumysy kúsheıtilip, rezervtik ınfeksııalyq tósek oryndardyń daıyndyǵy, dári-dármekter men medısınalyq buıymdardyń jetki­li­ktiligi qamtamasyz etilýi tıis ekenin atap ótti. «Ákimder, ásirese, Mańǵystaý, Atyraý, Batys Qazaqstan oblystarynda vak­sınalaý qarqynyn kúsheıtýi qajet. Eńbek ujymdarynda, qyzmet kórsetý jáne bilim berý salalarynda mindetti vaksınalaýdy engizý qajet ekeni anyq baıqalyp otyr», dedi A.Mamın.

Jasóspirimder arasyndaǵy qysym kórsetýshilikke
jol berilmeıdi

Úkimet otyrysynda bilim berý nysan­darynyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý máseleleri qaraldy. Bul jóninde Bilim jáne ǵylym mınıstri Ashat Aımaǵam­betov, Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstri Beıbit Atamqulov, Ishki ister mınıstri Erlan Turǵymbaev, Túr­kistan oblysynyń ákimi О́mirzaq Shókeev, Almaty oblysynyń ákimi Amandyq Bata­lov baıandama jasady.
Bilim jáne ǵylym mınıstri Ashat Aımaǵambetov atap ótkendeı, qaýipsizdikti odan ári qamtamasyz etý maqsatynda mınıstrliktiń aldynda jedel sheshýdi talap etetin mindetter tur. Olar – barlyq beınebaqylaý kamerasyn bekitilgen talaptar men standarttarǵa sáıkestendirý; qala mektepterin arnaıy kúzetpen qamtamasyz etý; bilim berý uıymdaryn «dabyl túımelerimen» 100% qamtamasyz etý; pedagogterge jáne oqýshylarǵa tóten­she jaǵdaılar men terrorıstik qaýip tóngen jaǵdaıda qabyldanatyn shara­lar men algorıtmderdi ázirleý jáne engizý; psıhologııalyq qyzmetterdiń róli men jalpy tárbıe jumysyn kúsheıtý. Bilim berý nysandaryn beınebaqylaý júıelerimen qamtamasyz etýge keletin bolsaq, qazirgi ýaqytta mektepter 100% beınebaqylaý júıelerimen qamtamasyz etilgen, olardyń 55%-y standarttarǵa sáıkes keledi. Ekinshiden, bilim berý uıymdarynda «dabyl túımelerin» ornatý jumystary júzege asyrylyp jatyr. Búgingi tańda olardyń sany – 648 (9,3%).
Problemany sheshý úshin jergilikti bıýdjetten 980 mln teńge somasynda qarajat kózdelgen. Mamandandyrylǵan kúzet qyzmeti qala mektepteriniń 38% (680) engizilgen. Osy maqsattarǵa jergilikti atqarýshy organdardan 828 mln teńge bólindi. Sondaı-aq BǴM basshysynyń málimetinshe, balalardyń qaýipsizdigi mektep pen úı arasynda tegin tasymaldaý­dy uıymdastyrý arqyly da qamtamasyz etiledi. «Respýblıkada 21 myńnan astam oqýshy tasymaldaý uıymdastyrýdy qajet etedi. Olar úshin 758 avtokólik jumys isteıdi. Sońǵy úsh jylda avtobýs parki 203 birlikke jańartyldy. Búgingi tańda avtokólik satyp alý qajettiligi 515 birlikti quraıdy», dedi A.Aımaǵambetov.
Sonymen qatar 7652 pedagog-psıholog kún saıyn qıyn ómirlik jaǵdaıǵa tap bolǵan balalarǵa qoldaý kórsetedi. 2019 jyldan bastap psıholog-pedagog mamandardyń jalaqysy kóbeıdi. Ulttyq testileýden sátti ótken jaǵdaıda olarǵa bazalyq laýazymdyq jalaqynyń 30%-dan 50%-ǵa deıin qosymsha aqy tólenedi. «Oqýshylardy psıhologııalyq qoldaýdyń tıimdiligin arttyrý úshin pedagog-psıhologtardyń sanyn arttyrý josparlanýda. Mınıstrlik úlgilik shtattar men laýazymdar tizbesine ózge­ris­ter engizip jatyr. Osylaısha, peda­gog-psıhologterdiń júktemesi bilim alý­shylardyń sanyna baılanysty belgi­lenedi», dedi A.Aımaǵambetov.
Sonymen qatar mınıstrlik psıho­lo­gııalyq qyzmetterge biryńǵaı talaptar men kámeletke tolmaǵandar arasynda býllıngtiń, kıberbýllıngtiń (kámelet jasyna tolmaǵandar arasyndaǵy bir-birine qysym kórsetýshilik) aldyn alý qaǵıdalaryn ázirleýde. Sondaı-aq mektep pen ata-analardyń ózara is-qımylynyń jańa formatyn engizý josparlanyp otyr.
Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstri Beıbit Atamqulovtyń málimetinshe, búgingi tańda mektep avtobýs­taryna qajettilik 515 avtobýsty quraıdy. Balalardy, onyń ishinde tirek-qımyl fýnksııalary buzylǵan jetkinshekterdi tasymaldaýdy uıymdastyrý kezinde barynsha qaýipsizdikti qamtamasyz etý qajettiligin eskere otyryp, jabdyqtalǵan kólik quraldaryna qoıylatyn tehnı­kalyq talaptar aıqyndaldy: tórt núk­teli qaýipsizdik beldigi bar balalarǵa ar­nalǵan oryndyqtar; balalardy salonda qaldyryp ketpeýdiń aldyn alý júıesi; apattyq jaǵdaıda salonnyń art­qy jaǵynda bir ret basý arqyly ashyp shyǵýy; sanıtarlyq-epıdemıologııalyq qon­dyr­ǵymen; júıeler men agregattar torap­tarynyń qaýipsizdigin ıntellektýaldy avtomatty tekserý jáne t.b.
Mektepterdi avtobýstarmen qamta­ma­syz etý úshin «QazTechna» JShS (Saran q.), «DaewooBusKazakhstan» JShS (Semeı q.), «HyundaiTransAuto» JShS (Almaty q.) sekildi otandyq kásiporyndar tartylýda. «О́nerkásipti damytý qory arqyly avtobýstardy lızıngke satyp alý úshin bıyl 22 mlrd teńge kózdelgen. Sonymen qatar jergilikti atqarýshy organdardyń bıýdjetine júktemeni tómendetý úshin avtobýstardy lızıngtik qarjylandyrý sharttaryna avanstyq tólemdi 15% paıyzdan 0% paıyzǵa deıin tómendetý bóliginde ózgerister engizildi», dedi B. Atamqulov.
Ishki ister mınıstri Erlan Turǵym­bae­v­tyń aıtýynsha, qazirgi tańda elimiz­de terrorıstik turǵydan osal sanatyna jatqyzylǵan 8,8 myńnan astam bilim berý nysany bar. Olardyń sany osy jyldyń sáýir aıynda Úkimettiń tıisti qaýlysynyń qabyldanýymen 2,3 myńǵa artty. Qazandaǵy qaıǵyly oqıǵa­lardy eskere otyryp, ótken aıda Qazaq­stannyń oqý oryndarynda barlyq jalpy bilim beretin mektepterge jospar­dan tys tekserý júrgizildi, birqatar kem­shi­likter anyqtaldy. Mektepter 100% beıne­ba­qylaý kameralarymen qamtamasyz etilgen. Biraq onyń jartysyna jýyǵy standartqa sáıkes kelmeıdi. Jumys istemeıtin, toqqa qosylmaǵan jáne durys ornatylmaǵan kameralar bar. Osyndaı kemshilikter Qaraǵandy oblysynda kóp tirkelgen. 505 mekteptiń 84%-ynda tıisti beınekamera ornatylmaǵan. Túrkistan oblysyndaǵy 889 mekteptiń 69,7%-ynda beınekameralar tehnıkalyq parametrge saı emes. «Mektepke kiretin jáne shyǵatyn esikte, ár qabatta, aýlada kameralar turýy kerek. Odan bólek Jedel basqarý ortalyǵyna kameralardyń birazy qosylmaǵan. Elimiz boıynsha tek 1085 mektep qosylǵan. Bundaı problemalar Shymkent, Almaty, Jambyl jáne Batys Qazaqstan oblystarynda bar», dedi QR IIM basshysy.
Onyń aıtýynsha, jergilikti jerlerde mektepterdi shuǵyl dybystyq jáne sıgnaldyq habarlaý júıelerimen jab­dyqtaý máseleleri de tolyq sheshil­megen. Olar ár úshinshi mektepte ǵana bar. Mundaı júıeler qaýipti nemese daǵdarystyq jaǵdaılar týyndaǵan kezde, balalardy evakýasııalaý nemese ishki bólmelerge bógde adamdardyń kirýine tosqaýyl qoıý úshin dereý dabyl berý qajet bolǵan kezde kerek. Almaty, Pavlodar jáne Batys Qazaqstan oblystaryndaǵy mektepter sıgnal berý júıelerimen jabdyqtalmaǵan. «Barlyq jerde «dabyl túımelerin» engizý qajet. Olar belgili bir jerde bolýy kerek. Bul kez kelgen qaýip-qater nemese tótenshe jaǵdaılar týyndaǵan kezde kúzet uıymdarynyń ortalyqtandyrylǵan baqylaý pýltterine jedel dabyl sıgnalyn berýge múmkindik beredi. Alaıda mundaı «dabyl túımeleri» mektepterdiń 9,3%-ynda ǵana bar», dedi ol.
Mektepterdi týrnıkettermen jáne qoljetimdilikti baqylaý jáne basqarý júıelerimen jaraqtandyrýda problemalar bar. Olarmen mektepterdiń tek 4% jáne 5% ǵana jabdyqtalǵan. Mundaı júıeler negizgi kirý toptaryna ornatylýy kerek. Olar mektep ǵımarattaryna arnaıy elektrondy kartalar arqyly kirýge, sondaı-aq balanyń mektepke kirýi jáne shyǵýy týraly ata-analardy SMS arqyly habardar etýge múmkindik beredi. Qazir mundaı júıeler Nur-Sultan men Almaty qalalarynyń birqatar mektepterinde jumys istep tur.

Bilim berý nysandarynyń qaýipsizdigin qamtamasyz etýdi tapsyrdy

Máseleni Úkimet basshysy Asqar Mamın qorytyndylady. Onyń aıtýynsha, el mektepterine tekseris júrgizý barysynda terrorızmge qarsy qaýipsizdikti buzý faktileri anyqtaldy. Oqý oryndaryn mamandandyrylǵan kúzetpen qamtamasyz etý, týrnıketter, «dabyl túımeleri» men kameralar ornatý jumystary jetki­lik­siz deńgeıde uıymdastyrylǵan. Kási­bı kúzetpen qamtamasyz etilgen mektep­terdiń eń kóbi Nur-Sultan jáne Almaty qalalarynda, Qaraǵandy, Shyǵys Qazaqstan, Soltústik Qazaqstan oblys­tarynda. Shyǵys Qazaqstan oblysynda mektepterdegi barlyq beınebaqylaý kame­ralary belgilengen talaptarǵa tolyq sáıkes keledi. «Bilim berý obek­ti­lerinde qolaıly ári qaýipsiz orta qalyp­tastyrý – basym mindetterdiń biri. Oqý oryndarynyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý jumysyn aıtarlyqtaı jandandyrý qajet. Jergilikti jerlerde balalarǵa qa­tysty jáne balalar arasynda quqyq buzýshylyqtardyń aldyn alý boıynsha salaaralyq úılestirýdi kúsheıtý talap etiledi», dedi A. Mamın.
Úkimet basshysy óńirlerdiń ákim­dik­terine jańa oqý jylynyń bastalýyna deıin bilim berý uıymdaryn materıaldyq-tehnıkalyq qaýipsizdik quraldarymen: ishki ister organdarynyń jedel basqarý ortalyǵyna shyǵatyn beınebaqylaý júıelerimen, mamandandyrylǵan kúzet­pen, týrnıkettermen jáne «dabyl túıme­lerimen» qamtamasyz etýdi tapsyrdy.
Bilim mınıstrligine múddeli memle­kettik organdarmen birlesip, osy jylǵy 10 shildege deıin bilim berý uıymdarynda balalardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý jónindegi jol kartasyn bekitý mindetteldi. Bilim, mádenıet, densaýlyq saqtaý, ishki ister mınıstrlikterine bıylǵy 20 shildege deıin terrorıstik turǵydan osal vedomstvolyq obektilerdiń terrorızmge qarsy qorǵalýyn uıymdastyrý jónindegi nusqaýlyqty bekitý tapsyryldy.
Bilim, ishki ister, tótenshe jaǵdaılar mınıstrlikterine jáne óńirlerdiń ákim­dikterine bıylǵy shilde aıynyń sońyna deıin tótenshe jaǵdaılar týyndaǵan kezde personal men oqýshylardyń is-qımyl algorıtmin bekitý, odan ári oqý oryndarynda terrorızmge qarsy oqý-jattyǵýlardy turaqty negizde ótkizý júkteldi. Premer-Mınıstr ákimdikterge devıantty minez-qulyqty balalarmen júrgiziletin jumysta mektep psıhologteri men kámeletke tolmaǵandar isi jónindegi ınspektorlar jumysyn úılestirýdi kúsheıtýdi tapsyrdy.