Elimizde jol-kólik oqıǵalarynan bolyp jatqan adam shyǵyny myna álemdi jaılap, qutymyzdy qashyryp turǵan koronavırýs indetinen kóz jumyp jatqan jamaǵattyń sanynan kem túspeı tur. Iаǵnı jol apattarynan qaza tapqan otandastarymyzdyń qatary qalyń. Bul – demografııalyq jaǵdaıy máz emes elimiz úshin úlken shyǵyn.

«Aıta, aıta Altaıdy, Jamal apaı qartaıdy» demekshi, bul taqyrypqa qaıta aınalyp otyrýǵa týra keledi. О́ıtkeni el aman, jurt tynyshta jol-kólik oqıǵalarynan talaı bozdaqtyń baqılyq bolyp jatqany adamdy beıjaı qaldyrmaıdy eken. Máselen, 2020 jyly 13 515 jol-kólik oqıǵasy oryn alyp, 17 844 adam jaraqattanǵan, 1 997 adam kóz jumǵan, onyń 184-i – on ekide bir gúli ashylmaǵan balalar. Bul sıfrlardy sanada qorytý aýyr. Biz osy qasiretten sabaq alyp, jaǵdaıdy túzeý úshin oǵan qoǵam men atqarýshy bıliktiń nazaryn barynsha aýdarýymyz qajet. О́ıtkeni atalǵan qaıǵyly jaǵdaı múddeli memlekettik organdardyń tarapynan qoldanylyp kele jatqan sharalar áli de bolsa jetkiliksiz nemese olardyń tıimdiligi tómen ekendigin kózge shuqyǵandaı etip kórsetip otyr.
Sońǵy derekterge súıensek, búginde elimizde jol-kólik oqıǵalary sebebinen bolatyn ólim-jitim 100 myń adamǵa shaqqanda shamamen 10,5 adamnan keletin kórinedi. DDU-dyń derekterine qaraǵanda, damyǵan elderde 100 myń adamǵa 3 ólimnen, al jaǵdaı tómen memleketterde 10 myń turǵynǵa 40-qa jýyq ólimnen keledi eken. Demek, damýdyń dańǵyl jolyna túsken elimiz osy salada ozyq elderdiń qatarynan kórinýge kúsh salýy kerek-aq.
Jol-kólik oqıǵalarynyń oryn alýyna sebep bolar jaǵdaıattar óte kóp: aýa raıynyń qolaısyzdyǵy, júrgizýshiniń uqypsyzdyǵy, jyldamdyq shekteýine baǵynbaý, mas kúıinde kólik júrgizý, kólikterdiń tehnıkalyq jaı-kúıiniń tómendigi, jaıaý júrginshilerdiń joldy kez kelgen jerinen kesip ótýi jáne basqalar. Derekterge qaraǵanda, bulardyń ishinde jol-kólik oqıǵalarynyń kóbi jyldamdyq rejimin saqtamaýdan týyndap jatady eken. Sondaı-aq avtomobıl joldaryndaǵy qaýipsizdikti qamtamasyz etý isindegi olqylyqtar da talaıdy jol boıynda zar eńiretetin jaıttarǵa meılinshe kóbirek sebepshi bolatyn kórinedi. Al kólik quraldarynyń soqtyǵysýynan bolatyn ólim-jitim jol-kólik oqıǵalarynan qaza bolǵandardyń jalpy sanynyń 36%-yn qurasa, budan keıingi ólim-jitim kóp bolatyn jaıt – jaıaý júrginshilerdiń kólikpen soqtyǵysýymen baılanysty (30%). Jol-kólik oqıǵalarynyń atalǵan eki túriniń úlesine barlyq qaza bolǵandardyń jartysynan astamy tıesili bolyp shyqty.
Demek, basty qaýip neden ekeni, qandaı máselelerge basymdyq berý qajetin joǵaryda keltirilgen derekterden anyq ańǵarýǵa bolady. Tarata aıtar bolsaq, birinshiden, jaıaý júrginshiler ınfraqurylymyn damytý asa mańyzdy. Bul óz kezeginde barlyǵy úshin tıisti qaýipsizdikti qamtamasyz etedi. Sondaı-aq qajetti bilim berý, mádenı-tárbıelik is-sharalar ótkizý arqyly jas urpaqty jol erejelerin qatań saqtaýǵa tárbıeleý múmkindigin keńeıte túsedi. Bul rette jerústi jáne jerasty jaıaý júrginshiler ótkelderiniń sanyn arttyra túsýdiń de qajettiligin eske salǵymyz keledi. Ekinshiden, keshendi sharalar qabyldaı otyryp, joldardyń ınfraqurylymyn damytý qajet. Eger osy máseleler ýaqyt talabyna saı sheshimin tabar bolsa, jol-kólik oqıǵalaryn, olardan adamdardyń zardap shegýin, ásirese qaıǵyly jaǵdaılar edáýir azaıar edi dep oılaımyz. Osy arada energyprom.kz-tiń aqparaty boıynsha Qazaqstan 2019 jyly jol sapasy boıynsha álem memleketteri reıtınginde 141 eldiń ishinen 93-oryn ıelengenin aıta keteıik. Sodan bergi aralyqta bul reıtıngtegi jaǵdaıymyzdyń qanshalyqty jaqsarǵany, ne tómendegeni ázirge belgisiz. Bizdiń oıymyzsha, ózgeris sonshalyqty kóp bola qoımaýy múmkin.
Turǵyndar tarapynan elimizdiń jol ınfraqurylymyna qatysty aıtylatyn syn az emes. Olardyń kóbi jol qurylysynyń mınımaldy standarttaryn saqtamaý sebebinen joldardyń basym bóliginiń nashar jaǵdaıda bolýyna, jol salýǵa sapasyz materıaldardy paıdalanýǵa, jol qurylysy tehnologııasynyń óreskel buzylýyna, ıaǵnı joldyń eni, tegistigi, tańbalanýy, jaryqtandyrylýy, jol boıyndaǵy belgiler men obektilerdiń ornatylýy boıynsha talaptardyń saqtalmaýyna, jol qozǵalysy erejelerin saqtaýdy baqylaýdyń jetkiliksizdigine, qysqy maýsymda joldardy qardan ýaqtyly tazartpaýǵa qatysty. Osynyń barlyǵy elimizdegi jol apaty qasiretin barynsha azaıtý máselesine jańa da janashyr kózqaras qajettigin uqtyrǵandaı. Sonymen birge turǵyndardyń jol erejelerine qatysty quqyqtyq sanasy men mádenıetin kóterý isi de ózekti kúıinde qalyp otyrǵany aıdan anyq.
BQO-da jel sot ǵımaratynyń shatyryn ushyryp áketti
Aımaqtar • Keshe
Toqaev pen Pýtınniń kezdesýi 2,5 saǵatqa sozyldy
Prezıdent • Keshe
Birneshe óńirde aýa raıyna baılanysty eskertý jarııalandy
Aýa raıy • Keshe
Qazaqstan Prezıdenti Reseı basshysymen kelissóz júrgizdi
Prezıdent • Keshe
TMD sammıti qazan aıynda ótedi
Prezıdent • Keshe
Qasym-Jomart Toqaev Reseı Prezıdentimen kezdesti
Prezıdent • Keshe
«Atyraý» fýtbol klýbynyń bas bapkeri qyzmetinen bosatyldy
Fýtbol • Keshe
«AMANAT» sheneýnikterdi jaýapkershilikke tartady
Qoǵam • Keshe
Velosıped mingen balanyń kesirinen eki kólik soqtyǵysty
Oqıǵa • Keshe
SQO-da jeti aıda 464 ınternet-alaıaqtyq tirkeldi
Qoǵam • Keshe
Almatyda qala qurylysynyń keńesi quryldy
Aımaqtar • Keshe
Memleket basshysy jumys saparymen Sochı qalasyna bardy
Prezıdent • Keshe
Elordada Áýezov kóshesi ýaqytsha jabyldy
Elorda • Keshe
Shýchınsktegi oıyn alańynda 9 jastaǵy bala jaraqat aldy
Aımaqtar • Keshe
Mektep dırektorlarynyń jalaqysy ósýi múmkin
Bilim • Keshe
Eki oblysta din máseleleri týraly aqparattyq jumys júrgizildi
Aımaqtar • Keshe
Jyl basynan beri elordada 456 órt tirkeldi
Elorda • Keshe
Aqtaýda jasóspirim kópqabatty úıden qulap ketti
Oqıǵa • Keshe
Kólik polısııasy esirtki taratý arnasynyń jolyn kesti
Qoǵam • Keshe
Nur-Sultanda mektep salynatyn ýchaskeler belgilendi
Elorda • Keshe
Qazaqstannyń eki qalasynan Vetnamǵa áýe reısteri qatynaıdy
Qazaqstan • Keshe
Atyraý oblysynda áskerı qyzmetshi kóz jumdy
Aımaqtar • Keshe
Qazaqstan mektepteri bes kúndik oqý aptasyna kóshedi
Bilim • Keshe
Demalys kúnderi aýa raıy qandaı bolady
Aýa raıy • Keshe
Almatyda alaıaqtyq deregine qatysty kúdiktiler ustaldy
Oqıǵa • Keshe
Elimizde bir jylda qant 86,6% qymbattady
Qoǵam • Keshe
Jer kadastry bazasynyń jumysy tolyq qalpyna keltirildi
Qoǵam • Keshe
О́skemende esirtki tasymaldaǵan qylmystyq top ustaldy
Qoǵam • Keshe
Elordada Ortalyq Azııa volonterler forýmy bastaldy
Elorda • Keshe
Reseıde oq-dári qoımasy órtendi
Oqıǵa • Keshe
Golovkın men Alvares bir aıdan soń rıngte kezdesedi
Kásipqoı boks • Keshe
Aqmolada qarjy pıramıdasyn uıymdastyrǵandar ustaldy
Aımaqtar • Keshe
Jyl sońyna deıin elimizde 5 ushaq satyp alynady
Qoǵam • Keshe
Uqsas jańalyqtar