Tonga − Tynyq muhıtyndaǵy polınezııalyq memleket. El turǵyndary Tynyq muhıty memleketin kúlmen jaýyp, ony sýǵa batyrǵan joıqyn janartaý jarylysynan qalpyna keltirý úshin kúresip jatqanda, ǵalymdar atqylaýdyń jahandyq saldaryn jan-jaqty túsinýge tyrysýda, dep habarlaıdy Egemen.kz nytimes.com-ǵa silteme jasap.
Osy oqıǵadan keıin álemniń keıbir bólikterinde aýa raıyna qysqa merzimdi áser etýi múmkin jáne radıohabarlardaǵy, sonyń ishinde ǵalamdyq pozısııalaý júıelerinde qoldanylatyn kishigirim sátsizdikter bolýy múmkin. Jarylys týdyrǵan soqqy tolqyny men sýnamıden týyndaǵan erekshelik ǵalymdardy kóptegen jyldar boıy osy oqıǵany zertteýge májbúrledi. Sýnamı Tynyq muhıtynda ǵana emes, Atlant, Karıb jáne Jerorta teńizinde de tabyldy.
Úkimet atqylaýdy «buryn-sońdy bolmaǵan apat» dep atady, degenmen zııannyń tolyq kólemin anyqtaý qıyn. О́ıtkeni jarylys sý astyndaǵy telekommýnıkasııalyq kabelderdi zaqymdady, al kúl Tonga áýejaılaryn jabýǵa májbúr etti.
Alaıda Tongadan tys jerde jarylys qaýpi aıqyn boldy. Spýtnıktik fotosýretterde dıametri birneshe júz km bolatyn balshyq, tastar, janartaý gazdary men sý býynyń bulty kórsetilgen. Al gaz ben qoqystyń tútini atmosferaǵa 32 km-ge jýyq kóterildi.
Keıbir výlkanologtar apatty 1883 jyly Indonezııadaǵy Krakataýdyń apatty jarylysymen jáne 1991 jyly Fılıppındegi Pınatýbo taýynyń sońǵy atqylaýymen salystyrdy. 1991 jyly Pınatýbo birneshe kún boıy atqylap, stratosferaǵa nemese atmosferanyń joǵarǵy qabattaryna 20 mıllıon tonnaǵa jýyq kúkirt dıoksıdi gazyn laqtyryp, gaz sýmen birge kún sáýlesiniń bir bóligin shaǵylystyratyn jáne taratatyn aerozol bólshekterin jasap, olardyń betine túsýine jol bermedi.
Anglııadaǵy Bat ýnıversıtetiniń atmosferalyq fızıgi, Doktor Raıttyń aıtýynsha, tolqyn atmosferada joǵary bolǵan kezde, ol aýa raıyna jaqyn qysqa merzimdi jáne janama túrde reaktıvti aǵynǵa áser etýi múmkin. «Biz aldaǵy birneshe kúnde ne bolatynyn asyqpaı kútemiz», dedi ǵalym.
Sýnamı sýdyń tez qozǵalýynan, ádette taý jynystary men topyraqtyń qozǵalýynan paıda bolady. Sý astyndaǵy úlken aqaýlar jer silkinisi kezinde sýnamıge ákelýi múmkin. Ǵalymnyń aıtýynsha, tolqyn óte joǵary bolǵandyqtan, ol ǵalamdyq pozısııalaý júıeleriniń spýtnıkterinen radıohabarlar men sıgnaldarǵa az áser etedi.
Asel Jıgıtova,
L.N.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa Ulttyq ýnıversıteti
fılologııa fakýltetiniń stýdenti
«Operator ROP-tyń» burynǵy quryltaıshysyna izdeý jarııalandy
ANTIKOR • Búgin, 12:42
Ulttyq bank aqsha-kredıt saıasatyn kúsheıtýi múmkin
Ekonomıka • Búgin, 12:30
Aqtaýda munaı-gaz jabdyqtaryn óndiretin zaýyt iske qosyldy
Aımaqtar • Búgin, 12:21
Qoshanov: Parlamenttiń ekinshi sessııasy mańyzdy sheshimderge toly boldy
Parlament • Búgin, 12:10
Qazaqstanda jetim balalarǵa qamqorshy taǵaıyndaý rásimi jeńildeıdi
Qoǵam • Búgin, 11:58
Almatydaǵy densaýlyq saqtaý basqarmasynyń basshysy aýysady
Aımaqtar • Búgin, 11:43
Premer-Mınıstr Keńsesi basshysynyń orynbasary taǵaıyndaldy
Úkimet • Búgin, 11:38
Qazaqstanda maska taǵý rejımi qaıta engizilýi múmkin
Koronavırýs • Búgin, 11:25
Qazaqstannyń 430 áskerı qyzmetshisi BUU bitimgershilik mıssııasyna jiberiledi
Qazaqstan • Búgin, 11:13
Almatyda «Tuzdybastaý» podstansııasy salynyp jatyr
Aımaqtar • Búgin, 11:08
Parlament depýtattary kanıkýlǵa ketti
Parlament • Búgin, 10:56
Jaıyq ózenine bekire tuqymdas 3,5 mln balyq shabaǵy jiberildi
Aımaqtar • Búgin, 10:47
Jańa oblystardaǵy memlekettik kirister organdarynyń kodtary bekitildi
Qazaqstan • Búgin, 10:32
Atyraýda dızel otynyn zańsyz satqan JShS basshysy sottaldy
Oqıǵa • Búgin, 10:23
Aleksandr Nedovesov Ýımbldon týrnırin sátti bastady
Tennıs • Búgin, 10:15
Parlament palatalarynyń birlesken otyrysy bastaldy
Parlament • Búgin, 10:06
О́tken táýlikte 137 adam koronavırýs juqtyrdy
Koronavırýs • Búgin, 10:02
Beısenbige arnalǵan aýa raıy boljamy
Aýa raıy • Búgin, 09:55
Elordada «Biz – «Qarlyǵashtyń» chempıondary!» atty spartakıada ótti
Qoǵam • Búgin, 09:43
Qaraǵandy oblysynda jol apatynan 2 júrgizýshi qaıtys boldy
Aımaqtar • Búgin, 09:33
Álemde COVID-19 juqtyrý deregi kúrt ósti
Koronavırýs • Búgin, 09:28
Taǵy bir elde maımyl sheshegi anyqtaldy
Álem • Búgin, 09:15
Búgin Parlament palatalarynyń birlesken otyrysy ótedi
Úkimet • Búgin, 09:01
Sport • Búgin, 08:39
Sport • Búgin, 08:37
Sport • Búgin, 08:35
Aımaqtar • Búgin, 08:34
Kids Go Free: 230 balanyń bılet quny sýbsıdııalandy
Týrızm • Búgin, 08:32
Sıfrlandyrýda oń ózgerister bar
Tehnologııa • Búgin, 08:30
Qazaqstannyń sot tóreligi: búgini men keleshegi
Qazaqstan • Búgin, 08:27
Medısına • Búgin, 08:25
Jetesovter áýletiniń jeke konserti
О́ner • Búgin, 08:23
Múmkindigi shekteýli balalarǵa qamqorlyq kórsetiledi
Qoǵam • Búgin, 08:20
Konsýltasııadan hırýrgııalyq operasııalarǵa deıin
Medısına • Búgin, 08:18
Qazaqstandyqtardyń memleketke qaryzy kóp
Qarjy • Búgin, 08:15
«Altynalmas» – ESG-klýbynyń negizin qalaýshylardyń biri
Aımaqtar • Búgin, 08:12
Qazaqstan • Búgin, 08:08
Qazaqstan • Búgin, 08:05
Qazaqstan • Búgin, 08:00
Tabıǵatqa zalal keltirgenderge jaýapkershilik kúsheıedi
Úkimet • Keshe
Uqsas jańalyqtar
