«Nurlan Májıtuly Senat Tóraǵasynyń orynbasary retinde Prezıdentimizdiń reformalaryn zańnamalyq turǵydan qamtamasyz etýge aıtarlyqtaı eńbek sińirdi. Senattyń kóptegen bastamalaryn jáne is-sharalaryn júzege asyrýǵa eleýli úles qosty. Depýtattardyń zań shyǵarý qyzmetin de tıimdi úılestire bildi», degen Máýlen Áshimbaev áriptesine atqarǵan qyzmeti úshin alǵys bildirdi.
Otyrys barysynda Parlament Senaty Tóraǵasynyń orynbasary bolyp Olga Perepechına saılandy. Ol buǵan deıin tórt jyldan astam ýaqyt Senattyń Qarjy jáne bıýdjet komıtetine basshylyq jasap keldi. Máýlen Áshimbaev O.Perepechınanyń Komıtet tóraıymy retinde el bıýdjetiniń tıimdi qalyptasýyna úlken úles qosqanyn aıtty. Al Qarjy jáne bıýdjet komıtetiniń tóraǵasy bolyp senator Serikbaı Trumov saılandy.
Sonymen qatar otyrys kezinde depýtattar «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir konstıtýsııalyq zańdaryna ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Konstıtýsııalyq zań jobasyn jáne «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine ózgerister engizý týraly» zań jobasyn qarady.
Qujattarǵa engizilgen normalarǵa sáıkes Májilistiń depýtattyq mandaty úshin 30 paıyzdyq kvota beriletin sanattar qataryna áıelder men jastardan bólek, múgedektigi bar adamdar da qosylady. Sondaı-aq atalǵan zań jobalarynda «Tuńǵysh Prezıdent – Elbasy týraly» Konstıtýsııalyq zańǵa, «Qaýipsizdik keńesi týraly» zańǵa jáne «Qazaqstan halqy Assambleıasy týraly» zańǵa ózgerister engizý kózdelgen.
«Bul qujattar áıelder, jastar jáne múgedektigi bar adamdar úshin Májilistegi depýtattyq mandattardyń keminde 30 paıyzyna kepildik beredi. Erekshe qajettiligi bar azamattardy depýtattyq korpýsqa qosý Parlamenttiń ınklıýzıvtiligin arttyra túsedi. Sondaı-aq osy sanattaǵy adamdardy elimizdiń qoǵamdyq-saıası ómirine belsendi jumyldyrýǵa da yqpal etedi», dedi Máýlen Áshimbaev.
Otyrys barysynda ózge de birqatar mańyzdy máseleler sóz boldy. Senator Sergeı Ershov elimizdiń Premer-Mınıstriniń atyna joldaǵan depýtattyq saýalynda Prezıdenttiń áleýetti salany reformalaý jónindegi tapsyrmalaryn zańnamalyq qamtamasyz etýge qatysty problemalardy atap ótti. Depýtat Memleket basshysy Májilis otyrysynda sóılegen sózinde ulttyq qaýipsizdikti qamtamasyz etý júıesin túbegeıli qaıta qurýǵa, Qarýly Kúshterdiń, quqyq qorǵaý qurylymdarynyń, ulttyq qaýipsizdik jáne syrtqy barlaý organdarynyń jumysyn qaıta qurýǵa erekshe toqtalǵanyn tiline tıek etti.
Ol sondaı-aq depýtattardyń saýaldary men sózderinde, sondaı-aq respýblıkalyq bıýdjetti qaraý kezinde áleýetti organdardy materıaldyq-tehnıkalyq qamtamasyz etý máselelerine birneshe ret nazar aýdarǵanyn atap ótti. Sonymen qatar Parlamenttiń bastamasy boıynsha tıisti zań jobasy ázirlenip, qazir Úkimet qaraýynda jatqanyn aıtty.
«Zań jobasynda jekelegen qarý túrleriniń aınalymyna memlekettik baqylaý júıesin jetildirýge, qorǵanys-ónerkásip kesheni uıymdaryn jekeshelendirý erekshelikterin zańnamalyq retteýge, dinı ekstremızmniń aldyn alýǵa, memlekettik shekarany qorǵaý men kúzetýdi uıymdastyrýǵa jáne júzege asyrýǵa baǵyttalǵan túzetýler kózdelgen. Osylaısha, Memleket basshysy qoıǵan mindetterdi zań jobasynyń mazmunyn keńeıtý esebinen zańnamalyq túrde sheshýge bolady», dedi Sergeı Ershov.
Jyl saıyn elimizde 1 500-ge jýyq adam óndiriste jaraqat alady, bul rette 200-den astam jumysshy qaza tabady, al 600 adam dert saldarynan múgedektik alady. Senator Narıman Tóreǵalıev elimizdiń Premer-Mınıstriniń atyna joldaǵan depýtattyq saýalynda osyndaı kóńilsiz derekterdi keltirdi.
«2020 jyly tekserilgen 1,6 mln. jumysshynyń 22% zııandy jáne qaýipti eńbek jaǵdaıynda jumys istegeni anyqtalǵan. Nátıjesinde jyl saıyn 500-ge jýyq jumysshydan kásiptik aýrýdyń alǵashqy belgileri tirkelýde. Odan basqa 2020-2021 jyldary eńbek ınspektorlarymen anyqtalǵan 11 myńnan asa buzýshylyq bolsa, sonyń 34% eńbek qaýipsizdigi men eńbekti qorǵaý salasynda tirkelgen», dep atap ótti Narıman Tóreǵalıev.
Qazirgi ýaqytta elimizde 300 myńǵa jýyq kásiporyn jumys istep tur. Alaıda, olarda memlekettik baqylaýdy tek 237 eńbek ınspektory ǵana júrgizedi. Inspektorlardyń jetispeýshiligine baılanysty jyl saıyn uıymdar men kásiporyndardyń tek 3%-yn tekserýmen qamtý múmkin bolyp otyr. Senator túsindirip ótkendeı, bul quzyretti organdar óndiristegi jazataıym oqıǵalardyń aldyn alýmen kúrespeıdi, tek ótken shaqpen ǵana jumys isteıdi.
«Baıandalǵan jaıttardy eskere otyryp, kásipkerlik kodekste kózdelgen eńbek ınspektorlarynyń qyzmetin shekteý týraly normalardy Halyqaralyq eńbek uıymynyń konvensııalaryna sáıkes keltirý mańyzdy dep sanaımyz. Sonymen qatar, memlekettik eńbek ınspektorlarynyń sanyn arttyrý máselesin pysyqtaý, sondaı-aq óndiristegi jazataıym oqıǵalar faktisi týraly ýaqtyly habarlamaǵany úshin jumys berýshiniń ákimshilik jaýapkershiligin kúsheıtý máselesin qaraý qajet», dedi senator.
Depýtat senatorlardyń bastamasy boıynsha qazir elimizdiń «Eńbek kodeksine» tıisti ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly zań jobasyn ázirleýge daıyndalyp jatqanyn atap ótti.
Senator Edil Mamytbekov «Samuryq-Qazyna» qory týraly zańdy qaıta qaraý ne tipti ony el ekonomıkasynyń damýyn tejeýshi retinde joıý qajet dep sanaıdy.
Senator óziniń depýtattyq saýalynda 600-ge jýyq uıymdy qamtıtyn kvazımemlekettik sektordy, ásirese «Samuryq-Qazyna» ulttyq ál-aýqat qoryn túbegeıli reformalaý jónindegi Prezıdent alǵa qoıǵan mindetterdi iske asyrýdyń mańyzyn atap ótti.
«Sońǵy ýaqytta «Samuryq-Qazyna» qoryna qatysty shaǵymdar az emes. Sebepter de jetkilikti. Holdıngtiń quramyna kóptegen qýatty ınstıtýttar kiredi, olardan qaıtarymyn kútkenimizge kóp boldy. Ol joq! Qur áńgime, túsiniksiz josparlar, baǵdarlamalar ǵana bar. Qordyń basty kemshiligi – onyń kóp mıllıardtyq memlekettik qarajatty bólýdegi jáne jumsaýdaǵy shemalarynyń kómeskiligi men shatasýy», dedi senator.
Senator sondaı-aq Úkimet aldyna qordy jańǵyrtý jónindegi qabyldanatyn úlginiń tıimdiligine qatysty birqatar máseleler qoıdy.
«Básekelestik ortaǵa qandaı aktıvter beriledi? Ulttyq ekonomıkalyq qaýipsizdik múddeleri qalaı eskeriletin bolady? Barlyǵyn básekelestik ortaǵa berý kerek pe? Qordy jańǵyrtýdyń qabyldanatyn úlgisiniń tıimdiligi qandaı, memlekettiń kásipkerlik qyzmetke qatysýyn qysqartý mólsheri qandaı? Bul rette biz strategııalyq mańyzdy obektiler memlekettiń baqylaýynda qalýy tıis jáne jekeshelendirýge jatpaýy kerek dep esepteımiz», dedi Edil Mamytbekov.
