Balalarǵa shapaǵatshy shahar

Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev balalarǵa erekshe kóńil bólý kerek ekenin jet­kizip, 2022 jyldy «Balalar jyly» dep jarııalaǵan bolatyn. «Balalar – memleketimizdiń jar­qyn bolashaǵynyń kepili. Son­dyq­tan da aldaǵy jyldy Balalar jyly dep jarııalaý kerek dep esepteımin. Áńgime jalań uran men merekelik sharalar týraly emes. Birinshi kezekte bılik tarapynan balalardy qorǵaý úshin densaýlyq saqtaý, bilim berý, áleýmettik qoldaý baǵytynda naq­­ty sharalar qolǵa alynýy kerek. О́skeleń urpaqtyń úılesimdi damýy men baqytty balalyq sh­a­ǵy – bizdiń jalpyulttyq min­de­timiz», deıdi Prezıdent.

Bul rette Nur-Sultan qalasy boıynsha Balalar jyly qalaı atap ótiledi? Qandaı jáne qan­sha is-shara josparlanǵan degen suraqty qalalyq bilim basqar­ma­syna qoıdyq.

Búgingi tańda elordalyq bi­lim basqarmasy balalar jyly aıa­syn­da ótkiziletin 7 bólimnen tu­ra­tyn 100-den asa is-sharany qam­tıtyn qalalyq jospardy ázir­­lep bekitti. Olardyń ishinde «Bilimdi bala», «Otbasy – qa­ýip­siz meken», «Deni saý bala», «Jetim­siz el», «Jaıly meken», BALA QORǴAÝ, BALA_TIME.KZ sııaqty jobalar bar eken. Jaqynda elordanyń tó­rin­de «Roza Baǵlanova atyn­da­ǵy «Qazaqkonsert» mem­le­­kettik konserttik zalynda balalar jylyna oraı uıym­das­tyrylǵan balalar men jasós­pirimderge arnalǵan eń aýqym­dy joba – «Shattyq-2022» baı­qa­ýy uıymdastyryldy. Bul joǵa­ry­da­ǵy aıtylǵan sózimizdiń dáleli bolsa kerek.

«Búgin biz Balalar jylyna arnalǵan «Shattyq-2022» kon­kýrsynyń qortyndylap otyr­myz. Bul baıqaý 15 jyl qata­ry­nan uıymdastyrylyp keledi. Bıyl­ǵy jarysqa 4 myńnan asa bala qatysty. Osyǵan oraı jeńim­­­­­­pazdar jınalǵan gala-kon­­­­sert ótti. Basa aıta ketetin jaıt, biz osy konsertpen Balalar jy­­ly­nyń bastalýyn jarııalap otyr­myz. Qalada balalarǵa ar­nal­ǵan aýqymdy is-sharalar ótki­ziledi», dedi qalalyq bilim bas­qar­masynyń basshysy Qasymhan Senǵazyev.

Iá, balalardyń alaqaılap asyǵa kútetin, aýyz toltyryp aı­ryq­sha aıtatyn aýqymdy joba­sy­nyń jolǵa qoıylyp, turaqty túrde uıymdastyrylyp kele jat­qanyna – 15 jyl. Bıylǵy baı­qaýda qatysýshylar 9 atalym boıynsha baq synap, nátı­je­sinde 47 úmitker altyn medal ıelendi. Erekshe eskeretin jaıt, Nur-Sultan qalalyq bilim basqarmasy jetkinshekterdiń jetekshilerin de nazardan tys qaldyrmaı, olardy da marapat­ta­dy. Kúni-túni kúsh salyp, daryndy oqýshysyn damytyp, do­da­ǵa qosqan ustazdardyń umyt qalmaǵany kópshiliktiń kóńiline qýanysh uıalatty.

Atalǵan festıvalde oqýshy­lar men stýdentter otbasy, mahabbat, dostyq, jasampazdyq, beı­bitshilik taqyryby aıasynda adamzattyq qundylyqtardy sahnalady. Halyqtyq bı ónerin jańasha beınelep, eksklıýzıv shyǵarmashylyq kompozııasııa­lardy kórermen nazaryna usyn­dy. Olarǵa balet pen teatr ártis­te­ri qoldaý kórsetip, bir sahnada óner kórsetti.

Elordanyń erteńine erekshe serpin beretin jalyndy jas­tardyń, ozat shákirtterdiń qa­ta­ry jyl ótken saıyn artýda. Halyqaralyq bilim báıgelerinen oljaly oralǵan oqýshylar da jeterlik. Memlekettiń mereıin asyrǵan alǵyr balalardy mek­te­bi men muǵalimderi maqtan tu­tady. 2022 jyldyń 18-22 sá­ýi­­rinde jalpy bilim beretin pán­­der boıynsha oqýshylardyń res­pýblıkalyq olımpıadasynyń qortyndy kezeńi ótti. Oǵan elor­dalyq mektepterdiń 9-11 synyp­ta­rynyń 193 oqýshysy qatysty. Nur-Sultan qalasynyń qurama komandasy 93 júldeli orynǵa ıe bolyp, kezekti ret joǵary bilim deńgeıin kórsetti, onyń ishinde 24 altyn, 29 kúmis jáne 40 qola medal bar.

Jaqynda «Astana daryny» da­ryndylyqty damytý jáne psı­ho­logııalyq súıemeldeý or­ta­lyǵy Nur-Sultan qalasy ákimdiginiń bilim basqarmasy men «Daryn» respýblıkalyq ǵy­lymı-praktıkalyq orta­ly­ǵy­nyń, Zerde-Lider oqytý or­ta­lyǵynyń qoldaýymen, hımııa jáne bıologııa pánderi boıynsha 7-8 synyp oqýshylary arasynda I aımaqtyq olımpıadanyń jeńimpazdary men júldegerlerin mara­pattaý rásimin ótkizdi. Atal­ǵan is-shara da elimizdegi Bala­lar jylyn merekeleý aıasynda uıymdastyryldy. Olım­pıada teorııalyq jáne prak­tı­kalyq negizde 2 kezeń boıynsha ótti. Olımpıadaǵa Aty­raý, Mańǵystaý, Pavlodar, Qara­ǵandy, Shyǵys Qazaqstan, Aqmo­la, Qostanaı oblystarynyń jáne Nur-Sultan qalasynyń ko­mandalary qatysty. 149 jas zııat­ker hımııa jáne bıologııa pánderi boıynsha kúrdeli olımpıada esepteriniń sheshimin tabýda bar bilimin kórsete otyryp, dodaǵa tústi. Dálirek aıtsaq, hımııa páni boıynsha 84 oqýshy qatysty, onyń ishinde: 7 synyp – 32 oqýshy, 8 synyp – 52. Bıologııa páni boıynsha – 66 qatysýshy: 7 synyp – 40 oqýshy, 8 synyp – 26. Intellektýaldyq saıystarǵa qatysý mektep oqýshylaryna olar­dyń tulǵalyq ósýi men damýyna, ómirde tabysqa jetý úshin qajetti jańa bilim alýǵa, óz betin­she oılaýǵa, qabiletteri men qy­zy­ǵýshylyqtaryn anyqtaýǵa kóp­tegen múmkindik beredi.

Baýyrmal bas qala erekshe balalarǵa da basa nazar aýdaryp, olardyń qoǵammen tyǵyz baılanysyp, qorshaǵan ortada erkin ómir súrýine de tolyq jaǵdaı jasaýda.

«Qalanyń 90 mektebinde pandýs bar. 21 mektepte lıft jáne kóter­gishter ornatylǵan. 76 mek­­tep sanıtarlyq toraptarmen jab­dyq­talǵan. 81 mektepte sha­­qyrý batyrmalary bar. 74 mek­tep­te bederli jolaqtar, jol­dar belgilengen. 72 mektepte tut­qalar men súıenishter bar. 73 mek­tepte kabınetterge, asha­naǵa, kitaphanaǵa jáne t.b. úı-jaı­larǵa keńeıtilgen esik oıyq­tary ornatylǵan. 80 mektepte arnaıy jazýlar, tablıchkalar, pık­tog­ra­ma­­lar bar», dedi qala­lyq bilim basqarmasynyń maman­da­ry.

«Deneshynyqtyrý» páni bo­ıyn­sha dene júktemesinen bo­sa­­tyl­ǵan balalar jáne múmkin­di­gi shekteýli balalar úshin bu­qa­ra­lyq sport túrlerimen aınalysý úshin sport seksııalaryna tegin barý múmkindigi beriledi.

«2018 jyly halyqaralyq deń­geıdegi mamandandyrylǵan para­lımpıadalyq jattyǵý orta­ly­ǵy paıdalanýǵa berildi. Ol tek paralımpıadashylar úshin ǵana emes, Nur-Sultan qalasynyń barlyq múgedek adamdary úshin de sportpen shuǵyldanýǵa qol­jetimdi. 2019 jyldyń 1 qań­ta­rynan bastap múmkindigi shek­teý­li Nur-Sultannyń barlyq tur­ǵyndary múgedektik toby men jasyna qaramastan sportpen tegin aınalysýǵa quqyly. Or­ta­lyqta golbol, otyryp oı­naý voleıboly, arbadaǵy ten­­nıs jáne bochche bo­ıynsha sport­tyń oıyn túrleri zaly bar, paýerlıftıngke arnalǵan kási­bı aımaq jabdyqtalǵan. Kúsh jattyǵýlaryna arnalǵan beıim­del­gen trenajerler 811 sharshy metrlik ortalyqta parataek­von­do sabaqtaryna arnalǵan 423 sharshy metr zal bar. Sport bas­qar­ma­synyń janynda «Mú­ge­dek sportshylarǵa arnal­ǵan balalar-jasóspirimder sport mek­tebi» KMM jumys isteı­di. Qabyldaý mynadaı múge­dektik túrleri boıynsha júr­giziledi: «tirek-qımyl apparaty zaqymdanǵan», «kórý múshe­leri bu­zylǵan», «estý múshe­le­ri bu­zyl­ǵan», «zııatkerlik múm­kin­dik­­teri shekteýli». Sport seksııa­la­­rynda sporttyń 18 túri boıynsha 430 sportshy shuǵyldanady, onyń ishinde 114-i – 18 jasqa de­ıingi balalar. «Alaý» muz sa­raıynda I, II, III dárejeli mú­ge­dek balalarǵa jeńildikter usy­nylady», dedi Nur-Sultan qala­synyń bilim basqarmasy ókil­deri.

О́tkende elordada ınk­lıýzıvti cherlıdıngten ashyq res­pýb­lı­ka­lyq týrnır uıym­das­ty­ryldy.

«Búgin bizdiń ortalyqta pa­ra cherlıdıngten Qazaqstan Res­pýb­lıkasynyń ashyq chempıo­na­ty ótip jatyr. Bizdiń ja­rys­qa 220-dan asa erekshe bala qatysýda. Jarystyń negiz­gi maqsaty – múm­kindigi shek­teýli balalardy or­taǵa beıim­deý, para­lım­pıa­da­lyq sport túrlerin damytý. Sportshylar Qazaq­stan­nyń túrli aımaqtarynan keldi. Naqtyraq aıtsaq, olardyń arasynda Aq­mo­la, Qaraǵandy oblystary men Nur-Sultan qalasynyń qaty­sýshylary bar», dedi Para­lım­­pıadalyq jattyqtyrý orta­ly­ǵynyń baspasóz hatshysy Nurǵalı Jumaǵazy.

Qatysýshylar birneshe topqa bólinip, synǵa tústi. Mysaly, A tobynda – estý qabileti buzylǵan (qulaǵy estimeıtin, nashar es­tıtin) sportshylar, B toby – kórý qabileti buzylǵan sportshylar (nashar kóretin, zaǵıp), S toby – somatıkalyq aýrýlary bar sportshylar (endokrındik júıe aýrýlary, qant dıabeti, ishki aǵzalardyń bolmaýy jáne t.b.), D toby – tirek-qımyl apparaty buzylǵan sportshylar (arbada otyrǵandar, t.b.), E toby – bulshyqet damýy buzylǵan sport­shylar (polıomıelıt, ser­pim­dilik, serebraldy sal aýrýy), F toby – psıhıkalyq jáne aqyl-oı kemistigi bar sportshy­lar (aqyl-esi kem, aýtızm spekt­ri­niń buzylýy, daýn sındromy), G toby – ósýdiń buzylýy (ahondropla­zııa), H toby – aralas toptar (ár­túr­li toptardyń sportshylary) bar.

Nur-Sultan qalasy ákim­diginiń málimetinshe paralımpıadalyq jat­tyǵý ortalyǵyna aı sa­ıyn erek­she qajettilikteri bar 4 myń­­nan asa adam keledi. Olar sport­tyń 18 túrimen aınalysady jáne beıimdelgen jattyǵý zalyna barady. Munda para cherlıdıng boıynsha jattyǵýlar ótkiziledi. Ortalyqtyń barlyq qyzmeti tegin.