Qasym-Jomart Toqaev otandyq bıznes ókilderimen kezdesý ótkizdi

Memleket basshysy bıznestiń ózekti máselelerin talqylaý jaqsy dástúrge aınalyp kele jatqanyn atap ótti. Onyń aıtýynsha, qańtar aıynda bolǵan kezdesýden keıin elimizde jáne álemde talaı nárse ózgerdi.

Qasym-Jomart Toqaevtyń pikirinshe, elimizdiń keleshegi ekonomıkanyń myqty bolýyna baılanysty jáne kásipkerler memleket múddesin joǵary qoıa bilýi kerek.

– Jalpy, jumysty durys júrgizý úshin memlekettik organdardyń esebi jetkiliksiz. Elimizde jáne álemde bolyp jatqan oqıǵalar týraly sizderdiń pikirlerińizdi bilý asa mańyzdy. Men, eń aldymen, bir máseleni naqty aıtqym keledi. «Oıyn erejesi» ádil ári bárine birdeı bolatyn ashyq ekonomıka saıasaty jalǵasa beredi. Bul – meniń berik ustanymym. «Maıshelpek oryndar» men jaıly qyzmetterdi úlestirýge jol berilmeıdi, – dedi Prezıdent.

Memleket basshysy bıznespen jumys isteý kezinde eski tásilderge jol berilmeýi kerek ekenin atap ótip, quqyq qorǵaý organdary qyzmetindegi kemshilikterdi synǵa aldy.

– Naýqanshyldyqqa salynyp, asyra silteýge múlde bolmaıdy. Eger mundaı oqıǵalar anyqtalsa, arnaıy tekserý júrgiziledi. Tıisti baǵa beriledi. 2019 jyly óz Joldaýymda bızneske zańsyz kedergi keltirý memleket múddesine qarsy baǵyttalǵan qylmys retinde qarastyrylatynyn aıttym. Bul – Bas prokýratýranyń mindeti. Árıne, alaıaqtarmen kúresý qajet. Oǵan daý joq. Biraq, artyq qylamyn dep, tyrtyq qylmaý kerek. Jazyqsyz jandar qosaq arasynda japa shekpeýge tıis, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Prezıdent memlekettik organdardyń qyzmetinde sybaılas jemqorlyqqa jol bermeý kerek ekenin atap ótti.

– О́ńirlik bılik pen aýmaqtyq quqyq qorǵaý bólimsheleriniń basshylary kásipkerlermen birigip, bıznesti qoldaý degen syltaýmen únemi zańdy bola bermeıtin áreketterdiń júzege asyrylýyna septigin tıgizgeni jasyryn emes. Bul – úlesti ózara bólisip alǵan degen sóz. Munyń bári sybaılas jemqorlyqqa, kóleńkeli áreketterge, ákimshilik resýrstarǵa negizdelgen jáne tenderler men bıýdjet qarjysyn ońdy-soldy shashýǵa baǵyttalǵan qazaqstandyq bıznestiń ashy da bolsa shynaıy beınesin  qalyptastyrdy. Mundaı qylmys túrlerine memleket batyl ári mindetti túrde júıeli tosqaýyl qoıýǵa tıis. Bul – úlken mindet. Otandyq bıznestiń dál osyndaı sıpaty tutas memlekettiń bedeline zor nuqsan keltiredi. Basqasha aıtqanda, elimizde eshqandaı da qoldaýshy tirek pen reıderlik bolmaýy kerek. Eger bıznes adal jumys isteýge daıyn ári kreatıvti, zamanǵa saı suranysqa ıe bolsa, ony qoldaý qajet. Ulttyq ekonomıkanyń jańa modeline enýge kómektesý kerek. Biz bıznes pen memleket múddesi arasyndaǵy teńgerimdi qatań saqtaýǵa tıispiz, – dedi Qazaqstan basshysy.

Memleket basshysy osy máselelerdi sheshý úshin birqatar naqty sharany belgilep berdi.

Qasym-Jomart Toqaevtyń pikirinshe, eń aldymen, quqyq qorǵaý organdary tarapynan negizsiz qýdalaýdy azaıtý jóninde júıeli sharalar qabyldaý qajet.

– Sońǵy bes aıda prokýrorlar 100 myńǵa jýyq kásipkerdiń quqyǵyn qorǵady. Bul shamamen tutas 2021 jylǵy kórsetkishke jýyqtaıdy. Atalǵan derekter tergeý organdarynyń bıznesti qylmystyq qýdalaýǵa májbúrli túrde tartyp jatqanyn bildiredi. Bas prokýratýra kásipkerlik sýbektilerine qatysty baqylaý-qadaǵalaý, ásirese tergeý áreketterin zańsyz júrgizýge jol bermeýdi barynsha qatań baqylaýdy qamtamasyz etýge tıis, – dedi Prezıdent.

Sonymen qatar Memleket basshysy kásipkerlerdi kúdikti dep taný tájirıbesi jıi kezdesetinin jáne is júzinde bul tek múlik daýlary ekenin atap ótti. Qasym-Jomart Toqaev quqyq qorǵaý organdarynan birinshi kezekte alaıaqtyq, qarjyny jylystatý, zańsyz aqsha tabý, qarjy pıramıdalaryn qurý áreketterin áshkereleýdi talap etti.

– Árıne, Bas prokýratýra quqyq qorǵaý organdary qyzmetkerleriniń qııalynan týǵan qylmystyq isterdi toqtatýǵa tıis. Mundaı kúmándi isterge bastamashy bolǵandardy jaýapqa tartý kerek. Memlekettiń bızneske qolaıly jaǵdaı jasaý saıasatyna nuqsan keltiretin kúshtik qurylymdar qyzmetkerleri basshylarynyń jaýapkershiligin arttyrý sharalaryn aıqyndaý mańyzdy. Bas prokýratýraǵa Joǵarǵy Sotpen jáne Úkimetpen birlese otyryp, zańnamaǵa naqty túzetýler toptamasyn ázirleýdi tapsyramyn. Ákimshilik bul máseleni baqylaýǵa alsyn, – dedi Prezıdent.

Memleket basshysy óz sózinde memlekettik aýdıt júıesimen baılanysty máselelerdi qozǵady. Onyń aıtýynsha, tapsyrys berýshi memlekettik organdarǵa qatysty memlekettik aýdıt tekseristeriniń nátıjesi tapsyrys oryndaýshy kásipkerlerdiń qylmystyq qýdalaýǵa ushyraýyna jıi negiz bolady. Bul rette, Memleket basshysy kásipkerlerdiń memlekettik aýdıt qorytyndysyna shaǵym túsirip nemese negizsiz qylmystyq isten qutyla almaıtynyn, júıeniń solaı qurylǵanyn atap ótti.

Qasym-Jomart Toqaev memlekettik aýdıt nátıjesine shaǵym túsirýdiń barlyq múmkindigi qarastyrylmaıynsha, qylmystyq is qozǵaýǵa jol bermeıtin mehanızmdi engizý qajet ekenin aıtty. Sondaı-aq Bas prokýratýraǵa Ulttyq kásipkerler palatasymen jáne bıznes-ombýdsmenmen birlese otyryp, qylmystyq jáne azamattyq-quqyqtyq jaýapkershilik salalarynyń ara-jigin ajyratýǵa baǵyttalǵan mehanızmderdi tez arada ázirleýdi tapsyrdy.

Memleket basshysy bızneske qysym kórsetý faktorlaryn anyqtaýdyń barynsha tıimdi júıesin qurýdy kelesi bir mindet retinde atap ótti.

– Tepe-teńdik jáne tejemelik mehanızmder júıesi men qoǵamdyq baqylaý – osy reformanyń tabysty formýlasy. Quqyq qorǵaý organdary tarapynan jasalǵan árbir reıderlik áreket nemese negizsiz qysym jasaý deregi Bas prokýrordyń jeke baqylaýynda bolýǵa tıis. Osyndaı ister sońyna deıin jetkizilýi kerek. Bul jerde eshqandaı korporatıvtik ymyraǵa jol berilmeýi, tipti sóz bolmaýy qajet, – dedi Prezıdent.  

Qasym-Jomart Toqaev ashyq ári ádil sot tóreligin qamtamasyz etýdiń–basymdyǵyna basa mán berdi.

– Sýdıalardy irikteý qaǵıdattaryn jetildirmeıinshe osy baǵytta jasalǵan barlyq kúsh-jiger tıimsiz bolmaq. Qazirgi ýaqytta sot júıesinde eki myńnan astam sýdıa qyzmet etip jatyr. Jyl basynan beri sot júıesine qatysy joq basqa salalardan kelgen 50-ge jýyq zańger-praktık sýdıa boldy. Ilgerileý bar, biraq jetkiliksiz.Bul baǵyttaǵy jumysty jedeldetý kerek, – dedi Memleket basshysy.

Prezıdent sot tóreliginiń qaǵıdattaryn qamtamasyz etýdi  taǵy bir basymdyq retinde atap ótti.

– Sot júıesin tabandy túrde reformalaý qajettigi pisip jetildi. Bul qajettilik sýdıalar tarapynan jaqsy qabyldanyp jatyr. Reforma óz kózdegen maqsatyna qol jetkizedi dep sanaımyn. Biz mundaı sózderdi sheteldik ınvestorlardan da, elimizdiń kásipkerleri men azamattarynan da estip júrmiz. Sondyqtan men jýyq arada osy baǵyttaǵy naqty aýqymdy sharalardy jarııalaımyn, – dedi Qasym-Jomart Toqaev. 

Memleket basshysy bıznesti qorǵaý tetikterin kúsheıtý máselesinen bólek tartymdy ınvestısııalyq klımat qalyptastyrýdy mańyzdy dep sanaıdy. Onyń pikirinshe, jahandyq turaqsyzdyq jáne belgisizdik jaǵdaıynda ishki jáne syrtqy syn-tegeýrinder kúsheıgen tusta memlekettiń róli arta túsedi.   

– Myqty ári ornyqty naryqtyq ekonomıka qurý úshin básekege jol bermeıtin faktorlardy anyqtap, olardy joıý jóninde júıeli jumystar júrgizý qajet. Mundaı syn-qaterdiń astarynda memlekettik qoldaý sharalaryn usynýdyń tıimsiz rásimderi men olardy aıqyndaý máselesi jatyr. Bul salyq jeńildikterine, jer telimderin bólýge, memlekettik satyp alýlarǵa jáne jalpy ákimshilik retteý jumystaryna qatysty bolyp otyr, – dedi Prezıdent.

Qasym-Jomart Toqaev kásipkerlerdiń jel telimderine qol jetkizý júıesi men rásimderiniń tıimdiligin synǵa alyp, Úkimetke osy máseleni erekshe baqylaýǵa alýdy tapsyrdy. Onyń aıtýynsha, jobanyń tıimdi iske asyrylýy jer telimderin alýǵa ótinishterdi berý jáne qarastyrýdyń avtomattandyrylǵan tetigin jedel engizýge múmkindik beredi. Prezıdent bul júıeni osy jyldyń sońyna deıin iske qosýdy tapsyrdy.

Qasym-Jomart Toqaev memlekettik saıasattyń únemi ózgerýine jáne qubylmalylyǵyna qatysty kásipkerlerdiń shaǵymdanýy oryndy ekenin aıtty. Osyǵan baılanysty Prezıdent Jańa ekonomıkalyq saıasat jobasyn ázirleýge bıznes-qoǵamdastyqty tartýdy  tapsyrdy.

– Úkimet pen Prezıdent Ákimshiliginen ekonomıkalyq saıasattyń makro, salyqtyq, bıýdjettik, qarjy-kredıttik jáne basqa da negizgi komponentterin qamtıtyn doktrınalyq qujat kútemin. Bul jumys bıznestiń konstrýktıvti qatysýymen júrgizilýi kerek. О́ıtkeni osyndaı jolmen ǵana qajetti ári tıimdi reformalar jasaı alamyz, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Budan bólek Memleket basshysy salyq saıasaty men ákimshilendirý arasynda teńgerimsizdik baıqalatynyn aıtyp, osy máselege nazar aýdardy. Úkimetke bıznes qoǵamdastyqpen birlese otyryp, Salyq saıasatynyń uzaqmerzimdi tujyrymdamasyn ázirleý tapsyryldy.

Prezıdent qolaıly bıznes-klımat qalyptastyrý tek zańdardy ózgertýmen jáne memlekettik sýbsıdııalar berýmen ǵana shektelmeıtinine nazar aýdardy. Munda aımaqtyq jáne jergilikti deńgeıde qabyldanǵan barlyq sheshimder men rásimderdiń júzege asyrylý tıimdiligi mańyzdy ról atqarady.

Qasym-Jomart Toqaev jıyndy qorytyndylaı kele, búkil óńirdiń ákimderine jıyn barysynda aıtylǵan barlyq eskertpelerdi nazar alýdy jáne shuǵyl sheshýdi qajet etetin qazirgi mindetterdi birlesip atqarýdy tapsyrdy. Sondaı-aq ákimderdiń jumysy oblystardaǵy bıznes-klımattyń qolaılylyǵy boıynsha baǵalaıtynyn aıtty.

– Mundaı kezdesýlerdi jalǵastyra beremiz. Olar iskerlik sıpatta bolady, – dedi Memleket basshysy.

Jıyn barysynda Premer-mınıstr Álıhan Smaıylov, Bas prokýror Berik Asylov, Joǵarǵy Sot tóraǵasy Jaqyp Asanov, «Atameken» Ulttyq kásipkerler palatasy prezıdıýmynyń tóraǵasy Raıymbek Batalov, Kásipkerlerdiń quqyqtaryn qorǵaý jónindegi ýákil Rýstam Júrsinov, sondaı-aq bıznes ókilderi baıandama jasady.