Ulttyq ónim – otandyq óndirýshilerge ortaq alań

Kórmeniń ashylý rásimine Premer-Mınıstr Álıhan Smaıylov arnaıy kelip qatysty. Sondaı-aq kórmeni aralaǵan mártebeli meımandardyń qata­rynda Premer-Mınıstrdiń oryn­basary – Qarjy mınıstri Erulan Jamaýbaev, Ulttyq ekonomıka mınıstri Álibek Qýantyrov, In­dýs­trııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstri Qaıyrbek О́skenbaev, Nur-Sultan qalasynyń ákimi Altaı Kólginov, «Báıterek» ulttyq bas­qa­rý­shy holdınginiń basqarma tóraǵasy Qanat Sharlapaev, «Atameken» ulttyq kásipkerler palatasynyń tóralqa tóraǵasy Raıymbek Batalov, «Damý» kásip­kerlikti damytý qorynyń bas­qar­ma tóraıymy Gaýhar Bóribaeva, memlekettik organdar men bıznes qoǵam­dastyqtyń ókilderi bolǵanyn atap ótken jón.

Álıhan Smaıylov jınalǵan jurt­shy­lyq aldynda sóılegen sózinde Úki­met tarapynan kásipkerlikti qoldaý is-sharalary júzege asyrylyp jatqanyn jetkizdi. Sonyń nátıjesinde keıingi 5 jylda shaǵyn jáne orta bıznestiń eldiń ishki jalpy ónimindegi úlesi 27 paıyzdan 35 paıyzǵa deıin ulǵaıdy.

Sonymen qatar Premer-Mınıstr shaǵyn jáne mıkro kásipkerlik sýbektilerin tekserýge Memleket basshysy engizgen moratorıı elimizde bıznes júrgizýdi jeńildetkenin atap ótti.

– Importty almastyrý – kásip­ker­ler úshin damý áleýeti zor baǵyttardyń biri. Tek óńdeý ónerkásibindegi ım­port­tyń úlesi ótken jyly 38 mlrd dollardy qurady. Bul bizdiń otandyq óndi­rý­shilerge óz isin damytýǵa jáne jańa taýarlardyń óndirisine ın­ves­tısııalar baǵyttaý úshin úlken múmkindik beredi. Búginde Úkimet 717 ınvestısııalyq jobanyń pýlyn jasaqtady. Olardyń 286-sy – 9,9 trln teńge somasyna ımportty almastyratyn joba, – dedi Álıhan Smaıylov.

Úkimet basshysy 2022 jyly jalpy quny 1,7 trln teńge bolatyn 165 jobany iske asyrý josparlanyp otyrǵanyn atap ótti. Osyndaı ár jobanyń aınalasynda shaǵyn jáne orta bıznes kompanııalarynyń beldeýi damıtyn bolady.

Á.Smaıylov bızneske ákimshilik júktemeni tómendetýge múmkindik bere­­tin Kásipkerlik salasyndaǵy ret­teýshilik saıasat jónindegi zań qabyl­dan­ǵanyn jetkizdi.

– Úkimet bıznes júrgizý jáne naryq­taǵy monopolııalardy joıý úshin básekelestik aıasyn keńeıtý ju­mystaryn jalǵastyryp jatyr. Otandyq kompanııalardyń kvazı­mem­lekettik sektordyń satyp alýyna qol jetkizýdi jeńildetý baǵy­tyn­da belsendi jumys júrgizýde. Memleket basshysy atap ótkendeı, bılik pen bıznestiń syndarly ózara is-qımyly áleýmettik-ekonomıkalyq turaqtylyqtyń negi­zin quraıdy. Osy baǵytta Úkimet kásipkerlerdi mem­­lekettik qoldaý sharalarynyń tıim­diligi men ashyqtyǵyn arttyrý boıynsha jumysty belsendi túr­de jalǵastyratyn bolady, – dedi Premer-Mınıstr.

Dástúrli kórmeni ádettegideı «Báıterek» ulttyq basqarýshy hol­dın­gine qarasty «Damý» kásip­ker­likti damytý qory uıymdastyrdy. Kór­mege qatysqan mıkro, shaǵyn jáne orta bıznes sýbektileriniń bári «Da­mý» qory arqyly memlekettiń qo­ldaýyna ıe bolǵandar. Olardyń qatarynda qyzylordalyq «Syr marjany» kompanııasy da bar. Kúrish ósirýmen hám óńdeýmen aınalysatyn kompanııa dırektorynyń orynbasary Rýslan Mnajadınulynyń aıtýynsha, memlekettik qoldaý kásiporynnyń jumysyn edáýir ilgeriletken.

– «Syr marjany» «Bıznestiń jol kartasy – 2025» memlekettik baǵ­darlamasy boıynsha 120 mln teńgege nesıe aldy. Bul soma kompanııanyń aınalym qarajatyn tolyqtyrýǵa jumsaldy. Sonyń nátıjesinde kompanııa jumysy odan ári jandana tústi. Ishki naryqtaǵy beldi oıynshylardyń biri retinde Ulttyq ónim kórmesine qatysqanymyzǵa qýanyshtymyz. Bul bizdiń kompanııa úshin úlken már­tebe. Básekege qabiletti otandyq óndirý­shi­ler­diń qatarynan tabylý bizge úlken jaýapkershilik júkteıdi, – deıdi Rýslan Mnajadınuly.

Naryqta jıyrma jyldan beri je­misti jumys istep kele jatqan «Syr mar­jany» seriktestiginde búginde 150-den astam adam eńbek etedi. Kompanııa jyl saıyn 2 300 gektarǵa kúrish egedi. Negizinen kúrishtiń «Iаntar», «Lıder», «Kýban», «Aqmarjan», «Novator» sekildi túrlerin ósirýge basymdyq berilgen. Budan bólek ortasha eseppen alǵanda kúrishtiń ár gektarynan shamamen 45,2 sentnerden ónim jınaıdy. Seriktestik tolyq tehnologııalyq sıkldan turady. Iаǵnı dándi qabyldap, óńdep, daıyn ónim shyǵarady. Onyń ónimderi ishki naryqtan bólek, Reseı, О́zbekstan, Qyrǵyzstan, Túrikmenstan, Tájikstan jáne Ýkraına elderine eksporttalady. Naryqta úlken suranysqa ıe. Kompanııanyń prezıdenttik «Altyn sapa» jáne «Qazaqstannyń úzdik taýary» syılyqtarynyń ıesi ekenin de atap ótken jón.

Jýrnalısterge suhbat bergen «Damý» kásipkerlikti damytý qorynyń bas­qarma tóraǵasy Gaýhar Bóribaeva qazaqstandyq kásipkerlerge arnalǵan memlekettik qoldaý sharalary óz jemisin berip otyrǵanyn basa aıtty. Ulttyq ónim kórmesine qatysyp otyrǵan kom­panııalardyń jetistigi sonyń anyq dáleli.

– Otandyq óndirýshilerdiń dástúrli Ulttyq ónim kórmesiniń tanymal­dy­lyǵy artyp keledi. Tıisinshe, memle­ket­tik qoldaý sharalary da kóbeıý­de. Jańa óndirister paıda bolyp, kásipkerler sany artýda. Ulttyq ónim kór­mesi mýltıplıkatıvtik jaqsy áser etip, shaǵyn jáne orta bıznestiń odan ári damýyna jańasha serpin berdi dep oılaımyn. Shaǵyn jáne orta bıznes eldegi suranysty qamtamasyz etip qana qoımaı, ónimdi shetelge de shyǵara alatynyn dáleldeýde, – dedi Gaýhar Bóribaeva.

Osy oraıda kórmeni uıymdastyrǵan «Damý» qory 2021 jyly jalpy somasy 2,2 trln teńge bolatyn 57,4 myń jobaǵa qoldaý kórsetkenin eske sala keteıik. Bul 2020 jylmen salystyrǵanda jobalar sany jaǵynan 74 paıyzǵa artyq. Bıyl «Damý» qory sýbsıdııalaý jáne kepildik berý boıynsha 42 myńǵa jýyq jobany qoldaýdy josparlap otyr.

– «Damý» qory 2010 jyldan beri shamamen 160 myń jobaǵa qoldaý kórsetti. Onyń kóp bóligi, ıaǵnı 92 paıyzy mıkro jáne shaǵyn bızneske tıesili. 2020 jyldan bastap qordyń kómegi negizinen mıkro jáne shaǵyn kásiporyndarǵa baǵyttaldy, – dep naqtylady qordyń basshysy.

Elorda turǵyndary men qonaqtary úsh kúndik kórmeni tamashalap qana qoımaı, Made in KZ markasymen shyǵatyn taýarlardy satyp alýǵa da múm­kindik aldy. Ásirese, jeńil jáne tamaq ónerkásibi, mashına jasaý jáne farmasevtıka ónimderi, jıhaz­dar, aǵashtan jasalǵan taýarlar, zer­ger­lik buıymdar jáne taǵy basqa­la­ry kelýshiler tarapynan joǵary baǵalandy.

Budan bólek, kelýshiler úshin «Ha­lyq tańdaýy» degýstasııalyq baı­qaýy ót­­ki­zildi. Sondaı-aq qa­zaq­standyq je­tek­­­shi óndirý­shilerdiń áıelder men er­ler­ge arnalǵan kıimderiniń toptama­lary kórsetildi. Bıletter boıyn­sha kórme qatysýshylary arasynda kún­delikti utys oıyndary uıym­das­ty­ryldy.

Sonymen qatar Ulttyq ónim kór­me­si qazaqstandyq kásipkerlerdiń she­teldik serik­tes­termen jáne ınves­torlarmen kezde­sýi úshin tamasha alań. Kórme aıasyn­­da kásipkerlerge Fran­chaızıngtik kom­panııalardyń forýmy men túrli sheber­lik sabaqtary uıym­dastyryldy. Onda tanymal kásip­ker­ler ózderiniń paıdaly bilimderimen, tájirıbelerimen bólisti.