Áleýmettiń áleýeti artady

Vedomstvo basshysynyń aıtýynsha, Áleýmettik kodeksti ázirleý barysynda halyqaralyq tájirıbeler zerdelengen. Qujat 5 bólimnen, 19 taraýdan jáne 267 baptan turady. Kodekstegi mańyzdy jańalyq – Otbasy­nyń sıfrlyq kartasy nemese elimizdegi otbasylardyń derbes derekqory. Bul memlekettik organdardyń qazirgi aqparattyq júıeleriniń derekteri negizinde qalyptastyrylady.

«Ataýly kómektiń máni óz­gerdi. Endi ataýly kómek qan­daı da bir qyzmetti alatyn tek naqty adam emes, otbasyny nemese azamatty qıyn ómirlik jaǵ­daıdan shyǵara alatyn ataýly shara retin­de qarastyrylady. Úshinshi ózgeris qolda­nystaǵy áleýmettik kontraktyń jańa mazmunyna qatysty, ıaǵnı tarap­tardyń jaýapkershiligin arttyrý qaralyp otyr. Mysaly, memleket naqty bir otbasynyń ál-aýqat dárejesine qarap ataýly shara kórsetýge mindetti bolsa, ony alýshy otbasy bul sharalardy ómirlik qıyn jaǵdaıdan shyǵý úshin oryndaýǵa min­detti», dedi T.Dúısenova.

Qujattyń kelesi jańashyl­dyǵy otbasylardy jáne otbasy múshelerin áleý­mettik qoldaý júıesine qatysty. Mınıstrdiń aıtýynsha, sıfrlyq kartany pılottyq iske asyrý bary­synda kópbalaly otbasylar­dyń áleýmettik qaterlerge tap bolý yqtımaly joǵary ekeni baıqalǵan. Osyǵan baılanysty Áleýmettik kodeks jobasynda balaly otbasylardy áleýmettik qoldaýdyń qoldanystaǵy bir­tutas júıesin tolyq saqtaý jáne onyń negizgi parametrlerin ózgertý qarastyryldy.

«Kodeks jobasyna engiziletin jańa parametrler otbasylarǵa beriletin memlekettik qoldaýdyń aıasyn keńeıtýdi kózdeıdi. Iаǵnı Memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha 18 jasqa deıingi balalarǵa beriletin Ulttyq qordyń ınvestısııalyq kirisinen túsken tabystyń 50 paıyzy kólemindegi bastapqy kapıtal otbasylarǵa qosymsha kómek kózi bolmaq. Bala kútimine baılanysty tólemder merzimi uzartylady. Kópbalaly analarǵa beriletin járdemaqy mólsheri kóbeıedi jáne olar «Altyn alqa» jáne «Kúmis alqamen» nag­radt­talǵan analar degen jańa statýs­pen qarastyrylady. Taǵy bir mańyzdy parametr – 2025 jyldan bastap ataýly áleýmettik kómek taǵa­ıyndaý úshin kedeılik shegi búgingi kún­kóris deńgeıinen emes, medıandyq tabys esebi­nen anyqtalady. Bul rette Ekono­mıkalyq yntymaqtastyq jáne damý uıymy elderiniń tájirıbesi zerdelendi», dedi T.Dúısenova.

Sonymen qatar múmkindigi shekteýli múshesi bar otbasy­larǵa qarastyrylǵan arnaýly áleý­mettik qyzmet kórsetý júıesi tolyǵymen qaıta qurylmaq. Osyǵan sáıkes, múgedektigi bar adam­darǵa qyzmet kórsetýge otbasy músheleri tartylady. Bul rette otbasy múshesi jeke kómekshi nemese áleýmettik qyz­metker retinde resimdeledi. Bul jumysqa eńbek­aqy tólenedi jáne osy kiristen áleý­mettik tólemder men zeınetaqy jarnalary aýdarylady.

«Ekinshi, arnaýly áleýmettik qyzmet­ter­diń jańa standarttary daıarlanyp, jan basyna shaqqandaǵy normatıvterdi en­gizý qarastyrylyp otyr. Onyń mólsheri qyz­metter úshin jeke normatıv, al kom­pen­satorlyq tehnıkalyq qural­dar turǵysynda shekteýli baǵa­lar túrinde jikteledi. Bul ózge­ris­ter bir jaǵynan keıbir jekele­gen qyzmet nemese ta­ýar túr­lerin monetızasııalaýǵa ákeledi. Al ekinshi jaǵynan jeke sektor jaǵynan shaǵyn syıymdylyqty arnaıy qyzmet kórsetý ortalyqtarynyń ashylýyna múm­kindik týǵyzady. Bul sharalar otan­dyq tájirıbe, ıaǵnı bilim berý sala­synda «Balapan» baǵdarlamasynyń úlgisi bo­ıynsha engizilip otyr. Úshinshi, áleý­mettik qyzmet portaly boıynsha jer­gilikti atqarýshy organdar janynda quryl­ǵan komıssııalarǵa jańa quzyret berý qarastyrylǵan», dedi T.Dúısenova.

Sonymen qatar áleýmettik qyzmet­kerge qatysty talaptar men olardyń már­tebesin eskeretin normalar engizildi. Áleý­mettik jumyspen biliktiligi táýelsiz baǵa­laýdan ótken jáne sertıfıkaty bar ma­mandar ǵana aınalysa alady. Múge­dektigi bar azamattarǵa qyzmet kórse­t­tetin mamandardy tańdaý úshin áleýmettik qyzmetkerlerdiń reestri jasalady.

«Kodekstiń úshinshi novellasy áleý­mettik táýekelderden saqtaný jáne aza­mat­tardy zeı­net­aqymen qamsyz­dan­dyrý­­ǵa qatysty. Áleýmettik táýekel­­derden saqtandyrýdy kózdeı­tin qoldanystaǵy saqtand­yrý júıesi halyqaralyq standart­tarǵa jáne naqty ekonomıkalyq jaǵdaılarǵa saı keletin júıe retinde saqtalady. Degenmen onyń maqsatty mindeti ózgeriske ushyraıdy. Júıe tek áleý­mettik tólemder tóleýge ǵana baǵyt­talmaı, eń aldymen azamattardy formaldy túrde jumyspen qamtýǵa yntalandyrýdy kóz­deıdi», dedi mınıstr.

Osyǵan baılanysty Salyq kodeksin­de shaǵyn bıznestiń jaldamaly jumys­kerlerge tóleı­tin salyqtyq júkteme endigi jyly 33 paıyzdan 20 paıyzǵa deıin tómendeıdi. Onlaın plat­formalardyń kómegimen jumyspen qamtylǵan azamattar úshin arnaıy salyq rejimi engiziledi. Jumyskerlerin jazataıym oqıǵalardan saqtan­dyratyn jumys berýshiler úshin saqtandyrý tarıfteri tómendeıdi.

«Birinshi kezeńde biz mem­lekettik saqtandyrý qorynan bir jasqa tolmaǵan balasy bar analarǵa beriletin áleýmettik tólemdi olardyń tabystarynyń 40 paıyzy deńgeıinde bekittik. Qazir jumys istep, ýaqtyly áleýmettik jarnalaryn tólep otyrǵan analardyń 85 paıyzdan astamy osy tólemdi alady. Buryn olardyń basym kópshiligi bazalyq tólemderdi respýb­lıka­lyq bıýdjetten 18 myńnan 28 myńǵa deıingi mól­sherinde alatyn. Bul sharalar kóptegen áıeldi formaldy túrde jumys isteýge, saqtandyrý júıesine qatysýǵa yntalandyrdy jáne laıyq­ty tólemder alýǵa múmkindik berdi. Endigi jyldan bastap ju­myssyz qalǵan azamattarǵa jarna tólegen ýaqytyna sáıkes 6 aıǵa deıin burynǵy tabysynyń 45 paıyzyn tóleý qarastyrylyp otyr», dedi T.Dúısenova.

Sondaı-aq zeınetaqy júıe­sine de ózgerister engizilmek. Qazirgi tańda zeınetkerlerdi 3-ke bólip qarastyrýǵa bolady. Birinshisi, 1998 jylǵy 1 qańtarǵa deıin zeınetke shyqqan, tolyq eńbek ótili bar zeınetkerler. Olardyń sany – 300 myńnan astam adam. Olardyń basym kópshiliginiń zeınetaqysy 120 myńnan 160 myń teńgege deıin. Ekinshisi, zeınet jasyna 1998 jylǵy 1 qańtardan keıin jetken jáne 1998 jylǵy 1 qańtarǵa deıin eńbek ótili bar azamattar. Qazir osy toptaǵy zeınetkerler sany – 1,9 mln-nan asty. Olardyń sany 2030 jylǵa qaraı 2,6 mln-ǵa deıin jetedi degen boljam bar. Úshinshi urpaq – bolashaq zeınetkerler. Olar zeınetke 2038 jyldan keıin shyǵyp, memleketten bazalyq zeınetaqy, biryńǵaı jınaqtaýshy qorynan jınaqtaýshy zeınetaqysyn alady.

Birinshi búgingi urpaq zeı­net­kerleri úshin aldaǵy 5 jyl­da bazalyq zeınetaqy mól­sheri kóbeıtiledi. Eńbek zeı­netaqynyń kólemin esepteý úshin qoldanylatyn eń joǵary tabystyń kólemi 46-dan 55 aılyq kórsetkishke deıin nemese ekonomıkadaǵy orta aı­lyq jalaqynyń 70 paıyzy­na deıin artady. О́zderińiz ja­qynda qoldaǵan bul sharalar bú­gingi urpaq zeınetkerleriniń to­lyq memlekettik qoldaýda bo­la­tynyn kórsetedi. Al zeı­net­­aqyny óz jınaqtary esebi­nen qalyptastyratyn bola­shaq zeınetkerler úshin qosym­sha jumys berýshilerdiń zeınet­aqy jarnasy engiziledi. Bul jar­na qoldanystaǵy zańda kózdel­gen shartty jınaqtaýshy zeı­net­aqy júıesi úshin baza qalyp­tastyrady. Osylaısha bul top­taǵy azamattar zeınet­ker­lik jasyna jetkende da qazirgi zeınetkerler sııaqty zeınet­aqynyń 3 túrin alady. Memleket esebinen – bazalyq zeınetaqy, jumys berýshiler esebinen – shartty-jınaqtaýshy zeınetaqy, óz jınaqtary esebinen – jınaq­­taý­shy zeınetaqy. Bul shara­lar aza­mattardy laıyqty zeınet­aqy­men qamtýǵa múmkindik beredi dep pa­ıymdaımyz», dedi T.Dúısenova.

Budan bólek, kodeks jobasyna óz aktıvterin basqarý boıyn­sha salymshylar quqyǵyn keńeı­týge qatysty ózgerister engizi­ledi. Endi belgilengen jetki­lik­tilik shekten joǵary zeınet­aqy jınaqtaryn azamattar tek em­delýge jáne turǵyn úı satyp alý­ǵa jumsaıdy. Sondaı-aq salym­shylar bar zeınetaqy jınaq­tarynyń 50 paıyzdan aspaıtyn bóligin aktıvterdi basqarý jónindegi kompanııaǵa berýge jáne mundaı kompanııany ózderi tańdaýǵa quqyly.

Kelesi jańalyq halyqty ju­myspen qamtýdyń jańa tásil­derine baılanysty. Bul baǵyt­taǵy problemalardy sheshý úshin eńbek naryǵyn lıberalızasııa­laý kózdelgen. Osy maqsatta «táýelsiz jumysker» – ıaǵnı tabys ákeletin eńbekpen aınalysatyn, biraq tıisti ýákiletti organdarda resmı memlekettik tir­keýi joq tulǵa uǵymy engizilgen. Eger táýelsiz jumyskerler óz qyzmetin onlaın platformalar ofertasyna qosylý nemese jarııa shart jasasý arqyly atqarsa, onda bul jumyskerler resmı jumyspen qamtyldy dep ta­ny­lady. Mysaly, Iаndeks tak­­sı onlaın platformasyna qosyl­­ǵan taksı júrgizýshileri, Glovo onlaın platformasyna qosyl­­ǵan kýrerler osy sanat­taǵy ju­myskerler qataryna kirgiziledi.

Májilistiń Áleýmettik-máde­nı damý komıtetiniń tór­aǵasy Jámıla Nurmanbetova áleý­­mettik qorǵaý jú­ıesi­niń zań­namalyq negizi jańǵyr­tylýy­na qaramastan halyqtyń ál-aýqatynyń óspeýi alańdaıtyn másele ekenin aıtty.

Jıyn qorytyndysy bo­ıynsha depýtattar Úkimetke óz usynymdaryn berdi.