«Qyzyltóbe degen jerdiń ulymyn»

Qazaq «Árkimniń týǵan jeri – Mysyr shahary», deıdi. Sol aıtqandaı, aqyn úshin Qyzyltóbe – jer jánnaty, arqa súıeri, ar-ujdany, muratyn keleshekke ulastyrǵan, qııalyn sharyqtatyp, armanyn asqaqtatqan meken. «Qyzyltóbeni» oqyp otyryp, aqyn­nyń týǵan jerimen tutasyp ketkenin ań­ǵarasyz.

«Alasarsa mendegi bıik talap,

Turǵanyńdy kórermin túıip qabaq.

Qıyndyqty eger men qıyp ótsem,

Turasyń sen súısine súıip qarap.

Bıikterdiń bıigin tańdamasam,

Ezdigimmen aryńa tańba basam.

Shógip bara jatasyń uıalyp sen,

Adamdarǵa mastanyp pań qarasam»,

deıdi aqyn. Bul týǵan eliniń, jeriniń qa­sıetin bilip ósken, onyń qadirine jete alǵan, qaıda júrse de kindik qany tamǵan topy­raqqa qaryzdar ekenin uǵyp, osynaý týǵan meken aldyndaǵy perzenttik paryzyn óteýdiń negizgi joly adam bolyp qalý, adamgershilik bıiginen túspeý ekenin tereń túsinip, paıymdaǵan adamnyń sózi.

Myna tómendegi eki shýmaqta aqyn Qy­zyltóbesin tipten óz ómiriniń bastaýy ǵana emes, adamdyq bolmysy men aqyndyq qýa­tynyń ólshemi retinde sıpattaıtyndaı.

«Jalyny mol, jany pək júregimmen,

Shýaq shashqan ózińde kún edim men.

Adamdardyń kóńilin səl syndyrsam,

Qaraı almaı betińe júremin men...

...О́zen bolsam túpsizbin sarqylmaǵan,

Suńqar bolsam kógim joq sharq urmaǵan.

Tulpar bolsam – seniń bir tuıaǵyńmyn.

О́leń bolsam – ózińmin jarqyldaǵan», deıdi I.Baıbatyruly. Aqyn myna ómirde qandaı jetistikke jetse de, qandaı asýdan assa da, óleń ólkesindegi órisi keńeıse de, bárin, bárin Qyzyltóbeniń bergen jemisi kóredi. О́zin týǵan jerinen bir sátte bólip qaraı almaıdy. Qyzyltóbe men aqynnyń arasyndaǵy baılanys beıne bir tylsym kúshke baılanǵandaı.

Imashhan Baıbatyrulynyń taǵy bir «Qyzyltóbe» degen óleńi bar. Ony da oqyp kóreıik.

«Tańdaıyna sýdyń tosyp tunyǵyn,

Kún aımalap, jel syıpaǵan tulymyn.

Býy shalǵan meıirimdi júrektiń,

Qyzyltóbe degen jerdiń ulymyn...

...О́zime shaq shattyǵymnyń turaǵy,

Bolǵannan soń júrek solaı burady.

Meniń úshin sol tóbeniń eńsesi,

Gımalaıdan bıik shyǵyp turady».

Aqyn úshin Gımalaıdan da bıik Qyzyltóbe bárinen de qymbat. Sondyqtan da sýretker qaıda bolsa da Qyzyltóbe jaqqa eleńdep, eljiremeýi múmkin be?..

Imashhan Baıbatyruly sóz joq, qazaq­tyń qabyrǵaly aqyny. Ol – Mońǵolııa qazaqtarynyń ishinen shyqqan júırik, týma talant. Týǵan jer, týǵan el, ult múddesi, beıbit ómir taqyryptaryn qaýzaǵan syrly da, nazdy, ishki ıirimderi, utymdy teńeýleri, tunyq oılary, parasatty paıymdary áserli eńbekterimen qazaq ádebıetine ózindik súbeli úlesin qosqan Imashhan Baıbatyruly 1964 jyldan 1990 jylǵa deıin Mońǵolııa jazýshylar odaǵy Baıan-О́lgeı aımaqtyq bólimshesin basqarǵan. Osy bólimsheniń janynan shyǵatyn «Shuǵyla» ədebı, mədenı jýrnalynyń bas redaktory qyzmetin at­qarǵan. Aıta keteıik, I.Baıbatyrulynyń qalamgerlik jolǵa túsýine Almatyǵa Abaı atyndaǵy pedagogıka ınstıtýtynda oqy­ǵany úlken áser etken-di. О́ıtkeni munda Məlik Ǵabdýllın, Qajym Jumalıev, Serik Qırabaev, Hasen Ədibaev syndy iri­lerdiń aldyn kórip, dáristerine qatysyp, leksııa­laryn tyńdaǵany, Almatydaǵy qazaq­tyń jas aqyn-jazýshylarynyń ədebı serik­testiginiń jumysyna aralasqany oǵan ádebıet salasynyń esigin aıqara ashýǵa septigin tıgizgen-di.

Ol el táýelsizdiginiń alǵashqy jyldarynda Qyzyltóbesin júreginiń túkpirine túıip alyp Qazaqstanǵa kóship keldi. Qyzyltóbesi arǵy bette qaldy. 2000 jyldyń sáýirinde 62 jasynda ómirden ozdy.