«Qanysh» fılmi kórermenge jol tartty

Jańa kınokartına «Qazaqstan» ult­tyq arnasynyń tapsyrysy boıynsha 2021 jyly túsirilgen «Qanysh. Qazyna» atty alty serııaly teletýyndynyń negi­zinde jaryq kórip otyr. Ultynyń taǵ­dyry úshin alańdap, bilimge úndep, ǵy­lym­nyń ózge salasyna da bar qajy­ryn jum­sap, qyrýar ıgilikti is atqarǵan alyp tulǵanyń baı ári buralań joldan turatyn ómirbaıany kınoǵa óz-ózinen suranyp tur­ǵany burynnan aıtylyp keledi. Bar ǵumyryn qazaq jeriniń ken baılyǵyn zertteýge arna­ǵan ǵulamanyń basynan keshken qıly tarıhy týǵan halqynyń taǵ­dy­ryna alańdaǵan perzenttik mahab­baty men janashyrlyǵynan týyn­daǵan. Sondyqtan fılmdi túsir­gen shyǵarmashylyq top ǵylym kóshbas­shysyn kásibı turǵydan ǵana tanys­tyryp qoımaı, halqynyń qa­myn oıla­ǵan tereń de sezimtal tulǵa retinde kórsetedi.

Fılm avtorlary Qazaqstan ǵyly­my­nyń tarıhynda tereń iz qaldyr­ǵan san qyrly talant ıesin tek ǵalym retinde ǵana emes, qanatymen sý sepken qarlyǵash sekildi asharshylyq jyldary ondaǵan balany aman alyp qalǵan meıirimi mol adamgershilik qasıetin bas­ty sıýjettiń qazyǵy etip alǵan. О́tken ǵasyrdyń ba­syn­daǵy asharshylyq pen qýǵyn-súr­gin náýbeti qatar júrgen qasiretti kezeń­­degi halyqtyń rýhy fılmde boıama­syz baıandalady. Son­daı-aq birtýar ǵalym­nyń Alash qaı­rat­kerlerimen jaqyn dos, joldas bol­ǵany eskerilip, ómirde bolǵan tarıhı tulǵalardyń prototıpteri fılm keıipkerleri retinde kórinis taýyp, zulmatty jyldardyń shyndyǵyn kórsetetin sırek derekti kınohronıka da sátti paıdalanylǵan.

– Bul fılm arqyly biz halqymyz­dyń tarıhyndaǵy tulǵalardyń bıiktigin kórsetkimiz keldi. Búgingi urpaq kóshbas­shy atalaryna qarap boı túzep ósse degen nıetten týdy. Bilimi men tabandy mineziniń arqasynda Qanysh Sátbaev 27 jasynda sol kez úshin eń iri ken ornyn tapty. Ǵalym ómirin zerttep, ómirbaıan tarıhymen jáne kásibı qyrymen tanysa júrip, rýhynyń myqtylyǵyna qaıran qaldym. Ol otbasynda bolǵan qasiretke qaramastan ǵylymmen aınalysyp, óz hal­qyna qaltqysyz qyzmet etti. О́ziniń otbasy, halqy, eli úshin aıanbaı eńbek et­ken tulǵalardyń ómiri rýhtandyrmaı qoı­maıdy, sol sebepti halqymyzdyń tarı­hyndaǵy myqty tulǵalardy úlgi etip kór­setýdi maqsat tuttym, – deıdi fılmniń rejısseri ári ssenarıı avtory Erlan Nurmuhambet.

Fılm prodıýserleriniń biri Aıgúl Baıbek te «Qanysh» kartınasynyń teleserıal nusqasymen salystyrǵan­da edáýir aıyrmashylyqqa ıe ekenin atap ótti. Túsirilim alańyn dekorasııalaýda óte úlken jumys atqarylǵan. Stýdııa pavılon­darynda ǵalym ómir súrgen ýaqyt­pen úndes dekorasııa, kabınetter, páter­ler, zerthana­lar jasaqtalǵan. Fılm Astana men Almaty qalalaryn­da, Almaty jáne Qaraǵandy oblystarynda, Baıan­aýyldaǵy Teńdik poselkesinde túsi­rilgen. Qarsaqpaı aýylyndaǵy sol kezeń­ge tıesili ǵımarattardy ýaqytqa ıkemde­lip qaıta jóndeýden ótkizilse, Keregetas aýmaǵynda kıizúıler tigilip, Qanyshtyń jastyq shaǵyndaǵy qajetti rekvızıtter jetkizilgen.

– Kınokartınany jaryqqa shy­ǵar­mas buryn joba avtorlary ǵalym­nyń týystarymen júzdesip, barlyq qanysh­tanýshymen áńgimelesip, ke­ńe­sin tyń­daǵan. Belgili jazýshy Me­deý Sársekeniń Qanysh týraly ja­zyl­ǵan romany ssenarıı jelisiniń negizi etip alynǵan. «Qanysh aǵa týraly fılm baıaǵyda túsirilý kerek edi. Eshten kesh jaqsy. Baǵasyn kó­rermen berer. О́z basym shyǵarmanyń ja­ryqqa shyqqanyna qýanyp turmyn. Qanysh aǵanyń taǵdyry, onyń ómir joly, eńbekteri bizdiń ultymyz úshin árqashan úlgi bolyp qala beredi, – dedi «Qazaqtyń Qanyshyn» jazǵan Medeý Sárseke.

Qanysh Sátbaev qurǵan Qazaqstan Ǵylym akademııasynda 1967 jyldan bas­tap jumys istep, búginde akademık arhı­viniń jetekshisi bolyp otyrǵan Nadejda Nıretına da fılm avtorlaryna kóp kómegin bergen.

Fılmde basty rólde Áset Esjan, Anna Orazbaeva, Aıdos Áýesbaev jáne Maksım Gorbanev oınaıdy. Joba jumy­syna teatr jáne kıno akterleri, mádenıet qaıratkerleri, joǵary oqý oryndary men mýzyka ýchılısheleriniń stýdentteri qatysqan 300-ge jýyq adam tartylǵan.

«Qanysh» fılmi qazirdiń ózinde sheteldik kınogerlerdiń baǵasyn alyp, birneshe halyqaralyq júldege ıe boldy. О́tken jyldyń jeltoqsan aıynda Býenos-Aıreste ótken «Literature in Cinema» halyqaralyq kınofestıvaliniń «Úzdik fılmi» atansa, bıylǵy qańtar aıynda Úndistannyń «Athvikvaruni Inter­national Filme Festival» halyqaralyq kıno­festıvaliniń úsh atalymy boıynsha júl­desin jeńip aldy.

ALMATY