«Hat qorjyn»

Mýzeıler yntymaqtastyǵy jalǵasady

Byltyr jyl basynda Aqmola oblysy mádenıet basqarmasynyń M.Ǵabdýllın mýzeıi men Aqtóbe oblysynyń mádenıet basqarmasyna qarasty Keńes Odaǵynyń Batyry Á.Moldaǵulovanyń oblystyq memorıaldy mýzeıi arasyndaǵy ekijaqty yntymaqtastyq kelisim aıasynda birlesken mádenı is-sharalar uıymdastyryp, kórmeler ótkizip turý júzege asyryla bastady. Solardyń biri Kókshetaýdaǵy «Aqtóbelikter – ult maqtanyshtary» jyljymaly kórmesi edi.

15 qarasha – Keńes Odaǵynyń Batyry, akademık, jazýshy, qoǵam qaıratkeri Málik Ǵabdýllınniń týǵan kúni. Osyǵan baılanysty batyrdyń Kókshetaýdaǵy memorıaldy mýzeıinde aýqymdy is-sharalar uıymdastyryldy. Al kórme negizinen aqtóbelik ult zııa­lylary men qaıratkerleriniń ómiri men shyǵarmashylyǵyna arnaldy. Atap aıtqanda, kórmege Ábilqaıyr Muhammed qajy Bahadúr, Bopaı hanym, Áıteke bı, Eset batyr Kókiuly, Abat Baıtaq batyr, Qobylandy Toqtarbaıuly, Qudaıbergen Jubanov, Ahmet Jubanov, Ǵazıza Jubanova syndy Aqtóbe topyraǵynan shyqqan qazaqtyń birtýar tarıhı tulǵalary týraly baı da qundy derekter qoıyldy. Olarmen birge Keńes Odaǵynyń Batyrlary Malkejdar Bókenbaev, Qojaǵalı Jazyqov, Sársenǵalı Eshbaev, Álııa Moldaǵulova, Mánshúk Mámetova jáne «qanatty qyz» atanǵan qazaqtan shyqqan tuńǵysh áskerı áıel-ushqysh Hıýaz Dospanovanyń erlikteri týraly da keńinen aıtyldy.

«Aqtóbelikter – ult maqtanyshtary» kórmesi ári qaraı Kókshe­taýdaǵy Tótenshe jaǵdaılar mınıstrligi M.Ǵabdýllın atyndaǵy Azamattyq qorǵaý akademııasynyń májilis zalyna da qoıylyp, «Ǵalym Málik Ǵabdýllın jáne Jańa Qazaqstandyq patrıotızm» atty V halyqaralyq ǵylymı-teorııalyq konferensııasyna ulasty. Onyń aıasynda qonaqtar men qatysýshylar Býrabaı, Aqmola oblystyq tarıhı-ólketaný mýzeıleri men Ádebıet jáne óner mýzeıiniń ekspozısııa zaldarymen tanysty.

Aldaǵy ýaqytta da memorıaldy mýzeılerdiń bir-birimen ynty­maqtastyǵynyń nátıjesinde aýqymdy jobalar iske asyrylady.

Nazerke JOLDIEVA,

Álııa Moldaǵulovanyń

oblystyq memorıaldy mýzeıi

AQTО́BE

Ataly el bataly emes pe edi?

«Batamen el kógeredi, jańbyrmen jer kógeredi», «Altyn alma, alǵys al» degen sóz oramdarynan batanyń qazaq qoǵamynda qazir de erekshe mánge ıe ekendigin ańǵarýǵa bolady.

...О́tkende bir asta bolǵanymyz bar. Ájeptáýir jasqa kelgen sa­qaldy kisini qazaqy saltymyzǵa salyp, tórge ozdyrǵanbyz. Aldy­myzǵa úlken as kelgen soń, úı ıesi bata surady. Bárimiz qol jaıyp, álgi qarııaǵa qaradyq. О́kinishtisi sol – qartymyz bata bilmeıtin bolyp shyqty. Bir sát úı ishin únsizdik jaılady...

Shyny kerek, bata bere bilmeý kemshilik emes te shyǵar, ol úshin kinálaý da ábestik bolar. Desek te, úlken kisi úshin biz uıaldyq. Esimiz­ge ómirden áldeqashan ozyp ketken teriskeılik Esirkep, Aq­shal, Ábdirashıd, Bildásh, Júnis, Jámı, О́mirbaı sekildi batagóı qarttarymyz tústi. Sol kisiler bata berer kezde áýezdi únmen mánerlep, kıeli keıipke enip, bar yntasymen óleńdetip, shyn peıilimen bata beretin. Bata aıaqtalǵan ázirde jınalǵan qaýym biraýyzdan qýattap, «Ámın, aıtqanyńyz kelsin!» dep bet sıpaıtyn. Sol úrdistiń tini úzilmese eken degen tilek bar kóńilde.

Osy oraıda myna bir jaıdyń da oıǵa oralyp otyrǵany. Táýelsizdik jyldarynyń eleń-alańynda shalǵaıdaǵy Sozaq aýda­nynda kórnekti memleket jáne qoǵam qaıratkeri Sultanbek Qojanovtyń 100 jyldyǵy respýblıkalyq deńgeıde atap ótilgen bolatyn. Sol alqaly jıynnyń qamymen Almatyǵa jol túsken ázirde kórnekti jazýshy Tutqabaı Imanbekov aǵamyzǵa soǵyp, shaqyrý qaǵazyn tapsyrǵanbyz. Sol tusta «Aǵaıynǵa aq bata», «О́nege sóz – órisiń» atty shaǵyn eki kitapshasy jańa ǵana baspahanadan shyqqan eken. Qoshtasar sátte Tuqań eki býma kitapshany «mynaý meniń eldik sharaǵa qosqan úlesim bolsyn» dep berip jibergen edi. Muny nege aıtyp otyrmyz? Kitapqumar jurt jazýshynyń tegin taratylǵan eki kitapshasyn da yqylaspen qabyl alyp, ondaǵy bata-tilekter jaıly bir-birine kópke deıin aıtyp júrgenine myna biz kýámiz.

Iá, ataly el bataly degen sóz bar qazaqta. Siz bata bere bilesiz be?

Káribaı ÁMZEULY,

zeınetker

Túrkistan oblysy

Dástúrimizdi dáripteı bileıik

Qazaq halqynda ulttyq ádet-ǵuryptar men dástúrler eń mańyzdy oryndardyń birin alady. Olarda ata-babalardyń talaı ǵasyrlyq danalyǵy, ómirimizdiń barlyq qyrlary men kezeńderi týraly: týǵannan ólgenge deıingi ósıetter bar. Qazaq halqynyń otbasyndaǵy mańyzdy oqıǵalarǵa baılanysty eń keń taraǵan ádet-ǵuryptary men dástúrleri: shildehana, besik toı, qyrqynan shyǵý, tusaý kesý, at qoıý, súndetke otyrǵyzý, jeti ata, quda túsý, kelin túsirý, qyz uzatý, t.b. bolyp jalǵasa beredi.

Otbasylyq qundylyqtarymyz ben ádet-ǵuryptarymyz urpaq­tan-urpaqqa uqyptylyqpen berilip kele jatyr jáne olar – ulttyń naǵyz qazynasy. Sondyqtan olardy saqtap, ári qaraı da jal­ǵastyrý óte mańyzdy. Árbir rásimniń tereń maǵynasy bar jáne bel­gili bir ýaqytta, belgili bir jaǵdaıda jáne belgili bir ereje­lerge sáıkes oryn­dalýy kerek. О́ıtkeni olar uzaq ýaqyt boıy qa­lyp­tasady. Iаǵnı mańyzdylary qalyp, mańyzy joqtary birte-birte joıylady.

Osy oraıda eskererlik jaıt – ejelden kele jatqan salt-dástúrlerimizdi jetkinshekterimizdiń boıyna árbir ótilgen sabaq barysyn paıdalana ári taqyrybymyzben baılanystyra otyryp sińire bilý. Osylaı jasaǵan jaǵdaıda ǵana biz birte-birte túpki maqsatymyzǵa qol jetkize alamyz. Jalpy qarap otyrsaq, ulttyq qundylyqtarymyzdy jadymyzdan óshirmeý úshin paıdalanýǵa bolatyn ádis-tásilder barshylyq. Al ol tek muǵalimniń izdenimpazdyǵy men oı tereńdigine tikeleı baılanysty.

Qarlyǵash LATYPOVA,

Qojabergen jyraý atyndaǵy №6 orta mektebiniń

bastaýysh synyp muǵalimi

PETROPAVL