Túrki tilderin tanıtyn tehnologııa

Qysqasy, jańa tehnologııa adamnyń sóılegen sózin mátinge aınaldyryp otyrady. Bul úshin Siri jáne Alexa daýystyq kómekshileri, vırtýaldy assıstentter jáne daýys júıeleriniń úlgisi paıdalanylady. Osylaısha, Nazarbayev University-ne qarasty aqyldy júıeler men jasandy ıntellekt ınstıtýtynyń (NU ISSAI) ǵalymdary qazaq, ázer­baı­jan, bashqurt, ózbek, qyr­ǵyz, saha, tatar, túrik, uıǵyr jáne chývash tilderin tanıtyn jańa model ázirlep shy­ǵardy. Buǵan qosa tehnologııa aǵylshyn jáne orys tilderin de «tanıdy».

– Bizdiń maqsatymyz – aıtylǵan sózdi taný modelin ázirleý. О́ıtkeni ınternette túrki tilderine arnalǵan qoljetimdi sóıleý derekteri óte az. Túrki tilderiniń jalpy erekshelikterin leksıka, fonologııa jáne morfologııa turǵysynan paıdalana otyryp, on túrki tili bir-birin ózara tolyqtyratyn, alǵashqy jalpy ári senimdi kóptildi model jasaǵymyz keldi, – deıdi NU ISSAI derekter taldaýshysy Saıda Musahodjaeva.

Aıtylǵan sózdi taný úderi­sinde tehnologııa óte az qate jiberetin kórinedi. «Bash­qurt, qazaq, tatar, túrik, uıǵyr jáne ózbek tilderi úshin sım­vol­dardaǵy qatelikterdiń úlesi 5 paıyzdan az. Mode­limiz túrki tilderiniń uq­sas­­tyǵyn paıdalanady. Eger árbir til úshin jeke mo­del jasaıtyn bolsaq, qazir­­gideı nátıjelerge qol jetkize almas edik», deı­di ýnıversıtettiń 4-kýrs stýdenti Qaısar Dáýletbek.

NU ISSAI jasaǵan kóptildi modeldi ınstıtýttyń saıtynda erkin testileýge bolady. Jobada paıdalanylǵan modelder, derekqorlar jáne kodtar qoljetimdi.

– Bul jobalardyń eń mańyzdy nátıjesi joǵary bilikti tehnıkalyq sarap­shy­lardy daıarlaý boldy dep esepteımiz. Olar Qazaq­stan­nyń tehnologııalyq damýyn yntalandyryp qana qoı­maı, bolashaq urpaq úshin tyń múmkindikter jasaıdy. Sondaı-aq olar tehnologııalardy basqa elderde ilgeriletý úshin óziniń kásibı bilimi men tájirıbesin bólisýge ári qoldanýǵa daıyn bolady, – deıdi ISSAI negizin qalaýshy-dırektory, ýnıversıtet professory Hýseın Atakan Varol.

Instıtýt ǵalymdary ashyq bastapqy kody bar qa­zaq tiliniń alǵashqy korpýs­taryn (KSC jáne KSC2) qur­ǵan. Sonymen qatar ashyq bastapqy kody bar qazaq tilindegi mátindi sóılem retinde aıtýǵa arnalǵan korpýstardy (KazakhTTS jáne kazakhtts2) ázirlep shyǵar. Atalǵan nysandardy qazaq tilinde tanýǵa arnalǵan eń iri ashyq derekter jıyntyǵyn (KazNERD) qurýda da aıtar­lyqtaı tabysqa jetip otyr.

– Instıtýt sıfrlyq álem­de qazaq tilin ilgeriletýge aıtarlyqtaı kúsh salyp otyr. Sondaı-aq bizdiń ınstıtýt til men sóz tehnologııalaryna degen qyzyǵýshylyǵyn basqa túrki tilderine de baǵyttamaq. Instıtýt túrki álemi men Eý­ra­zııadaǵy jasandy ıntellekt jáne derekter týraly ǵy­lymnyń jetekshi ǵylymı orta­­lyqtarynyń birine aınalady, – deıdi professor Varol.