Qarǵyn sýdan qaýip bar

Iá, qarǵyn sýdan qaýip joq emes. Sondyqtan da oblysta 1 aqpannan bastap sý tasqynynyń aldyn alý maqsatyndaǵy ju­mystar kúsheıtildi. Tyńǵy­lyqty daıyndyq rejimi engi­zildi. Aldyn alý jumystarynyń biri – eldi meken ishindegi qardy shyǵarý. Esep-qısapqa kóz jú­girtsek, oblysta jergilikti at­qarýshy organdar 201 myń tekshe metrden asa qar shyǵarypty. Sý tasqyny qaýpi tóne qalsa, jedel aldyn alý úshin jeke quramnyń 1 719 adamy, 224 motopompasy, qut­qarýshylar men jergilikti atqarýshy organdardyń 83 júzý quraly jáne 750-den asa tehnıkasy toptastyrylǵan. Qajet bolǵan jaǵdaıda TJM 68303 áskerı bóliminiń azamattyq qorǵanys polki qosymsha tartylýy múmkin.

29 300 qap, 1 891 tonna ınert­ti materıal men 237 tonna janarmaı ázirlendi. Alda-jalda sý tasqyny bola qalǵan jaǵdaıda turǵyndardy evakýasııalaý úshin qalalar men aýdan­dardyń ákimderi jalpy syıym­dylyǵy 6 500 adamnan asatyn 68 ýa­qyt­sha ornalastyrý pýnktin da­ıynda­dy. Degenmen jergilikti jer­­lerde tilsiz jaýdyń aldyn alý ju­­mystary myqtap qolǵa alyn­ǵan.

– Shyǵys Qazaqstanda sý tas­qyny qaýpi bar 71 eldi meken bar. 15 eldi mekende qaýip to­lyǵymen joıylyp, 46 eldi me­kende sý basý qaýpi azaıtyl­dy, – deıdi TJD aldyn alý basqarmasynyń bastyǵy Erlan Baltabaev.

Kún kúrt jylysa, ózen-kól­der de arnasynan asyp, tasýy múmkin. Toǵandardy da baqy­laý­da ustaý qajet. «Shyǵys sý qoımalary» KMK basshysy Sergeı Valıevtiń aıtýynsha, mekeme teńgeriminde 34 gıdro­tehnıkalyq qurylys bar eken. Jyl saıyn sý basýdyń aldyn alý úshin tıisti is-sha­ralar ótkiziledi. Máselen, 2023 jylǵy kóktemgi qarǵyn sý­dan kedergisiz ótý úshin to­ǵandar men sý qoımalarynyń bó­getterine jaqyn ornalasqan eldi mekenderdegi halyqty habardar etý syzbalary ja­ńar­tyldy. Injener-gıdro­teh­nıkter toǵandardyń, sý qoı­malardyń bógetterin toltyrý jumystaryna tekserý júrgizdi. Erekshe nazar aýdarýdy talap etetin gıdrotehnıkalyq qu­ry­lystardyń kirme joldary tazartyldy. Qazirgi ýaqytta qut­qarýshylar halyqqa sý tasyǵan jaǵdaıda ne isteý kerektigin aıtyp, erejelerdi eske salyp júr. Árıne, qaýip bar aýyldar aldyn ala anyqtalady. Qarǵyn sý qaýpin baqylap otyrý úshin TJD daǵdarys ortalyǵynda monıtorıng jasaý jóninde shtab ashyldy. Ásirese qar qalyń túsken aýdandarǵa erekshe kóńil bólinedi.

«Qazgıdromet» ShQ fılıaly basshysy Lázzat Bolatqannyń aı­týynsha, qar qalyńdyǵy – 14 pen 95 sm aralyǵynda. Taý­ly jerge túsken qar normadan 1,4 ese asyp ketken. Al gı­dro­logııalyq jaǵdaı turaqty. Sý deńgeıi shekti belgilerden tómen. О́zenderdegi muzdyń qalyńdyǵy – 12-75 sm. Tońnyń qatýyn esepke ala otyryp, kún kúrt jylynsa, sý basý qaýpi joq emes ekenin de jasyrýǵa bolmaıdy. Bul – aýa raıyn boljaý mamandarynyń pikiri.

Ásirese Altaı, Glýbokoe, Ulan, Shemonaıha, Tarbaǵataı, Katonqaraǵaı jáne Zaısan aýdan­daryndaǵy ahýal alańdatady. TJD qyzmetkerleri aıtqandaı, ár turǵyn óz mańaıyndaǵy aryq­tyń arnasyn ashyp qoıǵan abzal. Múmkindikterine qaraı, tóńiregindegi qardy dalaly jerge shyǵaryp tastaý kerek.

– Úılerdi aralaý barysyn­da halyqqa sý tasqynynan qorǵanýdyń joldarymen qatar, órt qaýipsizdigi erejeleri de tú­sindirildi. Osy oraıda aımaq­taǵy órtterdiń jáne kómir­tegi totyǵymen ýlanýdyń bas­ty sebebi peshti jylytý ke­zinde qarapaıym qaýipsizdik ta­laptarynyń saqtalmaýy bo­lyp tur. Ahýaldy ońaltý maq­satynda oblystyq TJD mamandary 160 myńnan asa úıdi aralap shyqty. Nátıjesinde 42 820 órt qaýipsizdigi talaptaryn buzý faktisi anyqtaldy. Al qar sýynan keler qaýiptiń betin qaıtarý úshin qap pen ınertti mate­rıal­dar qoryn ázirlep qoıǵan durys. Barlyq qundy zatty jertólelerden jáne sý basýy múmkin jerlerden alyp tastaǵan jón. Tótenshe jaǵdaı kezinde dereý 101 jáne 112 nómirlerine qońyraý shalý qajet, – dep jazady TJD baspasóz qyzmeti.

Oblysymyzdyń taýly aı­maqtarynda tasqynǵa tosqyn bolarlyq is-qımyldarmen qa­­tar, qar kóshkininiń aldyn alýǵa baǵyttalǵan jumystar da qarqyndy júrgizilip jatyr. Máselen, qys maýsymy bas­talǵaly beri bókterlerden 244 myń tekshe metr qar tú­sirilipti. Atalǵan baǵyttaǵy ju­­mystar budan bylaı da jal­ǵasa bermek. Aıtqandaı, sý basý qaýpi bar aýdandarmen de baı­­lanysqa shyqtyq. 2018 jyl­ǵy kóktemgi sý basýdan sabaq alsa kerek, daıyndyq tyń­­ǵylyqty sııaqty.

Máselen, Glýbokoe aýdanynda 9 eldi mekenge qarǵyn sýdyń qaýpi tónip tur. Aldyn alý úshin 4 shaqyrymdyq úsh ka­naldyń, 14 aryqtyń arnalary ashyldy. Jolasty sý ótý qubyrlarynyń kózderi ashyldy. Sý basqan jaǵdaıda jeke quramnyń 170 adamy saqadaı saı. Sondaı-aq ınertti materıa­l, sý sorǵy quraldary sekildi tehnıkalar da túgendeldi. Dál osyndaı jumystar Altaı aýdanyn­da da júzege asyrylyp jatyr. Mundaǵy 9 eldi mekende 16 evakýasııalaý pýnkti daıyn­daldy. Uzyn sany 671 adamǵa ar­nalǵan eken. Ashana, ana men bala bólmesine deıin qarastyrylǵan. Shemonaıha, Ulan, Tarbaǵataı, Katonqaraǵaı aýdandarynda da tasqynǵa tosqyn qoıý jumystary qu­zyrly organdardyń jiti ba­qylaýynda.

Álbette, shyǵysqazaq­stan­dyqtar kóktemniń áýre-sar­sańǵa salmaı kelýin tilep otyr. Osydan bes jyl burynǵy qar sýynan kelgen shyǵyn áli es­inde.

Shyǵys Qazaqstan oblysy