«Qara pıma» kórermenge oı saldy

О́skemendegi oblystyq drama teatrynda Ulyqbek Esdáýlettiń «Qara pıma» poe­­masy jelisimen sah­na­lan­ǵan qoıylym bolady degendi estigen el apta buryn bılet alǵan. Spektakl ótetin kúni teatr foıesindegi kıim ilgishke uzyn sonar kezek boldy. Kassa jaǵalap, tildeı bılet izdep júrgenderdi de kórdik. Áıteýir О́skemenniń kári-jasy teatrǵa aǵylyp keldi. Árıne, kórermenniń kóptigi qýantady. Onyń ústine, bul qoıylym qoǵam­nyń jazyla qoımaǵan jarasyndaı problemany qozǵa­dy: Maskúnemdik. Qaıǵy. Shaı­qalǵan shańyraq. О́kinish. 

Qoıylymnyń jelisin bile­sizder. «Qara pıma» dep aty aıtyp tur. Toqsandaǵy toqyraý jyldary aqyn Ulyqbek Esdáýlet jaz­ǵan poemaǵa áýen qosyp, Al­tynbek Qorazbaev jalpaq jurtty jylatqan-tuǵyn. Ol zamanda keńes úkimeti ydyrap, eki qolǵa kúrek tappaǵan azamattar ishkilikke salyndy. Esterińizde shyǵar, bir qoıdyń quny bir bótelke araq edi ǵoı. Traktorıster shapqan shóbińizdi jetkizip berse, bir jarty, baqshańyzdy jyrtsa bir shısha... Shyndyq sol, araq valıýtaǵa aınalǵan. О́mirdiń máni araq ishý sekildenip ketken. Úıindegi dúnıesin satyp ishkender de boldy. Saldyrlatyp, bótelke tapsyrý da sol tustyń kórinisi. Qap-qap bótelke tapsyryp, máz bolysqan qara taban aýyldyń balalaryn bilesiz. Olar az-maz túsken tıynǵa rıza edi. Úıindegi shólmekti bosatyp jatqan ákelerimen jumysy joq-tyn. Qysyl­taıań shaqta un tapshy bolǵany­men, araq qoljetimdi. Dúken sórelerinde taýsylsa, úıdi-úıde spırt jaýyp, terezeden satty. Spırtke sylqııa toıǵandar kórshilerimen kerildesti, ketisti... Qyl-aıaǵy ajalyn araqtan tapqandar da az emes edi. Qysqasy, ishý kerek bolsa, bótelkeles ta­bylyp turǵan. Esesine, el­diń áleýeti quldyrady, shańy­raqtar shaıqaldy, taǵysyn taǵy.

Ulyqbek aqynnyń jaz­ǵan «Qara pıma» poemasy toqyraý zamannyń aınasy edi. Sol kórinisti búgin el sahnadan kórdi. Kózben emes, júrekpen sezine otyryp kórgen. Olaı deıtinim, keıbireýi ala kóleńke zalda pyrs-pyrs etip, kóz jastaryna erik bergen. Iá, ártister shynaıy oınady, qaımaǵy buzylmaǵan qazaqy aýyldy ala taıdaı búldiretin araq ekenin kórsetti.

Spektakl jelisine toq­talaıyq. Toq­sa­nynshy jyldar. Qys ishi. Aq tútek boran. Uıytqı soq­qan jel. Aıadaı ǵana aýyl bolsa kerek. Bereke-bir­ligi jarasymdy otbasy ulynyń týǵan kúnin toılaıdy. Qutty bolsyn aıtyp, kór­shi-qolań jınalady. Aq tilekter aqtarylady. Týǵan kún ıesi dombyramen «óz ba­lańnan artyq bala bar ma, ana?!» dep án shyrqaıdy. Merekelik dastarhanǵa qaıta jaıǵasa bere «men óskende júgirýden chempıon» bolamyn dep bala armanyn aıtady. Ákesi de maqtanyp, ulynyń mańdaıynan ıiskeıdi. Bir ýaqytta anasy as úıden pisirgen tátti tortyn ákele jatyp, qulaıdy. Iá, naýqas edi. Sonda ǵana dáriger jedel aýrýhanaǵa jatyp emdelý kerektigin eskertken. Biraq, anasy ulynyń týǵan kúninde janynda bolǵysy kelgen...

Aýrýy asqynǵan ana o dú­­nıege attandy. Úı ishinde bu­­rynǵydaı jylýlyq joq. Áke­si kúnde mas. Balanyń da ma­zasy qashqan. Elmen aralas ta úzildi. Kórshi apa ǵana anda-sanda balaǵa jyly-jum­saq pisirip alyp keledi. Onyń ózin ishkilikke salyn­ǵan otaǵasy renjitip, úıden qýyp shyqqandaı bolady. Aqyry araqqa aqsha tappaǵan soń úıindegi dúnıeni sata bas­taıdy. Bárinen de qabyrǵada ilýli turǵan qasıetti dombyrany araqqa aıyrbastaǵa­ny balanyń janyna batady. Bul jerde rejısser osy kórinispen ǵana araq degen ultqa tóngen qaýip ekenin kórsetti me deımiz. Tórimizde ǵana turatyn qasıetti qara dombyra bir-aq sátte ashy sýǵa aıyrbastalyp bara jatty. Úıde bereke bolmaǵan soń balanyń sabaq úlgerimi de nasharlasa kerek, ulynyń túsine anasy kirip, renish bildirgendeı bolady. Uly «endi bestik baǵa alamyn» dep anasyna ýáde ete bere uıqysynan oıanyp ketedi. Bul kórinistiń bárin sahna sýretshileri qıynnan qıystyryp, kórermenge jetkize bildi.

Kúnderdiń kúni ishkilik­ten bas almaǵan ákeniń kózi ulynyń jalǵyz pımasyna túsedi. «Erteń qalaǵa oqýǵa ketemin» dep otyrǵan ulynyń pımasyn qoltyqtap, esikti sart jaýyp shyǵyp ketedi. Ákelegen ul da ilese sońynan shyǵady. Dala degen aq qar, kók muz. Áke de joq, ul da joq. Neshe kúnnen soń ákesi temir tordyń arǵy jaǵynan keledi. Tóbelesip, on kúnge qamalǵan kórinedi. Temir tor túzegen eken. «Araqty qoıdym» dep ant sý ishedi. Kórshilerinen keshirim suraıdy. Uly bolsa, bul ýaqytta aýrýhanada jatqan edi. Ulynyń aman-saý ekenin estigen soń ertesi alyp-ushyp qaladaǵy aýrýhanaǵa attanady. Qamqor bolyp júrgen kórshi apa sómkesine sálem-saýqat salyp beredi. Sóıtip kólik jaldap aýrýhanaǵa jetse, aq tósekte uly jatyr. Ákesin kórip ul da qýanady. Áke de ulyn kórip, qushaqtaı ketedi. Sómkesinen tátti-dámdisin shyǵaryp jatyp, «mynaý saǵan ákelgen jańa pıma» deı bergende balanyń kóńili túse berip, «maǵan endi pımanyń qajeti joq» deıdi. Ańtarylyp qalǵan áke aq kórpeni ashyp jibergeni sol edi, balasynyń baltyrdan aıaǵyn kesip tastaǵan eken. Keshegi júgirýden chempıon bolamyn degen armanynyń kúli kókke ushqan. Bári-bári ashy sýdyń kesiri edi.

Qoıylymdy bir demmen kórip otyrǵan kórermen osy tusta oramal ushymen kóz jastaryn súrte bergen. Oryndarynan turyp ár­tisterge qoshemet, qur­met­terin kórsetti. Ásirese, balanyń rólin shynaıy som­dap shyqqan Jasulan Ser­ketaevqa degen yqylas-kóńilderi joǵary edi. Iá, ­teatr – tárbıe. Teatr ómirdiń aınasy. Rýhanı orta. Sahnaǵa qaıta oralǵan qoıylymnan oı túıgen el úıdi-úıine tarqasyp jatty. Qaıta oralǵan dep otyrǵanym, «Qara pıma» qoıylymy osydan tórt-bes jyl buryn qoıylǵan. Bul joly da kórermen qaýym pre­meraǵa jınalǵandaı boldy.

О́SKEMEN