Sýretti túsirgender Amanqul Dúısenbaev, Erkebulan ÚKIBAEV
Azamattyq qorǵaý – abyroıly mamandyq
Memleket basshysy Málik Ǵabdýllın atyndaǵy Azamattyq qorǵaý akademııasyna bardy. Prezıdent azamattyq qorǵaý salasy boıynsha kadrlar daıarlaıtyn elimizdegi jalǵyz joǵary oqý orny – Azamattyq qorǵaý akademııasynyń jumysymen tanysyp, ofıserlermen jáne kýrsanttarmen kezdesti.
Qasym-Jomart Toqaev halqymyzdyń amandyǵyn jáne qaýipsizdigin saqtaý basty mindet ári qasterli paryz ekenin aıtyp, akademııanyń róline toqtaldy.
– Bul – eń aldymen, qutqarýshy mamandarǵa júkteletin zor senim, úlken jaýapkershilik. Qutqarý qyzmeti – óte mańyzdy sala. Sońǵy kezde jer júzinde tótenshe oqıǵalar jıilep barady. Jurtymyz mundaı qaýip-qaterge árdaıym daıyn bolýy kerek. Sondyqtan osy salada qyzmet etip júrgen mamandardyń eńbegi elimiz úshin óte mańyzdy. Akademııa – elimizdegi kásibı qutqarýshylardy daıarlaıtyn birden-bir oqý orny. Ony shırek ǵasyr ishinde 6 myńǵa jýyq maman bitirip shyqty. Akademııa túlekteri barlyq oblysta eńbek etip júr. Olar Otan aldyndaǵy boryshyn adal atqaryp keledi. Halqymyzda «Apat aıtyp kelmeıdi» degen sóz bar. Kúzde elimizdiń birneshe aımaǵy alapat órtten zardap shekti. Syn saǵatta turǵyndarǵa aldymen qutqarýshylar kómekke keldi, – dedi Memleket basshysy.
Jaqynda Túrkııadaǵy joıqyn jer silkinisinen keıin Prezıdenttiń tapsyrmasymen baýyrlas elge qutqarýshylar men dárigerler jiberildi.
– Olardyń arasynda Aqmola oblysynyń mamandary da bar, ıaǵnı 18 adam. Bizdiń qutqarýshylar birneshe adamdy aman alyp shyqty. Túrkııada kúndiz-túni jumys istep jatqan azamattarymyzǵa alǵys aıtamyn! Túrkııadan aman-esen oralǵan soń olardy mindetti túrde marapattaıtyn bolamyz, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Qutqarýshynyń jumysy qıyn ári qaterli ekenin aıtqan Memleket basshysy eńbektiń bul túrin naǵyz erjúrek azamattardyń kásibi dep baǵalady.
– Tótenshe jaǵdaı mamandary jumys barysynda talaı ret erlik kórsetti. Basqa adamdardyń ómirine arasha túsip, qaza tapqan qutqarýshylar az emes. Olardyń qatarynda osy akademııanyń túlegi Asqar Zabıkýlın de bar. «Er esimi – el esinde». Batyrlardyń erligi eshqashan umytylmaýǵa tıis, – dedi Prezıdent.
Qasym-Jomart Toqaev azamattyq qorǵanys júıesi turaqty jańǵyrtýdy qajet etetinin, ozyq álemdik tájirıbeni qabyldap, zamanaýı tehnologııalardy engizý óte mańyzdy ekenin aıtty. Prezıdenttiń pikirinshe, qutqarýshylardy sapaly daıyndaýǵa erekshe nazar aýdarý kerek. Memleket basshysy bul máselede komandırler men ustazdar basty ról atqaratynyn atap ótip, óziniń tapsyrmasymen Úkimet akademııanyń materıaldyq-tehnıkalyq bazasyn nyǵaıtýǵa kúsh salyp jatqanyna jáne jataqhana men oqý korpýsyn salý josparlanyp otyrǵanyna toqtaldy. Memleket tarapynan qutqarýshylardyń eńbekaqysyn kóterip, áleýmettik qamtamasyz etýdi jaqsartý úshin júıeli sharalar qolǵa alynyp jatyr.
Qasym-Jomart Toqaev sóziniń sońynda akademııa túlekteri halqymyzdyń amandyǵy úshin qyzmet ete beretinine senim bildirip, olarǵa tabys tiledi. Aıta ketetin jaıt, Prezıdenttiń tapsyrmasyna sáıkes bıyldan bastap qutqarýshylardyń eńbekaqysy 10-nan 70 paıyzǵa deıin kóteriledi.
Bul akademııa jyl saıyn 150-den astam ofıser daıarlap shyǵarady. 2021 jyly ǵylymı jáne ǵylymı-tehnıkalyq qyzmet sýbektisi retinde akkredıtasııadan ótken. Úkimetaralyq kelisimder aıasynda akademııada Qyrǵyzstan men Tájikstan azamattarynyń bilim alýyna kvota bólingen.
Memleket basshysy akademııanyń tótenshe jaǵdaılarǵa arnalǵan tehnıkalarymen, oqý-jattyǵý jabdyqtarymen tanysty. Oqý ornynyń mamandary kýrsanttardy praktıkalyq turǵydan mashyqtandyrý úshin arnaıy qurylǵylar oılap tapqan. Sol arqyly nysandardyń órtke qarsy qaýipsizdik jaǵdaıyn jáne órtten keıingi ahýalyn 3D modelimen aıqyndaıdy.
Qasym-Jomart Toqaev oqý ornynyń materıaldyq-tehnıkalyq bazasy zamanaýı qural-jabdyqtarmen qamtamasyz etilýi qajet ekenin erekshe atap ótti.
Tehnıka qurastyrýdyń tyń tehnologııasy
Munan keıin Memleket basshysy Kókshetaý qalasyndaǵy «Qazaqstan agroınnovasııalyq korporasııasy» JShS-niń jumysymen tanysty. Prezıdentke jylyna 3 myńǵa jýyq aýyl sharýashylyǵy tehnıkasyn shyǵaratyn korporasııanyń tehnologııalyq prosesi jáne ónim úlgileri kórsetildi. Aýyl sharýashylyǵy tehnıkalaryn qurastyrý sehtaryn aralap kórgennen keıin Memleket basshysyna kásiporynnyń negizgi kórsetkishteri men damý perspektıvasy jóninde málimet berildi.
Kásiporyn basshylyǵynyń málimetine sáıkes, óndiris ornynda qosymsha qoıma, ákimshilik-turmystyq ǵımarat salynǵan. Eki jańa óndiris bólimshesiniń qurylysy aıaqtalýǵa jaqyn. Sondaı-aq Eýropadan, Ońtústik Koreıadan robottandyrylǵan dánekerleý, frezerleý ortalyqtary jáne stanoktar satyp alynǵan. Bul jerde traktorlar, kombaındar, ekskavatorlar, shóp shabatyn jáne jınaıtyn mashınalar, tyrmalar, tirkemeler, júk tıegishter, soqalar jáne taǵy basqa aýyl sharýashylyǵy tehnıkalary shyǵarylady. Keıingi úsh jylda 121 mlrd teńgege 6 500-den astam ónim túrlerin shyǵarǵan. Qazir korporasııada 300-ge jýyq adam jumys isteıdi.
Qasym-Jomart Toqaev kásiporyn jumysshylarymen áńgimelesý barysynda olardyń otandyq mashına jasaý óndirisin damytýǵa qosyp jatqan úlesine rızashylyǵyn bildirip, jumystaryna tabys tiledi.
Budan keıin Aqmola oblysynyń ákimi Ermek Marjyqpaev óńirdegi mashına jasaý salasynyń jaı-kúıi týraly baıandama jasady. Onyń aıtýynsha, 5 jyl ishinde óńdeý ónerkásibi 2,6 ese, mashına jasaý 3,2 ese, aýyl sharýashylyǵy tehnıkalaryn jasaý 6,9 ese artqan. 2022 jyly bul salaǵa 3 mlrd teńge ınvestısııa quıylǵan.
Prezıdent mashına jasaý kásiporyndarynyń basshylarymen de óndiristi órkendetý jóninde pikir almasyp, Úkimet tarapynan osy salaǵa qoldaý kórsetilip jatqanyn, olardyń eńbegi men sapaly ónimderiniń mańyzdy ekenin atap ótti.
Ozyq úlgidegi ońaltý ortalyǵy
Oblystaǵy jumys saparyn jalǵastyrǵan Prezıdent Kókshetaýdaǵy «Viamedis Kokshetau» klınıkalyq ońaltý ortalyǵynyń jumysymen tanysty. Bul – ınsýlttan keıin ońaltý sharalary júrgiziletin elimizdegi alǵashqy ortalyq. Onyń janynan memleket pen jekemenshik seriktestigi aıasynda 250 pasıentke arnalǵan emhana salynǵan. Stasıonarlyq ońaltý bóliminde 100-den astam, kúndizgi stasıonarda 46 tósek oryn qarastyrylǵan. Emhanada 20 myń adam tirkelgen. Densaýlyq saqtaý mekemesinde 235 medısına qyzmetkeri jumys isteıdi.
Prezıdentke emhana basshylyǵy ortalyqtyń naýqastarǵa sapaly ári jedel dıagnoz qoıýǵa múmkindik beretin zamanaýı medısınalyq apparattarmen jáne quraldarmen jabdyqtalǵany jóninde málimet berdi.
Budan keıin Qasym-Jomart Toqaevqa Aqmola oblysyndaǵy densaýlyq saqtaý salasynyń qazirgi ahýaly týraly baıandaldy. О́ńirde 560 medısınalyq nysan jumys istep tur. Onda jalpy 7 800-ge jýyq medısına qyzmetkeri eńbek etedi. Dárigerlerdiń tapshylyǵy sońǵy úsh jylda eki ese azaıǵan. Oblys 1,4 mlrd teńgege 80-ge jýyq medısınalyq tehnıka satyp aldy.
«Aýyldyq densaýlyq saqtaýdy jańǵyrtý» ulttyq jobasy aıasynda oblystaǵy 38 eldi mekende ambýlatorlyq-emhana nysandaryn salý josparlanyp otyr. Memleket basshysyna Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń sheteldik ınvestormen birlesip, Kókshetaýda 630 oryndyq kópsalaly zamanaýı aýrýhana salý jobasyn júzege asyryp jatqany týraly aıtyldy.
Prezıdentke osy medısınalyq ortalyq ornalasqan Kókshetaý qalasynyń Saryarqa shaǵyn aýdanynyń qurylysy tanystyryldy. Alǵashqy irgetasy 2012 jyly qalanǵan shaǵyn aýdannyń aýmaǵy – 1 120 gektar. Bul jerde 56 kópqabatty turǵyn úı salynǵan. Ál-Farabı atyndaǵy IT mektep pen órt sóndirý beketi, birqatar sport nysany paıdalanýǵa berilgen. Aldaǵy ýaqytta 256 kópqabatty turǵyn úı, 21 bilim berý nysany, 2 saýda ortalyǵy jáne saıabaq alańdaryn salý josparlanyp otyr.
О́nimmen qamtý múmkindigi
Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Aqmola oblysyna jumys sapary aıasynda Stepnogorsk qalasyndaǵy «Qazaqstannyń jylyjaı tehnologııalary» JShS-ne bardy. Prezıdentke jylyjaı ónimderi – qııar, qyzanaq, burysh jáne basqa da kókónister men gúl ósirýdiń zamanaýı tehnologııalary tanystyryldy. Jylyjaı kesheniniń jalpy aýdany – 5 gektar. Jobaǵa salynǵan ınvestısııanyń jalpy kólemi 4,8 mıllıard teńgeni quraıdy. 2023 jyly baklajan jáne qulpynaı ósirý bólimshelerin iske qosý josparlanyp otyr. Kompanııanyń ónimderi tolyǵymen Qazaqstannyń ishki naryǵynda satylady.
О́ńir – aýyl sharýashylyǵy salasyndaǵy kóshbasshylardyń biri. Munda el boıynsha dándi daqyldardyń tórtten biri ósiriledi jáne úlken kólemde kókónister men qus eti óndiriledi. Prezıdent óndiriletin ónimniń sapasyn baǵalap, onyń suranysqa ıe ekenin atap ótti. Sondaı-aq kompanııanyń eksporttyq múmkindikterine nazar aýdardy.
Memleket basshysy Aqmola oblysynyń aýyl sharýashylyǵy taýaryn óndirýshilerimen áńgimelesti. Kezdesý barysynda túıtkildi máseleler kóterilip, otandyq agroónerkásip keshenin damytýǵa qatysty konstrýktıvti usynystar aıtyldy. Prezıdent jaǵdaıdy jiti qadaǵalaıtynyn, bıznes ahýaly týraly jedel aqparat alatynyn atap ótti. Sondaı-aq memleket otandyq kásipkerlerdi qoldaýdy jalǵastyratynyn jáne yntymaqtastyqtyń jańa formalary ázirlenetinin málimdedi.
Energetıkalyq nysan – jiti baqylaýda
Budan keıin Memleket basshysy Stepnogor qalasynyń jylý elektr ortalyǵynyń jumysymen tanysty. Prezıdentke «Stepnogor jylý elektr ortalyǵy» JShS-niń tehnıkalyq jaı-kúıi jáne Aqmola oblysyndaǵy jylytý maýsymynyń barysy jóninde málimet berildi.
Jylý energetıka nysanynyń birinshi kezeńi 1966 jyly paıdalanýǵa berilgen, al jańa óndiristik qýatyn iske qosý 1989 jylǵa deıin jalǵasqan. Oblys ákimi Ermek Marjyqpaevtyń aıtýynsha, óńir boıynsha Stepnogorda bir JEO bar jáne 663 qazandyq jumys isteıdi. Qazandyq jabdyqtarynyń ortasha tozý deńgeıi 50 paıyzǵa jetken. 9 jylý kóziniń paıdalanylyp kele jatqanyna 50 jyldan asqan, al 637 qazandyqtyń iske qosylǵanyna 25 jylǵa jýyqtaǵan. Stepnogor qalasyndaǵy jylý jelileriniń 82 paıyzy tozǵan. Aqmola oblysynda jylytý maýsymy aıaqtalǵannan keıin barlyq jylý jelisine jáne qazandyq jabdyqtaryna tehnıkalyq tekserý júrgiziledi.
Oblys ákiminiń baıandamasyn tyńdaǵan Prezıdent Premer-mınıstrdiń birinshi orynbasary Roman Sklıarǵa ákimdikpen birge Stepnogor qalasyn jylýmen qamtý máselesin sheshý joldaryn egjeı-tegjeıli pysyqtaýdy tapsyrdy.
– Roman Vasılevıch, Siz ákimdikpen birge otyryp, osy máselelerdi sheshý úshin is-áreketter algorıtmin ázirleýińiz kerek. Bul jaǵdaıda báriniń de – ıeleriniń de, ákimdiktiń te, operatordyń da tyǵyryqqa tirelgeni baıqalady. Atalǵan máselelerdi dál qazir asyǵys sheshpeýimiz kerek. Siz maǵan baıandadym dep esepteńiz. Endi osy máseleni sheshýmen aınalysý kerek, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Sonymen qatar Memleket basshysyna Kókshetaý qalasyndaǵy JEO qurylysyna qatysty tapsyrmasynyń oryndalý barysy týraly esep berildi. Oblys ákimi Úkimetpen birlesip, jobany júzege asyrý jumystary júrgizilip jatqanyn jetkizdi. JEO-nyń qýattylyǵyn saǵatyna 520Gkal jylý men 240MBt elektr energııasyn óndiretin deńgeıge deıin ulǵaıtý jóninde sheshim qabyldandy.
Shaǵyn aýdannyń shýaqty aýlasy
Prezıdent Aqmola oblysyna jumys sapary barysynda Stepnogor qalasyndaǵy 6-shaǵyn aýdannyń aýlasyn aralady.
Qasym-Jomart Toqaev úı mańyndaǵy aýmaqta jasalǵan jaǵdaımen tanysyp, jergilikti turǵyndarmen áńgimelesti. Qala aýlalarynda balalarǵa arnalǵan oıyn jáne sport alańdary salynyp, trenajerler ornatylǵan, trotýarlar jasalǵan, kólik turaǵy oryndarynyń sany kóbeıtilip, joldar asfalttalǵan.
«Halyq qatysatyn bıýdjet» jobasy aıasynda Stepnogor qalasynyń ákimdigi úshinshi jyl qatarynan abattandyrý jumystaryn júzege asyryp keledi. Iske asyrylatyn jobalardy turǵyndardyń ózderi daýys berý arqyly tańdaıdy.
О́risi keń óńdeý ónerkásibi
Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev pestısıdter men agrohımııa ónimderin óndiretin «Astana-Nan Chemicals» zaýytynyń jumysymen tanysty. Kompanııanyń quryltaıshysy Ivan Saýer Memleket basshysyna ósimdikterdi zııankesterden qorǵaıtyn zattar, pestısıdter, kalıı tuzy jáne quramynda glıfosaty bar preparattar shyǵaratyn óndiris jelisi men zamanaýı qural-jabdyqtardy kórsetti. Zaýyt álemdik standarttarǵa saı jáne ekologııalyq, óndiristik, sanıtarlyq qaýipsizdiktiń barlyq normasy men talabyn eskere otyryp salynǵan. Byltyr kásiporyn somasy 41 mlrd teńge bolatyn 7 myń tonna ósimdikterdi qorǵaıtyn hımııalyq zat shyǵarǵan. Sonymen qatar Stepnogor qalasyndaǵy kompanııanyń akkredıtasııadan ótken halyqaralyq óndiristik-ǵylymı zerthanasy bar.
Kásiporyndy aralap kórý barysynda Memleket basshysyna Aqmola oblysynyń ákimi Ermek Marjyqpaev óńirdiń áleýmettik-ekonomıkalyq damýy men júzege asyrylyp jatqan ınvestısııalyq jobalary jóninde baıandady. Prezıdentke hımııa jáne óńdeý ónerkásibi salasynyń, metallýrgııanyń, jeńil jáne tamaq ónerkásibiniń jaı-kúıi jóninde málimet berildi.
Sondaı-aq Qasym-Jomart Toqaev Aqmola oblysynda óndiriletin ónimder kórmesin aralap kórip, iri kásiporyndardyń basshylarymen óńir ekonomıkasyn odan ári damytýdyń ózekti máselelerin jáne perspektıvalaryn talqylady.
Sport mektebi – salamattylyq jarshysy
Budan keıin Prezıdent Stepnogor qalasyndaǵy balalar men jasóspirimder sport mektebin aralap kórdi. Onda boks, erkin kúres, aýyr atletıka, dzıýdo, kórkem gımnastıka, fýtbol, shańǵy jarysy jáne sambo seksııalary boıynsha 1 140 bala sportpen shuǵyldanady. Sabaqty 30 jattyqtyrýshy-oqytýshy júrgizedi.
Memleket basshysyna balalar men jasóspirimderge arnalǵan sport mektebi tárbıelenýshileriniń oqý-jattyǵý sabaqtaryn ótkizetin aýyr atletıka zaly men úlken oıyn zaly tanystyryldy. Qasym-Jomart Toqaev mektepti aralap kórgennen keıin óńirdiń belgili sportshylarymen jáne jattyqtyrýshylarymen kezdesti. Prezıdent qazaqstandyq sportshylardyń ónerin árdaıym tamashalaıtynyn jáne qoldaıtynyn atap ótti. Sondaı-aq iri jarystardaǵy joǵary jetistikteri úshin sportshylarǵa alǵys aıtyp, elimizdiń sheteldegi ımıdjin arttyrýǵa qosqan olardyń úlesine toqtaldy.
Kezdesý sońynda Memleket basshysy Leık-Plesıdte (AQSh) ótken Dúnıejúzilik qysqy ýnıversıada chempıony, bıatlonıst Bekentaı Turlybekovke Alǵys hatyn tabys etti.
