«Zerek» synybynyń ereksheligi

Sýretterdi túsirgen Erlan OMAR, «EQ»

Bilim oshaǵynyń ózindik ereksheligi bar. Ádette jyl boıy sandyqta saq­talyp, osyndaı merekede ǵana arýlar­dyń kórkine aınalatyn sholpy, shashbaý sııaqty áshekeıler bul mekteptegi oqýshylardyń únemi, tastamaı taǵatyn sán buıymdarynyń biri. Tipti munda úziliste balalar kóp mekteptegideı ersili-qarsyly júgirip, oqýshylar men mu­ǵalimderdiń mazasyn almaıdy. Olar qoly qalt etse asyq atyp, láńgi oınap ulttyq qundylyqtardy ulyq­taıdy. Bul qazaqy salt-dástúr men ádet-ǵurypqa negizdelgen «Zerek» dás­túr mektebiniń oqýshylarynyń basty ereksheligi.

– Shashbaýdyń kómkerilgen ádemi tas­tary men syldyrmaǵynyń úni qu­laqqa jaǵymdy. Muǵalimderimiz bul áshekeı buıymdardyń tárbıelik mán-maǵynasyn tolyq túsindirgen soń, sha­shymnan tastamaımyn. Mek­­tepte ǵana emes, kórshilerim men týystarymnyń qyzdary, basqa da dostarym maǵan qyzyǵady. Buryn qońyraýly sholpy taqqan qyzdar qatty kúlse, sholpy syńǵyrlap, oqys qımyldaryna tosqaýyl bolǵan. Bir jaǵynan sholpy taǵý qyzdy jınaqylyqqa tárbıelep, denesin túzý ustap, sánmen júrýdi úıre­tetin model mektebi ispetti. Maǵan osy jaǵy qatty unady, – dedi «Zerek» daryndy balalarǵa arnalǵan dástúr mektebiniń 4-synyp oqýshysy Zeıne Adambek.

Osydan tórt jyl buryn ashylǵan tá­jirıbe alańnyń avtory, mektep dırektory – Zámzagúl Qııanova. Al oqytý baǵdarlamasyn tájirıbeli bas­taýysh synyp ustazdarynan quralǵan shyǵarmashylyq top ózderi jazyp shyqqan. Sondaı-aq olar oqýshylarǵa arnaıy «Ulttyq taǵylym» atty oqýlyq pen jumys dápterin de ázirlepti.

– Bizge kómekke L.N.Gýmılev atyn­daǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetiniń pro­fessor, ǵalym-ustazdary keldi. Oqy­tý baǵdarlamasy qalalyq, respýb­lıkalyq ǵylymı-ádistemelik saraptama keńesinde maquldanyp, bekitilgen. Nátıjesinde, bala jasy eskerilgen, jeńil qurylǵan tamasha oqýlyq pen jumys dápteri daıyn boldy. Av­torlyq baǵdarlama retinde Almaty qalasynda ótken respýblıkalyq «Úzdik avtorlyq baǵdarlama» baıqaýynan júldeli I oryndy enshiledi. Balalardyń bar­lyǵy birdeı dombyra qulaǵynda oınaı­dy. Eń bastysy munda dástúrin bi­letin, úlkendi syılaıtyn naǵyz ult­jandy oqýshylar ósip keledi, – dedi B.Momyshuly atyndaǵy №53 mektep-lıseıiniń dırektory Z.Qııanova.

Jalpy, ata-baba qanymen boıǵa da­ryǵan tárbıeniń mańyzy zor. Osy rette mektep ujymy keleshekte bul tá­jirıbeni respýblıka kóleminde qol­daý tapsa, ózge de bilim oshaqtaryna bólisýge daıyn. Osylaısha, olar tamyry tereńge boılaǵan ulttyq qundylyqtardy oqý­shylar arasynda keńinen nasıhattaýdy kózdep otyr.

– Dástúrdiń ozyǵy men tozyǵy bar deıdi. Onyń ishinde qazirgi zamanǵa sáıkes keletin, balalardyń talǵamyna úılesetin tustaryn qoldanyp otyrmyz. Ol oqý­shy­larǵa unaǵannan keıin qyz balalar sholpy taǵyp, atqaminerlerimiz aptanyń bes kúni bolsa, sol bes kúnniń eki kúninde ulttyq oıyndar oınap júr. «Ulttyq taǵylym» oqýlyǵy jyl kóle­minde ótedi. Ár taraý, ár taqyrypqa baı­lanysty ulttyq naqyshta tárbıege baı­lanysty saıystar ótip otyrady. Qazaqtyń salt-dástúri kóp qoı. Bar­lyǵymen egjeı-tegjeı tanysady, – dedi B.Momyshuly atyndaǵy №53 mek­tep-lıseıi dırektorynyń oqý isi jó­nindegi orynbasary Aıjan Nurǵazına.

Búginde «Zerek» mektebi eksperı­menttik alańynyń oqýshylary 4-synypta oqyp jatyr. Osy ýaqyt ara­lyǵynda ulttyq salt-dástúrge qanyq, ozyq oıly shákirtteri túrli baıqaýlarda top jaryp júr.

– Men 4 «a» «Zerek» synybynda oqımyn. «Ulttyq taǵylym» saba­ǵynda umyt qalǵan salt-dástúrdi, ádet-ǵurypty tereńirek oqyp, onyń keıbireýin kúndelikti ómirde paı­da­lanýǵa tyrysamyz. Máselen, men bul sabaqtan «Básire» degen saltymyz bar ekenin bildim. Ol degenimiz – qazaq sha­ńyraǵynda dúnıege ul bala kelgende, sol kúnderi týǵan qulyndy nemese botany náresteniń básiresi dep ataý. Bul ata-babalarymyzdyń uǵymy boıynsha, dúnıege kelgen shaqalaqtyń bolashaǵy ózine ataǵan básiremen tyǵyz baılanys­ty degendi bildiredi. Sondyqtan ony minbeıdi, satpaıdy. Buǵan qosa «Asar» atty dástúrmen jaqsy tanyspyn. Ony muǵalimderimiz Túrkııadaǵy zilzaladan zardap shekken túrik aǵaıyndarǵa elimizdiń kómek berýimen túsindirdi. Osy bar bilgenimdi qurbylarymmen de bólisip júrmin, – dedi Nuraıly Meırambek.

Bul arnaıy alańdy ashýdaǵy bas­ty maqsat – san myńdaǵan jyl boıy urpaqtan-urpaqqa sabaqtasyp kelgen qazaqy ilimniń ózindik modelin qa­lyptastyryp, álemdik bilim júıe­sine básekelesýge túse alatyn daryndy, is­ker, oılaý júıesi jetilgen, adam­ger­shi­ligi men qarym-qabileti bir arnada toǵysqan tulǵany daıarlaý. Bul bastamany ata-analar da qýana qoldaǵan.

– Qazirgi zamanda umyt bola bastaǵan qundylyqtarymyzdy jańǵyrtyp, jas urpaqtyń boıyna sińirý – eń ózek­ti másele. О́ıtkeni jastardyń jat máde­nıetke elikteýi basym. Nemeremdi osy «Zerek» mektebine berdim. Kó­ńilimnen shyǵyp jatyr. Olardyń ana tilinde erkin sóılep júrgenderi qýantady, – deıdi biz tildesken ata-ana Baqytbek Baıyrhanov.