El ekonomıkasy tórt aıda 5 paıyzǵa ósti

Baıandama jasaǵan Ulttyq ekonomıka mınıstri Álibek Qýantyrov esepti kezeńde Qazaqstan ekonomıkasy 5%-ǵa óskenin atap kórsetti. Bul rette naqty sektordaǵy ósim 4,8%-dy, al qyzmet kórsetý salasynda 4,9%-dy qurady. Barlyq negizgi salalarda oń dınamıka baıqalady, eń jaqsy kórsetkishterdi qurylys (+15,4%), saýda (+11,2%), sondaı-aq aqparat jáne baılanys (+9,7%) salalary kórsetip otyr.

Negizgi kapıtalǵa salynǵan ınvestı­sııa­­­lar­dyń ósý qarqyny 18%-dy qurady. Atap aıtqanda, ınvestısııa tartý kór­set­kishi kólik jáne qoımalaýda – 39,3%, aýyl shar­ýa­shylyǵynda – 26,5%, jyljymaıtyn mú­lik­pen operasııalar jóninde – 10%, sondaı-aq ónerkásipte – 18,1%, onyń ishinde taý-ken óndirýde – 17,3% jáne óńdeý salasynda 7% ósip otyr. О́ńirlik turǵyda úz­dik kórsetkishter Túrkistan (+60,4%), Mań­ǵystaý (+46%), Qyzylorda (+42,1%) jáne Batys Qazaqstan (+34,6%) oblystarynda baıqalady.

Aldyn ala jasalǵan qorytyndyǵa sáıkes qańtar-naýryz aılarynda syrtqy saýda aınalymy 13,4%-ǵa ósip, 32,7 mlrd dollardy qurady. Eksport 18,7 mlrd dollarǵa jetti, óńdelgen taýarlardyń eksporty 8,1%-ǵa ósip, 5,9 mlrd dollar boldy. Jal­py esepti kezeńdegi oń saýda balansy 4,8 mlrd dollardy qurady.

Premer-mınıstrdiń orynbasary – Qarjy mınıstri Erulan Jamaýbaevtyń aıtýynsha, qańtar-sáýir aılarynda memle­ket­tik bıýdjetke 6,1 trln teńge kiris túsken, jospar 104,6% oryndalǵan. Atap aıtqanda, respýblıkalyq bıýdjet 4 trln teńgege, jergilikti bıýdjetter 2 trln 123 mlrd teńgege tolyqty. Barlyq óńir boıynsha kiris josparlary asyra oryndaldy. Osy kezeńde memlekettik bıýdjet shyǵystary 98,6%-ǵa, respýblıkalyq bıýdjet 99%-ǵa, jergilikti bıýdjetter 98,6%-ǵa oryndaldy.

Máseleni qorytyndylaǵan Premer-mınıstr Álıhan Smaıylov 4 aıdyń qory­­tyn­dysy boıynsha el ekonomıkasy jaq­­sy ósý qarqynyn kórsetip otyrǵanyn atap ótti.

«Jalpy ishki ónim kólemi ótken jyl­dyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda 5%-ǵa ulǵaıdy. Ekonomıkanyń bazalyq sala­larynda oń dınamıka saqtaldy. О́ń­deý ónerkásibi 5,1%-ǵa ósti», dedi Á.Smaıylov.

Sondaı-aq mashına jasaýda – 36%, onyń ishinde avtomobıl jasaýda – 41%, lokomotıvter men vagondar óndirisinde – 64%, jeńil ónerkásip salasynda – 35%, toqyma óndirisinde – 55%, kıim-keshekte – 8%, bylǵary óniminde – 2%, sondaı-aq qurylys salasynda 15%-dan asa ornyqty ósim qalyptasyp otyr.

Azyq-túlik jáne mıneraldy ónimder óndirisi 8%-ǵa, elektr energııasyn óndirý 6%-ǵa ulǵaıdy. Farmasevtıka men aýyl sharýashylyǵy 4%-ǵa, munaı óńdeý 3%-ǵa, taý-ken ónerkásibi 2%-ǵa ósti. Qyzmet kór­setý sektory 5%-ǵa artty. Buǵan saýda, aq­pa­rat, baılanys jáne kólik salalary oń áser etti.

«Turaqty ınvestısııalyq belsendilik, onyń ishinde shıkizattyq emes sektorlarǵa ınvestısııa tartý serpindi ekonomıkalyq ósimniń basty faktory bolyp tabylady. Taý-ken óndirisin esepke almaǵanda, negizgi kapıtalǵa salynǵan ınvestısııalardyń ósýi 18%-dan asty», dep atap ótti Premer-mınıstr.

Jalpy, 4 aıdyń qorytyndysy bo­ıynsha Abaı, Jetisý, Ulytaý, Aqmola, Batys Qazaqstan, Qostanaı, Qyzylorda, Pav­lodar, Soltústik Qazaqstan oblystary men Almaty qalasynda barlyq makro­kór­setkishtiń ósýi tirkelip otyr. Eń tómen kórsetkishter Atyraý jáne Aqtóbe oblys­tarynda baıqalady.

«Qazirgi jaǵdaıda biz ekonomıkalyq ósimniń joǵary qarqynyn qamtamasyz etýimiz kerek. Bul – ońaı sharýa emes. Oǵan ekono­mıkanyń salalarynda úılesimdi ju­mysty qamtamasyz ete otyryp, qol jet­kizýge bolady. Aldymyzda turǵan mindet­ter­di oryndaý úshin árbir mınıstrlik pen óńirdiń qosatyn úlesi asa mańyzdy», dedi Á.Smaıylov.

Úkimet basshysy mınıstrlikter men óńir basshylary ekonomıkany odan ári ártaraptandyrý jáne turaqty jumys oryndaryn qurý boıynsha jumysty jalǵastyrýy qajet ekenin atap ótti. Bul oraıda ishki naryqty otandyq taýarlarmen tolyqtyrýǵa jáne shıkizattyq emes ónim shyǵarýǵa basym­dyq berilýge tıis. Onyń aıtýynsha, isker­lik belsendilikti arttyryp, ekonomıka­ny sapaly damytý úshin ishki jáne syrt­qy ınves­tısııalardy tartý jumysyn jandandyrý qajet. Sondaı-aq óńdeý óner­ká­sibi, aýyl sharýashylyǵy, kólik, logıstıka, IT, týrızm jáne basqa salalarda jos­par­lan­ǵan ınves­tı­­sııalyq jobalar pýlyn iske asy­­rýǵa kúsh salý qajet.

«Biz negizgi kapıtalǵa 18,5 trln teńge mólsherinde ınvestısııa tartýymyz kerek», dedi Premer-mınıstr aldaǵy min­det­ter jaıyna toqtala kele.

Sonymen qatar kásipkerlik pen báseke­les­tikti damytý, sondaı-aq kóleńkeli ekonomıka deńgeıin tómendetý sharalaryn ári qaraı jalǵastyrý mańyzdy. Ásirese, shaǵyn jáne orta bızneste jumys oryndaryn qurýǵa basa nazar aýdarý kerek. Jańa óndiristerdiń paıda bolýyna jáne qol­danystaǵy óndiristerdi keńeıtýge baǵyt­talǵan bastamalardy belsendi túrde qol­da­ǵan jón.

«Bıznesti ashýǵa jáne júrgizýge barynsha jaǵdaı jasap, kásipkerlerdiń problemalaryn jedel sheshý qajet. Bul mindet tıisti mınıstrlikter men ákimdikterdiń tu­raq­ty baqylaýynda bolýǵa tıis», dedi Á.Smaıylov.

Ekonomıkalyq saıasattaǵy basymdyq­tar­dyń biri – memlekettiń ekonomıkadaǵy úlesin ishki jalpy ónimniń 14,4%-yna deıin bir­tindep qysqartý. Bıyl 2025 jylǵa de­ıingi Jekeshelendirýdiń keshen­di jo­spa­rynyń 90%-ǵa oryndalýyn qamta­ma­syz etý kerek.

Premer-mınıstr munymen qatar baǵa­nyń ósýin tejeýge kúsh salý qajettigin atap ótti.

«Bizdiń maqsatymyz – bıyl ınflıasııa­ny 2 esege tómendetý. Ol úshin úılesimdi jáne naqty shuǵyl sharalar qajet. Bıyl sáýir aıynda ınflıasııa 16,8%-ǵa deıin baıaý­lady. О́ńir ákimderi áleýmettik ma­ńy­zy bar azyq-túlik taýarlarynyń baǵasyn turaqtandyrý boıynsha sapaly jumysty jalǵastyrýy kerek», dedi Úkimet basshysy.

Ol sondaı-aq Inflıasııa deńgeıin ba­qy­laý jáne tómendetý jónindegi ózek­ten­dirilgen sharalar josparyn oryndaý úshin barlyq tıisti sharany qabyldaý qajet ekenin aıtty.

Sózin qorytyndylaı kele, Premer-mınıstr qarjylyq tártipti kúsheıtý jáne memlekettik bıýdjet shyǵystarynyń tıim­di­ligin arttyrý mańyzdy ekenine nazar aýdardy. Atap aıtqanda, Bıznestiń jol kartasy-2025» jáne «Qarapaıym zattar eko­nomıkasy» baǵdarlamalary boıynsha iske asyrylatyn sharalardyń sapasyn jaq­sartý qajettigin taǵy bir eske saldy. Qa­ralǵan máselege qatysty mınıstrlerge tıisti tapsyrmalar berildi.

Úkimet otyrysynda órt qaýpi kúsheıe túsetin maýsymǵa daıyndyq sharalary qaraldy. Bul másele jóninde baıandaǵan Tótenshe jaǵdaılar birinshi vıse-mınıstri Ibragım Kúlshimbaev respýblıkada jyl saıyn 1 myńǵa jýyq orman jáne dala órti, sondaı-aq halyqqa, múlikke jáne tabıǵatqa qaýip tóndiretin 4 myń órt tirkeletinin aıtyp ótti.

Búginde óńirler aldyn alý is-shara­la­ryn iske asyrýǵa kiristi: órtke qarsy qyz­met mamandary sharýa qoja­lyq­ta­ryn aralaýdy qaıta bastady, nus­qa­malar ótkizilip, ulttyq parkter men ta­bı­ǵı qo­ryq­tar tekserilýde, órt sóndirý qu­ral­da­ry túgendelip, aldyn alý sharalary túsin­di­rilip jatyr.

Sonymen qatar ákimdikter 590-nan astam órt sóndirý beketin qurdy. Olar 2 mln turǵyny bar 2 myńǵa jýyq eldi mekendi órtten qorǵaıdy. Sondaı-aq 4 myńnan asa eriktiden turatyn órtke qarsy qurylym jasaqtaldy. Ortalyq deńgeıde tabıǵı jáne tehnogendik sıpattaǵy bolýy múmkin tótenshe oqıǵalardy joıýǵa tartylatyn áýe kemeleri úshin jańa sý shashatyn qurylǵylardy satyp alý máselesi pysyqtalyp jatyr. Azamattyq qorǵaý salasyndaǵy 2023-2027 jyldarǵa arnalǵan birinshi kezektegi is-sharalardyń keshendi josparynyń jobasy aıasynda basqa da birqatar shara kózdelgen.

Orman qoryndaǵy tabıǵı órtterdiń aldyn alý boıynsha qabyldanyp jatqan sharalar týraly Ekologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstri Zúlfııa Súleımenova aıtyp berdi. О́ńirlerdiń daıyndyǵy týra­­­­ly Soltústik Qazaqstan oblysynyń ákimi Aıdarbek Saparov, Qaraǵandy oblysynyń ákimi Ermaǵanbet Bólekpaev jáne Qostanaı oblysy ákiminiń orynbasary Erlan Spanov baıandama jasady.

Máseleni qorytyndylaǵan Premer-mınıstr Álıhan Smaıylovtyń aıtýynsha, Qazgıdromettiń boljamyna sáıkes jaz mezgili jyldaǵydan ystyq ári qurǵaq bolady dep kútilýde. Ásirese, elimizdiń batysy men shyǵysynda jáne ońtústiginde órt qaýpi kúsheıýi múmkin.

«Sondyqtan tótenshe jaǵdaılardyń aldyn alýǵa basa kóńil bólý kerek. Qazir­diń ózinde keıbir óńirlerde kúrdeli jaǵdaı qa­lyptasyp otyr. О́tken aptada Qazaq­stan­nyń soltústiginde jáne Reseıdiń shekaralas aımaqtarynda bolǵan órttiń tútini elordaǵa deıin jetti. Al tabıǵı órtterge qarsy daıyndyq sharalary talapqa saı bolmaı tur», dedi Á.Smaıylov.

Úkimet basshysynyń aıtýynsha, mun­daı kemshilikter men olqylyqtar qaıǵy­ly jaǵ­daı­larǵa sebep bolady. Máselen, ótken aptada ǵana Ile-Alataý ulttyq parkinde bol­ǵan órtti sóndirý kezinde serjant Arslan Qurmanbekov qaza tapty.

«Úkimettiń jáne jeke óz atymnan mar­qum­­nyń týystary men jaqyndaryna kóńil aıtamyn. Tótenshe jaǵdaılar mınıs­tr­ligi men Almaty qalasynyń ákim­digi qaı­tys bolǵan serjanttyń otbasyna kómek kór­setýi qajet», dedi Á.Smaıylov.

Úkimet basshysy kún jylyna basta­ǵan­nan beri elimizde 120-dan asa tabıǵı órt oqıǵasy tirkelgenin aıtty. Olar kóp jaǵdaıda adamdardyń kinásinen oryn aldy. Tipti eldi mekenderge irgeles aýmaq­tar men alqaptardan bastalǵan órt turǵyn úılerge aýysyp, adamdardyń ómirine qaýip tóndirip jatyr. Bıyl osyndaı 14 jaǵdaı tirkeldi.

«Bul – birinshi kezekte, órt qaýipsiz­digine jaýapty ýákiletti organdar men jedel áreket etýge tıis tótenshe jaǵdaı qyz­metteri men ákimdikterdiń jumy­syn­daǵy kemshilik. Sondyqtan órtten qorǵaıtyn beldeýlerdi jyrtý, irgeles aýmaqtardy qýraǵan shóp­ter­den tazartý sııaqty jumystardy tez arada júrgizý kerek», dedi Premer-mınıstr.

Úkimet basshysy tabıǵı órtterdi erte anyqtaý júıelerin belsendi túrde engizý qajet­tigin aıtty. Máselen, «Býrabaı» ult­tyq tabıǵı parkiniń aýmaǵynda engizil­gen smart-júıeniń nátıjesinde byltyr órt oqıǵasy aıtarlyqtaı azaıdy. Mundaı tájirıbeni basqa da tabıǵı parkter men qoryqtarda paıdalaný kerek.

Úkimet basshysy taǵy bir mańyzdy máselege nazar aýdardy: Qostanaı oblysynda ótken jyly bolǵan órt tájirıbesi kórsetkendeı, tilsiz jaýdy tez arada són­dirý úshin Ekologııa jáne tabıǵı resýrstar jáne Tótenshe jaǵdaılar mınıstr­likteri orman alqaptarynyń mańynda sý kózderi men órt toǵandaryn daıyndaýǵa tıis. Olar órt sóndirý tehnıkalaryna ǵana emes, sonymen birge tikushaqtardyń da sý alýy úshin qajet.

«Jalpy Tótenshe jaǵdaılar mınıstr­ligi múddeli memlekettik organdarmen bir­le­sip, Elimizdegi orman jáne dala órtte­riniń aldyn alý men joıý jónindegi arnaıy vedomstvoaralyq jospardyń iske asyrylýyn kúndelikti baqylaýǵa alýy kerek», dedi Premer-mınıstr.

Soz sońynda Úkimet basshysy eldi mekenderde órt sóndirý beketteri men erikti órtke qarsy qurylymdardy uıymdastyrý jumysyn jalǵastyrý, órt qaýpi joǵary jerlerde qosymsha baqylaý beketterin qoıyp, órt qaýipsizdigi talaptaryn saq­taý máselesi boıynsha halyq arasynda túsin­di­rý jumystaryn kúsheıtý kerektigin aıtty.