Qobyzshy Yqylastyń telegeı murasy

Jalań konsert emes, dárýi mol dáristi kesh dese jarasqan­daı. Tórge qobyz shyqqanda tó­men­de tyńdarman, bir shetinde kúı­diń týý tarıhy men mýzyka­lyq qurylymyn baıandap kúıshi Janǵalı Júzbaıdyń ózi otyrsa, olaı bolmaǵanda she? Oryn­daýshy qandaı jáne. Qazaq qoby­zyn elde ǵana emes, qurlyq asyp shetelderde dáriptep júrgen daryndy qobyzshy, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri Raý­shan Orazbaeva áýeli Yqylastyń «Qo­ńyryn» bebeýletti. Qońyr saryn quıqyljyǵan áýennen góri, oıǵa beıim, tereń tolǵaqtyń kúıi. Arasynda shalqytyp qoıatyn tusy da joq emes. R.Orazbaeva shal­ǵan taǵy bir týyndy «Erden» edi. «Qobyzdyń shanaǵynda esil Erden» deıtin halyq. Arqada ótken Sandybaıdyń Erdeni kezinde balasy ólip jatyp qalǵanda, basyn kúımen kótergen Yqylas desedi. Bul týraly birneshe ańyz áńgime bar, solardyń bir nusqasyn Táken Álimqulov kórkem shyǵarma etip jazǵany este. Yqylas týraly ol áńgime tipten keremet.

«Tar jol, taıǵaq keshýinde» Sá­ken de toqtalady Yqylas óne­­rine. Halyqty bul zamanda kúıge bólegen kúıshiniń ol zamandaǵy tyń­darmandary qalaı áserlen­genin bile júrińiz. «Yqylas qo­by­zyn alyp, qylyn jóndep, sha­­ıyr­lap alyp, aqyryn yr­ǵap syza bastady. Yqańnyń uzyn saý­­saqtarynyń ushynan yńyran­ǵan muńly kúı sarnaı bastady. Qobyzdyń yńyranǵan únimen birge meniń júregim lúpildeı bas­tady... Yqańnyń qobyzynyń kúıi áýeli aqyryn yrǵalyp, sy­zylyp otyryp, birte-birte kú­ńirenip kep, zarlaı jóneldi. Eńiregen, kúńirengen kúı kókten quıylyp otyrǵan sııaqty boldy. Meniń júregim lúpildep, búkil julynym shymyrlap ketti. Úıde otyrǵan jurttyń bári de qatyp qaldy. Kúı eńirep, suńqyldap jylaǵan sııaqty bolyp zarlady. Eńirep tógilgen, eńirep syzylǵan kúımen birge adamnyń júregi, júrek-baýyry eljirep qozǵalǵan sııaqty boldy. Men tómen qarap qatyp qalǵan ekem. Álden ýaqytta esimdi jıyp alyp, kózimniń astymen aqyryn qarasam, qobyz­dyń qulaǵy Yqylastyń súıekti shyqshytyna qatty jabysyp qal­ǵan eken. Yqylastyń eki qoly qobyzdy esip, eńiretip otyr eken de, eńiregen qobyz kúıimen birge óziniń shuńǵyl kózinen jas taramdanyp aǵyp, saqalyna tamshylap otyr eken. Meniń de júregim eljirep ketti. Sátbaıǵa qarasam, o da tómen qarap jylap otyr. Aqy­ryn, jaǵalaı ózge jurtqa qa­rasam, úıde otyrǵan jurttyń bári de aqyryn jylap otyr, men qozǵala almadym. Birazdan soń Yqy­las óksitip kep qobyzyn toq­tatty. Birsypyraǵa sheıin jurt esin jııa almaı otyrdy...», deıdi Sáken.

Roza Baǵlanova atyndaǵy «Qa­zaq­konsert» uıymy «Uly­lar­ǵa taǵzym» jobasyn byltyr­dan beri qolǵa alyp, Muhtar Áýe­zov­tiń – 125, Ǵabıt Músirepov­tiń – 120, Ǵazı­za Jubanovanyń – 95, Erkeǵalı Rahmadıevtiń – 90, Kúlásh Baıseıitovanyń – 110, Roza Baǵlanovanyń – 100, Aq­seleý Seıdimbektiń – 80 jyl­dyq mereıtoılaryna oraı jáne Nur­ǵısa Tilendıevtiń shy­ǵar­­ma­shylyǵyn nasıhattaýǵa ar­nal­ǵan keshter ótkizip kelgen. Bıyl­­ǵysyn dalanyń dańǵaıyr kúı­­shi-kompozıtory Yqylas Dú­ken­­ulynyń týǵanyna 180 jyl to­­lýyna oraılastyrypty. Kon­sert­te Yqylastyń «Jezkıigin» má­­denıet salasynyń úzdigi, qo­byzshy-dırıjer Ádilet Azbaev oryn­dady. Bul – qazaq dala­sy­na keń tarap, halyqtyń júre­gi­ne siń­gen qapysyz týyndy. Asa tol­ǵaqty kúıdiń bas ja­ǵy ke­zin­de sózin Kákimbek Saly­qov jaz­ǵan Jaqsygeldi Seıi­lov­­tiń «Jez­kıik» ániniń tizgin­qa­ǵa­­rynda tar­tylatyn. Sırek sazgerler sana­tyndaǵy Jaqań ony bilgendikten arnaıy alyp qos­qan ánashar retinde. Mundaǵy aıt­paǵym, Yqylastyń saryndary, kúıleriniń úzindisi qaı kıno, spektakl, jekelegen týyndylardy árlep, halyqtyń kókirek kózin ashpady deısiz? Qorqyt, Yqylas, Súgir syndy taǵy basqa uly kom­pozıtorlardyń shalqar týyndylary el ıgiligine aınalǵaly qaı zaman? Atalǵan «Jezkıik» kúıi halyq arasyna keń tarap, eldiń súıikti shyǵarmasyna aınalǵa­ny sondaı, shoqtyqty týyndyny zamanynda Maǵaýııa Hamzın dombyraǵa túsirip, tartqan eken. Ataqty týyndynyń dombyrada­ǵy nusqasyn qazir kúıshi Qaırat Aıtbaı oryndap júr. Jáne sheber shalatyny baıqalady. Osy joly da sóıtti. Qalaı desek te, qazaq dombyra men qobyzdy bir-birinen aıyryp almaıdy. Ulttyń jany men júregindeı egiz ekeýi.

Ile-shala Kákimbek sózine ja­zylǵan «Jezkıikti» dástúrli án­shi Syrym Muhamedjanov oryn­daǵanda, kesh sharyqtaý she­gine jetkendeı bolǵan. Alaı­da, barǵan saıyn shyrqaı tústi ónerpazdar. Bulardan keıin qo­byzshy, kúıshi Jańqash Juma­bekov, Janǵalı Júzbaı bastap, qobyzshylar Jalǵas Nurashev, Sholpan Sharapatova, Jumagúl Qýa­nyshqalı Yqylastyń «Ker­tol­ǵaý», «Jolaýshynyń joldy qońyry» syndy birneshe kúıin shal­qyta oryndady. Dástúrli án­shi Birjan Aıtahmet domby­rada Aqseleý Seıdimbektiń «Sary­arqasyn» salsa, Álibek Bımendın men Aıdos Ońǵarbaı qobyzben ha­lyq ánderin aıtty. Kesh Raýshan Orazbaeva syńsytqan Yqylastyń «Aqqýymen» jabyldy.