Bıogýmýs – aýyl sharýashylyǵyndaǵy organıkalyq jáne turmystyq qaldyqtardy, ósimdik qaldyqtaryn, japyraqtardy, shópterdi jáne maldardan shyqqan kóń qaldyqtaryn kalıfornııalyq qurttar kómegimen qaıta óndirilgen tabıǵı taza tyńaıtqysh. Iаǵnı kalıfornııa qurty qaldyqtardy jep, ózinen bıogýmýs shyǵarady. Ol eń kúshti tabıǵı taza tyńaıtqysh bolyp sanalady.
«Estimegen elde kóp» degendeı, jańa jobany Kaztalov aýdanyna qarasty Aqpáter aýylyndaǵy Dosym Mahambetov bastap jatyr. Tabıǵı taza ónim – aýyl sharýashylyǵy úshin taptyrmas dúnıe. Aýyldaǵy úıiniń aýlasynan bıogýmýs óndirýdi qolǵa alǵan jańashyl jas bul óndiristiń qyr-syrymen bólisti.
– Atalǵan bıznesti bastaý úshin bastapqyda kalıfornııalyq qurttardy satyp alý kerek. Ony biz Almaty oblysy Qarasaı aýdanyndaǵy sharýa qojalyǵynan satyp aldyq. Kásibimdi bastaýǵa shamamen 500 myń dana qurt shylaýshynyn aldym. Shylaýshyndardy jyl boıy jumys istetý úshin arnaıy qoımada saqtaımyz. Sonda olar jyl on eki aı jumys isteıdi. Bıogýmýs óndirý úshin barlyq qaldyqty jınaımyz. Sol qaldyqtarǵa kalıfornııalyq qurttardy jiberemiz. Aýylda ne kóp, maldyń kóńi kóp. Sýbstrat bes-alty aı shamasynda óńdeledi. Sýbstratty únemi 80 paıyz ylǵalda ustaǵan durys. Tıimdi jaǵdaı jasalýyna baılanysty qurttardyń sany 5-10 esege deıin kóbeıedi, – deıdi Dosym Mahambetov.
500 myń kalıfornııalyq qurt 1 tonna qaldyqty 8-10 kún ishinde óńdep, tabıǵı taza tyńaıtqysh – bıogýmýsqa aılandyrady. Kalıfornııalyq qurttarǵa bererden 1-2 aı buryn qaldyqtardy kompostaý úderisinen ótkizý kerek. Sebebi qaldyqtar quramynda qurttarǵa unamaıtyn zııandy nıtrattar bar. «Ol úshin kóńdi bıiktigin 1 metr, enin 2 metr, uzyndyǵyn 10 metr qylyp bir jerge jınap, ústine qaldyqtardy tez ashytýǵa arnalǵan bakterııalardy quıamyz. Kóńniń ústin jaýyp qoıamyz. Kompostaý kezinde paıda bolǵan jylý tóbege kóterilip ketpeýi qajet. Ylǵaldylyǵyn kún saıyn sý shashý arqyly 1-2 aı boıy ustap turamyz. 15 kún ótkennen keıin bakterııalar kúshimen qaldyq ishindegi temperatýra 50-60 gradýsqa deıin jetedi jáne tez ashý úderisi bastalady. Bakterııalar bolmasa ashý úderisi 1-2 jylǵa sozylyp ketýi múmkin. Sondyqtan bakterııalardy paıdalanamyz», deıdi ol.
Bıogýmýstyń artyqshylyǵy bul ónimmen óńdelgen ósimdikter ózderin jaqsy sezinedi, ımmýnıteti joǵarylaıdy. Topyraqtyń qunarlylyǵy artyp, ósimdikterdiń ónimdiligi 45-50 paıyzǵa deıin artady. Bul ǵylymı negizde dáleldengen. Rasynda, ártúrli hımııalyq, zııandy tyńaıtqyshtarǵa qaraǵanda tabıǵı taza ónimdi paıdalanǵan durys. Bıogýmýs – baý-baqsha, egistik ekken dıqandar úshin óte tıimdi ónim. Ázirge tabıǵı taza ónimdi óndirýdi óz qarajatyna bastaǵan Dosym aldaǵy ýaqytta qarjylaı qoldaý bolsa, óndiris kózin ulǵaıtýdy josparlap otyr. Jalyndy jastyń qolǵa alǵan ınnovasııalyq jobasy kópke úlgi ári tıisti taraptan qoldaý tabady degen senimdemiz.
Qaırat JAQYP
Batys Qazaqstan oblysy,
Kaztalov aýdany
