Ǵylymnyń qııa jolynda

2011 jyly Seıit Asqar­uly­nyń­ merzimi aıaqtalyp, ornyna ja­ńa dırektor saılanatyn boldy. Saılaýǵa birneshe úmitker tir­kelip, kim ótetinin búkil ıns­tı­­týt bolyp kútip otyrmyz. Biz­ge ǵylymdy túsinetin basshy kel­se bolǵany. Osylaı kóńilimiz kúp­ti bolyp otyrǵanda, Seıit Asqar­uly telefon soǵyp súıinshi su­­rady. Saılaýdan Ýálıhan Qalı­jan­uly ótkenin estip máre-sáre bol­dyq. Erteńine Seıit Asqaruly men­ Serik Smaıyluly bir-birin qut­tyqtap, jańa bas­shy­ǵa úlken senim artyp otyr­dy.­ Ǵylymnyń músh­kil ha­lin­ bile­tinder, joǵary jaq­­qa sózi óte­tin ǵalym bolmasa,­ júz shaq­ty adam­nyń ǵana emes, sonsha­ otba­sy­nyń jaǵdaıy múshkil bola­ty­nyn túsinedi. Sebebi ǵalym­dar­ – Bilim jáne ǵylym mınıs­tr­li­gi jarııalaǵan úlken baı­qaý­lar­ǵa qatysyp, óz nanyn ózi taýyp júrgen jankeshti jan­dar. Kezekti jumys kúni Ýálı­han Qalıjanulyn Ǵylym komı­te­tiniń tóraǵasy alyp kelip ujym­ǵa tanystyryp, qyzmet orny­na otyrǵyzdy. Osylaısha, 2012 jyldyń basynda bizdiń ujymǵa jańa basshy keldi, endi q­a­laı sapyrsa da óz erki. Biraq biz kútkendeı ujym ishinde aıtar­­lyqtaı aýys-túıis bolǵan joq, árkim óz ornynda úırengen ju­my­s­yn jalǵastyra berdi. Keıbir bas­shylar tárizdi óz kadrlaryn­ alyp kelmeı, kerisinshe ózi ujym­ǵa sińisti.

2013 jyly Moldova Res­pýb­­­lıkasy Ǵylym akade­mııa­sy­n­yń­ Fılologııa ınstıtýty­men (Kı­shı­nev); Qyrǵyz Res­pýb­­lıkasy Ult­tyq ǵylym akade­mııa­sy­nyń­ Sh.Aıtmatov atyndaǵy Til jáne ádebıet ınstıtýtymen (Bish­kek); «KazakhArtsAcademy» (Ams­terdam); F.Dostoevskıı atyn­daǵy Omby memlekettik áde­bıet mýzeıimen (Omby); Ýkraı­na Ulttyq ǵylym akade­mııa­synyń T.G.Shevchenko atyn­daǵy Ádebıet ınstıtýty­men (Kıev); Reseı ǵylym akademııasynyń A.Gor­kıı atyndaǵy Álem áde­bıeti ınstıtýtymen (Máskeý) bir­le­se jumys isteý jóninde memo­randýmǵa qol qoıyldy. Osy­laı­sha alys-jaqyn sheteldegi jo­ǵary oqý oryndarymen, ǵy­ly­mı-zertteý ınstıtýttaryme­n bi­r­lesken ǵylymı jobalar jú­zege asa bastady. Reseı, Ýk­raı­na, Rýmynııa, Belarýs, Ger­ma­nııa, Ázerbaıjan, Túrkııa, Iran, Koreıa Respýblıkasy, Qyr­ǵyzstan, О́zbekstan, Qytaı basy­lymdarynda ınstıtýt qyz­metkerleriniń maqalalary, al ınstıtýttyń ǵylymı-kóp­shi­lik «Kerýen» jýrnalynda shetel ádebıetshileri men óner­taný­shy­la­ry­nyń ǵylymı maqalalary jarııa­lanyp turdy.

M.Áýezov atyndaǵy Ádebıet jáne óner ınstıtýtynyń atsalysýymen AQSh-ta aǵylshyn tilinde «The Stories of the Great Steppe. The Anthology of Modern Kazakh Literature» atty eki tomdyq qazirgi qazaq ádebıetiniń antologııasy basyldy. Sol kezdegi Syrtqy ister mınıstri Erlan Ydyrysovtyń qoldaýymen jaryq kórgen qazaq poezııasy men prozasynyń antologııasyn Kolýmbııa ýnıversıtetiniń professory Rafız Abazov quras­tyr­ǵan edi. Shyǵarmalardy aǵyl­shyn tiline Sergeı Levshın men Ilıa Bernshteın aýdarǵan. Qa­zaq­ poezııasy týraly jınaqqa M.Ma­qataev, J.Ábdirashev, O.Súleı­menov, Iran-Ǵaıyp, F.Ońǵar­synova, B.Qanapııanov, Sh.Sarıevtiń óleńderi, proza jına­ǵyna O.Bókeıdiń áńgimeleri, Ǵ.Músi­repovtiń «Etnografııalyq áńgi­mesi», Á.Kekilbaevtiń «Umy­tyl­ǵan kúnder balladasy», T.Ábdi­kovtiń «Parasat maıdany»,­ M.Maǵaýınniń «Tazynyń ólimi»,­ R.Seısenbaevtyń «Álem qula­­­ǵan kún», D.Amantaıdyń áńgi­me­leri toptastyryldy. Qazaq qalam­gerleri shyǵarmalarynyń aǵyl­shyn tiline aýdarylýy ult­tyq ádebıetti halyqaralyq deń­geıge kóterdi. Ýálıhan Qalı­jan­uly­nyń bastamasymen AQSh-ta­ǵy­ Qazaqstan elshiligi AQSh Kon­gre­sinde tusaýkeser ótkizildi. Aǵyl­shyn tilinde sóılegen qazaq áde­bıetin álemdik deńgeıde nası­hat­taýǵa jol ashyldy.

2012-2014 jyldary «Qazaq­stan halyqtarynyń folklo­ry,­ ádebıettanýy, óneri», «She­telderdegi qazaqtardyń fol­klory, ádebıettanýy, óneri»­ atty irgeli jobalardy jú­zege asyrý barysynda Re­seı, Qytaı, Mońǵolııa, О́zbek­stan, Qaraqalpaqstanǵa uıym­das­ty­rylǵan ekspedısııada folklortanýshy, ádebıettanýshy, óner­ta­ný­shy mamandar mol materıal jınap, birneshe ujymdyq monografııa­ jaryq kórdi. 2014 jyl­dyń jeltoqsanynda Astana­da­ǵy Ulttyq akademııalyq kitap­hanada ótken tusaýkeserge ujym­dyq­ monografııa jetekshileri qatys­ty. M.Áýezov atyndaǵy Áde­bıet jáne óner ınstıtýty, olardyń zertteý eńbekteri týra­ly jyly lebiz aıtyldy. Alma­tyǵa kóńilimiz kóterilip, mere­ıi­miz tasyp qaıttyq.

Ýálıhan Qalıjanuly bas­shy­­lyq etken 2012-2018 jylda­ry­­ ınstıtýt qyzmetkerleri 42 granttyq joba, «Halyq ta­rıh tolqynynda» (2016-2017), «Qazaq­stan ádebıeti men­ óne­rin­­degi «Máńgilik El» kon­sep­­­ti» (2018-2020) sııaqty eki maq­­satty baǵdarlama aıasynda 46 ujymdyq monografııa shy­ǵa­r­­dy. 100 tomdyq «Babalar sózi» serııasynyń sońǵy 20 tomy jaryq kórip, úlken joba aıaq­tal­dy. Sonymen birge Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń basta­ma­symen «Ǵylymı qazyna» baǵ­dar­lamasy aıasynda 34 tomdyq «Klas­sı­kalyq zertteýler», «Uly dala tul­ǵalary» serııa­symen «Abaı», «Jam­byl»,­ «Qur­man­ǵazy», «Ábilhan Qas­teev», «Kú­lásh» kitaptary jaryq kór­di. Ǵa­lymdar – óz eńbekterin nası­hat­taýdy bilmeıtin, óz qaza­nynda ózi qaınap otyra beretin halyq. Osyn­daıdy kórgen basshymyz ǵalym­dardyń qyrýar eńbegin el-jurt­qa tanystyrý maqsatynda kóp sharýa jasady.

Ǵylymı zertteý ınstıtýtta­ryn­da qalyptasqan dástúr boıyn­sha aıyna eki ret Ǵylymı ke­ńes ótedi. Mundaı májiliste túr­li máseleler qarastyrylady. So­lardyń biri – kezekti baıqaýǵa grant­tyq jobalar usyný. Bir aı merzim berilse, sol bir aı boıy jetekshi ǵalymdarǵa tynym joq. Olar óz bólimindegi qyz­met­­kerlerdiń aldaǵy úsh jylda­ jeı­tin nanyn taýyp berýge min­detti. Sol úshin ár taqyryp tal­qy­la­nyp, ústinen túzetýler jasalyp,­ pisip-jetildiriledi. Mundaı sát­ter­de Ýálıhan aǵa óte shydamsyz, jo­balardy usynǵansha tynym tap­paıdy. Kesheýildep úlgermeı qa­lýǵa bolmaıdy, onsyz da neshe tek­serýden ótetin jobalar ıns­tı­týt ishinde pisip-jetilgen soń baı­qaýǵa joldama alady.

Ýálıhan Qalıjanulynyń ta­ǵy bir qasıeti – óz isine asa ja­ýapkershilikpen qaraıtyn uqyp­tylyǵy. Instıtýt aıasynda ótetin ár is-sharaǵa aldyn ala daıy­n­dyǵymyzdy tekserip oty­rady. Kezekti mereıtoılar jaqyndaǵanda jumys toby qury­lyp, kim nege jaýapty eke­ni­ anyqtalady. Sol boıynsha kún­de aldyna shaqyryp kim, ne tyndyrǵanyn tekserýden jalyq­paı­dy. Tipti jasaıtyn baıandamalarymyzdy ýaqytty únemdeý úshin yqshamdap, tezıs túrinde sóı­leýge jattyqtyq. Birde ıns­tı­týtqa elimizdiń sol kezdegi Mem­lekettik hatshy Gúlshara Ábdi­qalyqova keletin boldy. Bólim meńgerýshileri óz zertteý nysan­dary aıasynda bes mınýttan baıan­dama jasaý uıǵaryldy. Sol kez­de ár qyz­met­kerdiń baıandama­syn aldyn ala ýaqytqa salyp oqý keregin mu­qııat qadaǵalady. Keıde áde­bıet­shiler negizgi aıtaryna jete al­maı, kirispede júr­gen­de bes mı­nýt ótip ketetinin bile­tin bas­shy árqaısymyzdyń sóı­leı­tin sózimizdiń kólemin mu­qııat tek­se­retin. Ár sharany al­dyn­-ala daıyndalǵan ssenarıımen júrgizýdi unatatyn.

Ýálıhan Qalıjanuly óte qa­rapaıym da ádil basshy boldy. Qyzmetkerlerdi jasyna, ata­ǵy­na, dárejesine qarap emes, eń­begine qarap qurmetteıtin, syı­laıtyn. Jumys barysynda birin­shi­ basshy retinde artyq ketken úl­kenge de, kishige de eskertý jasaı­ biletin. Ornymen aı­tylǵan eskertýdiń artynda­ eshqandaı zil bol­maıtyn. «Jaqsy adamnyń ashýy jibek oramal kepkenshe» de­gen­­deı, jumys babymen qansha silki­lep alǵanmen, adamnyń jeke ba­syna degen zili joq-tyn.

Instıtýtta júzden astam qyz­­­metker bolsa, onyń jetpisten as­­tamy ǵylymı qyzmetker. Olar­dyń ishinde Ulttyq ǵylym aka­demııasynyń eki akademıgi, eki múshe-korrespondenti, 12 ǵy­lym doktory, 29 ǵylym kandı­da­ty boldy. «Biter istiń basy­na­ jaqsy keler qasyna» degen­deı, Ýálıhan Qalıjanuly bas­shylyq etken jyldary Bilim jáne ǵylym mınıstri Aslan Sári­n­jipov ǵylymı kadrlardy daıar­laý maqsatynda Ǵylym akade­mııa­sy­nyń gýmanıtarlyq ǵylymı zert­teý ınstıtýttary men Ál-Fara­bı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnı­versıteti arasynda ǵylym men bilimniń ıntegrasııasy týraly kelisim jasady. Ǵylymı zertteý ınstıtýttary uzaq jyl toqtap qalǵan kadr daıarlaý máselesin ýnıversıtet aıasynda júzege asyrýǵa múmkindik aldy. «Qazirgi Qazaqstan ádebıeti», «Tekstologııa», «Folklortaný», «Teorııa jáne ádebı syn», «Qazaq folklory men ejelgi ádebıet» mamandyqtary boıynsha magıstratýra men doktorantýrǵa memlekettik grant bólindi. Sol granttarmen ınstıtýttyń jas ǵalymdary túgeldeı magıstratýrada oqydy, keıin doktorantýraǵa tústi. Memlekettik granttyń nátı­jesinde alǵashqy túlek­te­ri­miz PhD qataryna qosyldy. So­lardyń qatarynda Ýálıhan Qalıjanulynyń jetekshiligimen qorǵaǵan Erqanat Hýatbekuly bar. Ins­tıtýt dırektory magıstratýra men doktorantýraǵa túsken jas­t­ardan bólek ınstıtýtqa bir­neshe jas mamandy qyzmetke alǵan­dyqtan, ınstıtýttyń 59 paıy­zy 45 jasqa deıingi ǵylymı qyzmetkerler boldy. Bul ınstıtýt qyzmetkerleriniń orta jasyn jasartý jolyndaǵy jankeshti eńbek bolatyn.

Ǵylym akademııasyna qa­ras­­­­ty ǵylymı zertteý ınstı­týt­­­tary uzaq jyl nazardan­ tys qalyp, óz kúnin ózi kór­di. Par­la­ment Májilisi men más­lı­­hat saılaýynyń aldyn­da depý­tat­tyq­qa úmit­ker­­ler túrli ortadaǵy qyz­met­ker­ler­men kezdesip, halyq­tyń jaǵ­daıynan habardar­ bola­dy.­ Osyndaı sátterde Ýálı­­han Qalıjanulynan bas­tap­ ǵalymdardyń ólmestiń kú­nin­ kó­rip otyrǵanyn, jas­tar­dyń­ jaǵdaıy múshkil eke­nin, olar­dyń eńbekaqysy páter­aqy­ǵa jetpeıtinin aıtady. Tam­shy­­nyń tas jaratyny tárizdi, muń-zarymyz bılikke jetti. Son­daı kúnderdiń birinde Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń usynysymen, Almaty qalasy ákimdiginiń qoldaýymen jas ǵalymdarǵa kezekten tys páter beretin uly kósh bastaldy. Sol kezde bizdiń ınstıtýtta eńbek etetin A.Qalıeva, A.Kenjequlova, N.Qudaıbergenov, E.Ǵalymov, A.Muratqyzy, A.Ahmetova, A.Jumataeva, Á.Espenova tárizdi jas ǵalymdar kezekten tys páterge ıe boldy. Instıtýttyń tarıhynda Ádı Sháripuly men Músilim Bazarbaıuly dırektor bolǵan jyldary ǵana jastarǵa páter berilgen eken. Sek­seninshi jyldary Músilim Bazar­baı­uly­nyń­ qolynan páter kiltin alǵan S.Qo­rabaı, S.Ananeva tárizdi jas­tar búginde zeınet jasynda eke­­nin eskeretin bolsaq, arada qansha jyl ótse de mundaı ıgi­lik­ti sharany kóz kórip, qulaq esti­megen eken. Osyndaı aıtys-tar­tysqa toly naýqan kezinde Ýálı­han Qalıjanuly jas ǵalym­dardyń qatarynan jasy ótiń­ki­rep ketken bir qyzmetkerge be­delin salyp júrip páter kiltin alyp bergenine kýámiz.

Bul jyldary Ý.Qalıjan­uly­nyń­ «Oıkóz», «Taǵdyrymdaǵy tul­ǵa­lar», «Qazaq ádebıeti jáne rýhanı jańǵyrý» atty zert­teý­leri, «Jambyl» ǵylymı-tanym­dyq­ monografııasy, Qazaqstan men álemniń jıyrmadan asa eli­niń túrli respýblıkalyq, halyq­aralyq basylymynda qoǵa­m­dyq, saıası, mádenı taqyryp­tar­da pýblısıstıkalyq jáne ǵy­lymı maqalalary jarııalan­dy. Z.Qabdolov, T.Kákishev, Sh.Mur­ta­za, M.Joldasbekov, R.Nurǵalı syn­dy ustazdary týraly maqala­lar­dy oqyp otyrǵanda, ustaz ben shákirt arasyndaǵy qarym-qaty­nastan bilim men jýr­na­lıs­tı­ka salasyndaǵy dástúr sa­baq­tas­tyǵyna tánti bolasyz. Al Á.Sháripov, M.Bazarbaev, S.Qıra­baev, Z.Ahmetov, N.Kelim­be­­tov, S.Qasqa­basov, M.Jurynov, Á.Jury­n­ov týraly maqalalar Ult­­tyq ǵylym akademııasynyń ǵy­­lymı zertteý ınstıtýtyna kel­­gennen keıingi ǵylymnyń qııa jo­lyn­daǵy kezeńinen habar beredi. M.Áýezov atyndaǵy Ádebıet jáne óner ınstıtýtyn­ ár jyldary­ bas­­qarǵan ǵalym aǵalarynyń ómiri men shyǵarmashylyǵyna úńi­lip­, olardyń júrip ótken jolyn­ ǵylymı saralaýda qazaq ǵaly­my­nyń júrip ótken joly saırap ja­tyr.

Qazaqstannyń saıası-qoǵam­dyq­ ómirine óshpes iz qaldyrǵan ult­­­­tyń dara perzentteri – KOKP Orta­­­lyq komıteti Saıası bıýro­sy­­­nyń uzaq jyldar boıǵy mú­she­­si, Qazaqstandy 20 jyldaı bas­­qarǵan D.Qonaev, memleket­ jáne qoǵam qaıratkerleri A.As­qa­rov, О́.Jánibekovter týra­­ly­ estelik-esselerden qa­zaq­ hal­qy­nyń­ keńestik dáýir tusyn­­­daǵy ómiri­nen habardar bolamyz. Keńes dáýi­rinde qazaq elin gúldendirgen Din­­mu­hamed Ahmetulynyń qara­paıym­­dylyǵy men zııalylyǵyna kóńil bólse, ómiriniń sońynda kóp qıyn­dyq kórgen Asanbaı Asqar­ulyn «betke tik qaraǵan, qaı­myqpaǵan, eshkimdi jany úshin sat­paǵan, rýhy myqty tekti jan, te­geýrindi tulǵa» dep baǵalaýy oryn­dy. Al ómirinde bir-aq ret­ kórgen О́zbekáli aǵasynyń Arys­tan­ baptaǵy kúmbezine baryp qol ja­ıyp, quran oqýy, qurbandyq sha­lýy Ýálıhan Qalı­janulynyń aza­mattyq qyryn asha túsedi.

Ǵalymnyń qazaq ádebıe­tin­de­gi dinı-aǵartýshylyq aǵym, Aqmolla Muhamedııaruly mura­sy týraly zertteýleri bul jyl­­dary tyń taqyryptarmen, tyń­ǵy­lyqty zertteýlermen tolyqty. Abaı («Abaı – máńgilik poezııa»), Jambyl («Jambyl poezııasynyń tarıhı negizderi») poezııasy men M.Áýezov («Áýezovke jol», «Stý­­­dencheskıı Peterbýrg Aýe­zova»­, «Dva pısma – dve sýdby») murasy jónindegi zert­teý­le­rin­de álem tanyǵan ulttyq áde­bıet­ti­ń jaýharlaryna búgingi kún tur­ǵy­sy­nan baǵa berildi.

Ǵalym birsypyra zertteýinde postkeńestik keńistiktegi qazaq ádebıeti men ádebıettanýynyń damý kezeńderinen jan-jaqty maǵlumat beredi. Qazirgi Qazaq­stan ádebıeti men ádebıet­ta­nýynyń qalyptasý, órleý kezeń­deri «Sovremennoe lıteratýrovedenıe Kazahstana», «Kýltýrnyı kod naroda Kazahstana», «Qazaq­standaǵy uıǵyr ádebıeti», «Ten­den­sıı ı perspektıvy razvıtııa fılo­logıcheskoı naýkı v Kazah­stane» zertteýlerine negiz bolsa, «Qazirgi qazaq áńgimeleri» zert­te­ýinde táýelsizdik tusyn­da­ǵy shaǵyn janrdyń aıaq alysy je­kelegen jazýshylardyń naqty áńgimelerimen túıindelgen.

Ýálıhan Qalıjanuly túr­ki­ áleminiń uly tulǵalary qata­ryn­da Nızamı, Mahtumquly, Súıin­baı, Shoqan, Jambyl, Toq­taǵul Satylǵanov, Berdy Ker­babaev, Shyńǵys Aıtmatov, Ol­jas Súleımenovterdiń shyǵar­mashylyǵyn zerttegen. Avtor Nızamı shyǵarmashylyǵy jónin­de: «Uly aqyndar ýaqyttan tys­ ómir súredi. Sondaı túrki álem­i­niń uly tulǵasy – Nızamı das­tandary áli ómirsheń. Ol adamzat qundylyǵy retinde urpaq­tan-urpaqqa mıras bolyp, máńgilik jasaıdy», dese, Mahtum­quly jyrlary jóninde: «Jyrlary arqyly Mahtumquly ýaqytty, qoǵam­dy, zamandy jeńip, ózi­niń­ laıyqty ornyn kúlli túrki álemi­niń­ ǵana emes, jalpy adamzattyń or­taq qundylyǵyna, asyl qazyna­sy­na kó­terdi», degen túıin ja­saı­dy­. Ǵalym esim­de­ri atalǵan qalam­g­erlerdiń mura­sy ulttyq deń­geıden asyp, adam­zat­tyq deń­geı­ge kóterilgende ǵumy­rly bolatynyna kóńil aýda­ryp, ony naqty my­saldarmen dálel­de­gen. Ony aqyn­dardyń óleń joldary­nan kel­tirilgen mysaldar­dan kórýge múmkindik mol.

Ǵylymı zertteý ıns­tı­tý­t­­tarynyń dırektorlary­ Ulttyq ǵy­lymı keńestiń múshesi retin­de ǵylymı jáne ǵylymı-teh­­nı­kalyq jobalar boıynsh­a ir­geli jáne qoldanbaly ǵy­lymı zertteýlerdi grant­tyq qar­jy­landyrýǵa arnal­ǵan kon­kýrsqa túsken joba­­lar­dy saraptaýǵa qaty­sa­dy. Seıit Asqaruly men Ýálı­han Qalıjanuly Ult­tyq ǵyly­mı­ keńestiń kezekti máji­lis­te­rinde granttyq joba­la­­ry­myz­dyń qandaı qıynshylyqpen óte­ti­nin aıtyp otyratyn. Sondaı sát­terde Ýálıhan Qalıjanuly «ár joba úshin jan alyp, jan beris­tik» deıtin. Shyn mánisinde baıqaýǵa respýblıkanyń búkil ǵylymı zertteý ortalyqtary men joǵary oqý oryndarynyń ǵalymdary túgel qatysqanda alaman báıgege aınalady. Nátı­je­sinde, baıqaýǵa qatysqan joba­lardyń 30 paıyzdaıy ǵana qarjylandyrylyp, qalǵany bos áýre-sarsańǵa túsip, baıqaýǵa endi qatyspaıtyndaı kúı keshedi. Osyndaıda jobasy ótpeı qalǵan ǵalymdar keńes quramyndaǵy múshelerine narazy bolatynyna talaı kýá boldyq. Instıtýttyń birneshe bóliminiń jabylyp qalýy – osyndaı baıqaýlarda jobalardyń ótpegendiginen. 2018 jyly bizdiń ınstıtýt tórt-aq joba jeńip aldy. Ár jobaǵa bólingen qarjy 3-4 shtatqa ǵana jetedi. Basqa qyzmetkerlerdi ne isteımiz dep daǵdaryp otyrǵanda, ınstıtýt dırektory Bilim jáne ǵylym mınıstrliginen maqsatty baǵdarlamaǵa qol jetkizip ujym múshelerin shashaý shyǵarmaı saqtap qaldy. Bul Ýálıhan Qalıjanuly sekildi jankeshti ǵalymnyń kóp eńbekteriniń biri ǵana.

Ýálıhan Qalıjanulynyń bas­­shylyǵymen aýqymdy is-shara­lar uıymdastyryldy. Súıin­baı Aronuly men Taras Shev­chen­konyń 200 jyldyq, Abaı Qunan­baıuly men Jambyl Jabaev­tyń 170 jyldyq mereıtoılary­na­ arnalǵan halyqaralyq sım­pozıýmdarǵa otandyq jáne she­tel­dik (Ulybrıtanııa, Reseı, Qyr­ǵyzstan, Tatarstan) belgili ǵalym­dar qatysty. Sáken Seı­fýl­­lın, Ilııas Jansúgirov, Beıi­m­bet Maılınniń 120 jyl­dyǵy keń kólemde atalyp ótti. Instıtýttyń baıyrǵy qyz­­­met­kerleri Á.Sháripov, M.Bazar­baev, Z.Ahmetov, S.Qı­rabaev, A.Nur­qatov, Á.Narym­betov, J.Ys­ma­ǵulov, S.Kúzem­baevalardyń mereı­toı­larynyń joǵary deń­geıd­e ótýi – keıip­ke­rimizdiń uıym­­­­das­­ty­rý­shy­l­yq qyryn kór­seter mysal.

Uzaq jyldar jýrnalıstıka salasynda qyzmet etkennen bolar, Ýálıhan Qalıjanulynyń qalamy júırik bolatyn. Bir sáttik oqıǵadan jarq etkizip maqala jaza salatyn. Osy oıymdy tolyqtyrý úshin sheginis jasaýǵa týra keledi. 2018 jyldyń jeltoqsan aıynda «Almaty aqshamy» gazetinde jýrnalıst N.Álishevanyń men týraly jazǵan maqa­lasy abyz aqsaqalymyz Ábdi­jámil Nurpeıisovtiń kózine túsedi. Ýálıhan aǵaǵa dereý telefon soǵyp, men týraly suraıdy. Jeltoqsannyń yzǵaryna tońǵan qazaq­tyń qyzyn kórgisi kelgen­ aǵa­myz kúnin belgilep úıine qonaq­qa shaqyrady. Aıtylǵan kúni Ábdi­já­mil aǵaǵa sálem berip úıine bar­dyq. Áńgime arasynda Músilim Bazar­baevtyń zertteý eńbekteri týra­ly monografııamdy bergende, saǵynǵan dosyn kórgendeı ys­tyq qushaǵyna basyp, kitaptyń muqa­ba­syna ernin tıgizdi. Osy kezdesý týraly men eshteńe jazbadym, Ýálıhan aǵa qaǵazǵa túsirip qoıǵan eken. Sol kezdesý týraly Ábdijámil aǵanyń qyryq kún­dik asy qarsańynda «Egemen Qazaqstan» gazetinde jazýshy keıip­­ker­leriniń prototıpterine deıin saıratyp maqala jazdy. Ýálı­han Qalıjanuly sol kezde áńgi­me arasynda án aıta otyryp, jýrna­lısterge tán qyraǵylyqpen ta­laı nárseni kóńiline túıip qaıt­qan eken.

Ǵalym bolýdy emes, azamat bolý­dy maqsat etken Ýálıhan Qalı­januly – shyn mánisinde esi­mi­ úlken árippen jazylatyn azamat. Ǵylymnyń qııa jolyn birge jú­rip ótken M.Áýezov atyndaǵy Ádebıet jáne óner ınstıtýtynyń qyzmetkerleri ádil de qarapaıym, kóppen sanasa biletin, halyqqa jaqyn bolǵan basshysyn saǵyna eske alyp otyrady.

Gúljahan ORDA,

M.Áýezov atyndaǵy Ádebıet jáne óner ınstıtýtynyń bólim meńgerýshisi, fılologııa ǵylymdarynyń doktory, professor