Únem men úlgi mádenıeti

Qazirgi kózi qaraqty zamandas elmen ǵana shektelmeı, geosaıası aıadaǵy óńirlerde, álemde ne bolyp jatqanyn jaqsy biledi. Sondyqtan ádilettikke de, ekonomıkalyq úderiske de jahan aınasynan qaraıdy. 5 qyrkúıektegi týǵan kúni – Qazaq elinde Til merekesi retinde bekitilgen Ahmet Baıtursynuly: «Mádenıet mı men aıaq-qol birdeı jumys qylǵanda ornaıdy. El qalyń jerde mádenıet joǵary bolady. El qalyńdamasa, sharýashylyq, turmys ózgermeıdi» dep jazǵan edi. Bir qyzyǵy, ult ustazy jalpy mádenıettiń órisin sharýashylyq ózgeris uǵymymen baılanysta qarastyrǵan.

Qanshama keńestik totalıtarlyq eksperı­mentti  bastan keshirsek te, shúkir, Aqań aıtqandaı, biz qalyńdadyq. Memleket basshysy málim etkendeı, jyl sońyna qaraı sanymyz 20 mıllıon bolǵaly tur. Alash zııalylary «qalyńdaýǵa» birneshe maǵyna bergen: san men sapa jaǵynan tolysý, elshil azamattarǵa el bıletip, bilim men tehnologııany, mal sharýa­shylyǵy men shıkizatty óndeýdi jolǵa qoıý t.b.

1 qyrkúıekte Prezıdent Q.Toqaev «Ádilet­ti Qazaqstannyń ekonomıkalyq baǵdary» atty halyqqa Joldaýyn Parlament minberinen jarııa etkende, joǵarydaǵy Ahmet Baıtursynulynyń paıymy jadymyzda jańǵyrdy.

«Ekonomıkalyq ósimniń ıgiligin árbir azamatymyzdyń kórýi – qaǵıdatty másele», degen Qasym-Jomart Kemeluly: «Zań men tártip, ózara túsinistik, tilektestik pen jaýapkershilik bárinen bıik turatyn tıimdi memleket quramyz», dep tujyrymdady. Budan keıin Alash amanatyna adaldyǵyn bylaısha jetkizdi: «Biz mádenıetti, bilimdi, ǵylymdy damytý arqyly qazirgi ashyq álemniń bir bólshegi bolýǵa umtylýymyz kerek. ... Árkim otanshyl, bilimpaz, eńbekqor, tártipti, adal, ádil, únemshil jáne janashyr bolsa, alynbaıtyn asý joq». Bul rette el basshysy Abaıdyń «Tolyq adam» ilimine negizdelgen «Adal azamat» tujyrymdamasy osy sapamen ózektes ekenin baıyptatty.

Dástúrli Bilim kúni qalyń jurtshylyqqa málim etilgen elimizdiń ekonomıkalyq baǵdary týraly memleketshildik bilim-bilik jobasy qoǵamdy beıjaı qaldyrmaıdy dep senemiz.

Joldaýdyń negizi – jahandyq kúrdeli kezeńde el ekonomıkasy salalarynyń jańa qyzmet múmkindigi, halyq ál-aýqatyn kóterý­de atqarýshy bıliktiń, ortalyq pen óńirdiń úıle­simdi jumysy, salyq pen bıýdjet júıesindegi, quqyqtyq retteýdegi, óńdeý ónerkásibine ınvestor tartý, sý resýrstaryn únemdeý, kólik-logıs­tıkany damytý máselesindegi jaýapty usta­nym t.b. týraly. Árıne, «bıdaıdyń barar jeri – dıirmen» degendeı, ekonomıka – eldiń áleýmettik zárýlikterin sheshýdiń tetigi. Jol­daýda Úkimetke jalaqyny kóterý, jumys oryn­daryn arttyrý, balalar qaýipsizdigi, búldir­shinder keleshegine arnalǵan kapıtal qoryn qurý, bilim alýda teń múmkindik qalyptastyrý, «Qaryzsyz qoǵam» jobasyn salalandyrý t.b. qatysty qadaý-qadaý tapsyrma berildi.

Prezıdent atqarýshy bılikke, is adamdaryna, jalpy, el órkendeýine tileýqor bilikti azamattarǵa jaýapty kezeńde memleketimizdiń ekonomıkalyq modelin qaıta pysyqtaýdy usyndy. Muny «tıimdi ekonomıkany izdeý joly» desek te bolady. Osy úlken istiń ózeginde keıingi jyldary mamandar kóp aıtyp júrgen ekonomıkany ártaraptandyrý, ekonomıkalyq tetikterdi qarjylandyrý, bankter áleýetin tolyq paıdalaný mindeti tur. Bul jerde ár sala «aqqý, shortan hám shaıan» bolyp, óz kórpesin ózine qaraı tartýy – ortaq iske qıǵash.

Sonymen birge Joldaýda kólik-logıs­tıkany damytý ekonomıka draıveri ekeni de júıeli tarazylandy. Eýrazııanyń qaq ortasyna, álemdik túrli alpaýyttar múddesi toǵysqan jerge ornalasyp, bul múmkindikti qoldan jiberýge bolmaıdy. Teńiz ben qurǵaq porttar, avtomagıstraldar, áljýaz temirjol salasy – jol ınfraqurylymyn damytýdyń, memleketke de, halyqqa da nápaqa beretin halyq­aralyq qarjy aǵynyn ıgerýdiń reti. Bul salany úılestiretin Kólik mınıstrligine de eleýli úmit artamyz.

Joldaýdaǵy taǵy bir dilgirlik – sý sapasy men qoljetimdiligi týraly Prezıdent tapsyrmasy da jurtshylyq kóńilinen shyqty. Bıylǵy dıqandardyń janaıqaıy, basqa da «sýǵa taıaý otyryp sýǵa jarymaý» oqıǵalary gıdro-qoımalar men toǵandar máselesin júıeli sheshýdi mindettegeni ras. Osy rette Sý resýrs­tary jáne ırrıgasııa mınıstrliginiń qurylýy – mańyzdy qadam.

Memleket basshysy bıylǵy Joldaýynda únem men tıimdilik úlgisin jıi aıtty. Bul – halyq tanymyna, talǵamyna asa jaqyn dástúrli uǵym. «Ynsap saıyn – bereke» degen mátel bar. Onyń túıini – únem. Sondaı-aq «Teńge – tıynnan, yntymaq – uıymnan», «Tamshydan – teńiz» degen de naqyl jurtqa ystyq. 

Endeshe, qoǵam osy únem men úlgi mádenıetin jańǵyrtyp, eldik isterge tileýqor bolady dep úmittenemiz.