Aqsaqaldyqtyń júgin aýdarmaı alyp júrý – úlken syn

– О́mirbek aǵa, ár nárseniń de bas­taýy bolatyny aıan. Arnasynan ta­syr­daı, mol qýatyn boıyna jı­ǵan darııanyń jylystap aq­qan jyl­ǵadan aǵa kele úlkendi-kishi­li ózen­derdi qosyp alyp, keń arna­men to­lysa aǵatyny tárizdi sizdiń de bas­taýy­ńyz, tamyryńyz bar. Sondyq­tan áńgimeni balalyq shaqtan, týǵan jer, ósken ortadan órbitsek qalaı qaraısyz?

– Maqul. Asqaraly Alataý men qat­parly Qarataý toǵysqan, taý ańǵaryn jaılaǵan aýylda tórtinshi bala bolyp ómir­ge kelippin. Anam 5 jasymda qaı­tys bolǵanymen ákem 3 nekesinen 13 ur­paq kórgen kóp balaly otbasynan shyqqanmyn.

Kókoraı shalǵyndy, maısa shóbiniń ıisi burqyrap murnyńdy jarǵan, kózdeı móltildegen kórkem kóli bar, jazda ja­ǵalaı qonyp kıiz úı tiger berekesi bel­den, yntymaq-yrysy yrǵyn, shýaǵy shal­qyǵan aýylymynyń sol keıpi qazir de sanamda tunyp tur. Ákem – kolhozdyń bastyǵy. Ol kezdegi ókimettiń saıasaty astyqtyń bir túıir dánin qaldyrmaı, sońǵy masaǵyna deıin tergizetindikten ákem baqqan jurtyn aman saqtaý úshin tary ekkizedi. О́ıtkeni ókimet taryny qajetsinbeıdi jáne bıdaıdy jıyp alǵan soń taryny seýip tastasa, 36 kúnde ǵana pisip shyǵady. Kúzge tamanǵy jıyn-terin kezinde dániniń salmaǵynan maıysyp, ıilgen taryǵa ósh qustardyń birazy jyly jaqqa ketken. Al mol shyqqan tary el­diń yryzdyǵy. Qap-qap etip jurtqa ta­ratyp berip, aýyldy ashtyqtan aman alyp qalady. Ákem soǵys ýaqytynda qo­lyndaǵy baryn satyp, jıǵan-tergeninen ushaq jasatyp, maıdanǵa tartý etken, keýdesine jarqyrata Eńbek Eriniń jul­dyzyn taqqan, basshylyq etken sharýa­shy­lyǵynan 7 birdeı Eńbek Eri shyqqan, keń oılaıtyn, kesimdi sheshim aıtyp, kóp qamyn jeıtin kemel, asa meıirimdi jan boldy.

Bir qyrqadan soń jylqyly aýyl bar-tuǵyn. Men tańnan qymyzǵa baramyn. Qymyzymdy alyp aýylǵa bettegenimde kúndelikti myna kórinis qaıtalanady. Barlyq úıde bir-bir sary samaýryn bar, bir mezette sol samaýryndar syrtqa shy­ǵarylyp, qaz-qatar shaı qoıyla bas­taıdy. Eger bir úıdiń samaýryny keshik­se: – Bul úıdiń shaıy sáskege sheıin qoıyl­maıdy, – degen eneden sóz estıdi. Jal­tyratyp súrtilgen samaýrynnyń qaı­maq qatqan ystyq shaıyn iship alyp kol­hozshylardyń jumysy bastalady. Jap­paı kolhozdyń sharýasyn atqaryp, malyn óriske shyǵaryp, sıyryn, qoıyn saýyp, tarysyn jıyp, aqtap, túıip alady. Bir kún ana úıdiń tarysy tazartylyp, túıilip, teńdelip, ekinshi kún myna úıdiń tarysyn bári jabyla óńdeıdi. Sóıtip jyldyq tarysyn birge júrip qap-qap etip teńdep qoıady. Esik ámanda ashyq, eshqashan qulyp salynbaıdy. Bala bitken anaý-mynaý qajetti jumystardy atqaryp, oıynǵa kirisemiz. Tamaqty osy kúngideı óz úıińe ǵana baryp jeý degen atymen joq. Bar ul qaı úıge jaqyn jerde oıyn qyzyǵyna batsa, soǵan kirip, nanǵa maı jaǵyp jep, aıranymyzdy iship, sol otbasynyń bar ta­maǵyna ortaq bolamyz. Eshkim kisi ba­lasy demeıdi, bizde de bóten úıdemiz degen uǵym joq. Aýyldyń birligi, aqsa­qa­lyn syılaýy qazir oılap otyrsam ańyz­daı eken. Tańǵy tirlik saqal-shashy áppaq qýdaı, ábden jasy kelip, ózdi­ginen júrýi qıyn bolǵandyqtan kıiz úı­diń kóleńkesine qalyń etip tóselgen kórpege kóterip salatyn aýyldyń eń úlkenine sálem berýden bastalatyn. Áýeli úlkender barady, odan jasamystar men jastar, aqyr aıaǵynda bizge de kezek keledi. Ony áke-shesheń de qadaǵalap, «bú­gin atańa sálem berdiń be» dep surap turady.

– Balalar demekshi, siz birde aýy­lyńyzdaǵy syrǵaly qulaq balalar jaıyn aıtqan edińiz.

– Iá, olar bir-bir úıdiń jalǵyzdary edi. Búkil aýyl olardyń betine jel bolyp jelpip esken emes. Sol qula­ǵyn­da qalaıy syrǵalary bar bul bala­lar­ǵa saýsaǵymyzdyń ushyn tıgizýge bolmaıtyn. Asyq atyp, alysyp-july­syp oınaǵan ýaqytta olardyń nebir sot­qarlyqtaryna tózýge týra kelip, tip­ten judyryǵyn túıe umtylǵanda qa­shyp qutylatynbyz. Olarǵa qoǵam ber­gen ımmýnıtet, qoldaý bar edi. Úl­ken­der sol balalarǵa eshkim tımesin dep qatty qarap júretin. Osy qalypty Kıev knıazi Svıatoslav týraly jazbadan oqydym. Vızantııadan kelgen elshiler Svıatoslavtyń qulaǵyndaǵy syrǵany baıqap, mánisin bilgende onyń bireýdiń jalǵyzy ekendigi aıtylypty. Mysaly, olardyń maıdan deýiniń túbirinde de bizben bir úndestik jatyr. 

Negizi qaı ulttyń da jaqsysy men jamany bolady deımiz, alaıda bizdiń il­geride ómir súrgen babalarymyzdyń ta­nymy ǵalamat. Máselen, Fransııada Mıhaılo perishtege pálen metr granıt tas­tyń ushar basyna altynnan músin qoıyl­ǵan. Túnde soǵan 1 metrlik tolqyn kelip, tańda qaıtyp ketip otyrady. So­dan únemi osylaı ma dep suradym. Joq, jylyna bir ret qana, naýryz aıynyń 22-si kúni sý 9-10 metrge deıin kóteriletinin aıtty. «Ony sizder qalaı túsinesizder», desem «Eshqandaı, bul tabıǵı qubylys», deıdi. «Ony bizdiń halyq bilýshi edi» deımin. «Sizdiń halyq muny qalaı tú­sindiredi» dep surady. «Ony bizdiń jurt jyldyń basy, sol mezgilde kún men tún teńeledi, sol kúni Jaratýshy jel turǵyzyp, jaýyn jaýǵyzyp, osylaı tazalaıdy, jýady degendi estýshi edim. Sol jýatyn rásim osy jerde bolady eken» degenimde «Onda sizdiń halqyńyz kemeńger eken. Ilgeriden ilimi bar el ekensizder» degen. Sony estigen jigit Balıge baryp demalypty. 22 naýryz kúni sol jerden álgi azamat qońyraý soǵady: «Myna jerdi de jýyp jatyr», deıdi.

Árıne jańa zaman keldi, ózge mem­leketter alǵa shyqty. О́ssin, damysyn, biraq olar alda eken dep ultyńa, bol­mysyńa, qalybyńa jaqpaıtynnyń bárin ekshemesten sińire berýge bola ma? Qatyp qalmaı, jaqsysyn ǵana juqtyryp, ja­many­nan aýlaqtaı bilsek. Baıaǵyny aıta berip ne kerek, zaman basqa, qalyp qoı­ǵan dástúrdi jańǵyrtýǵa umtylý bos tirlik degen kózqaras durys emes dep paıym­daımyn. Sodan kóp oń, taǵylymy men­ tálimi mol nárselerimizden ajyrap bara­ ja­tyrmyz. Tipti halyqtyń qara­paıym tyıym­darynyń óziniń máni bar. Sony us­tamaǵan adam kóp qıyndyq kóredi.

– Sizdiń mektep tabaldyryǵyn tym erte attap, ınstıtýtty da 20 jasy­ńyzda aıaqtaǵanyńyzdan habarym bar. Lenındik stıpendııa ıegeri bolsańyz da, ǵylym jolyn qýmaı, Almatyda qalmaı elge oraldyńyz. Bul sizdiń azamattyq jolyńyzdyń qalyptasý jyldary ǵoı. Osy kezeńder jaıyn aıtyp beresiz be?

– Ras, mektepke oqýshy retinde qabyl­danbasam da qoımaı tym erte baryp, bárin taqyldatyp aıtyp bergen soń, 4 aıdan keıin ǵana synyp jýrnalyna aty-jónim tirkeldi. Almatydaǵy zooveterınarlyq ınstıtýtty úzdik bitirip, elge qaıttym. Ba­qytymyzǵa, sol kezde ınstıtýtta yń­ǵaı akademıkter dáris oqydy. Ákemniń tárbıesi men aýylymnan kórgenim, ómirden jıǵanym bar, júrgen jerimde jaman bolǵan joqpyn. Ári men oqý bitirip kelgen jyldary ǵylymı negizde du­rys bilim alǵan mamandar az edi de, me­niń qyzmettik baspaldaǵym 1-1,5 jyl­ ishin­de ósip otyrdy. Sodan birneshe aýdan úshin ashylǵan terrıtorııalyq bas­qarma bastyǵynyń ekonomıkalyq má­seleler boıynsha orynbasarlyǵyna taǵaıyn­dalyp, qyzmettik kólik berdi. Oǵan keńseden shyǵa salyp qaıqaıyp oty­rýǵa qysylamyn, júrgizýshige anadaı jerge kóleńkege qoı, ózim baramyn deıtinmin.

Bar yqylas-peıilińdi salyp, zeıi­nińmen jumys atqaryp, jaqsy adam­darmen aralasqan soń ómirlik jıǵan tá­jirıbeń de tolysa túspeı me. О́zim týǵan aýdanda aýyl sharýashylyǵy bas­qar­masynyń bastyǵy, oblystyq par­tııa komıtetiniń bólim meńgerýshisi qyz­met­terin atqaryp, Qordaı aýdany partııa komıtetiniń birinshi hatshysy boldym. Jambyl oblystyq atqarý komıtetiniń tóraǵasy, oblystyq partııa komıtetiniń birinshi hatshysy, oblys ákimi, Senattyń tóraǵasy syndy laýazymdardy ıyǵyma artqanda halyqtyq qazaqy qasıetterdi basshylyqqa alyp, adamgershilik, kisilik, adamǵa da, jumysyńa da janyń ashýy keregin, ala jipti attap, bireýdiń obalyna qalýdyń eki dúnıede de beriletin jaýaby baryn uǵyna júrip atqardym deı alamyn.

Oblys tizginin ustaǵan kezim qıyn­ kezeńder edi. Bizdiń Jambyl hı­mııa zaýytynan shyǵarylatyn sary fos­for­dy soltústik kórshi 700 dollarǵa alyp, London bırjasynda 2000 dol­lar­ǵa satady eken. Sodan mınıstr Olshanskııge bardym. «Nege biz óndi­rip otyryp tas jutamyz, al sizder qa­zaq aıtqandaı, «sepkende de joq, ek­kende de joq bolyp», biz qazǵan kenniń ús­ti­nen sonsha taza paıda túsirip, bizben bó­lispeısizder, sondyqtan bırjaǵa ózimiz tikeleı shyǵamyz» dedim. Qatty shaıqasqa kettim. «О́meke, bularmen aıtysyp paıda tappaımyz, keliseıik, túk tappaǵannan óndiristiń júrip turǵanynyń ózi olja» degender boldy. Máskeýlikter shaıǵa shaqyryp, jóndep dastarqan basynda sóıleseıik dep edi, men kim biledi dep boı tartyp, elge ushyp kettim. Sońymnan eki kúnnen keıin 1350-den bereıik degen usynyspen ishinde orynbasary bar 5 adam jiberipti. Osy qarajat oblysqa kóp kómek jasady. 

Naryq kirip jatqanda eldi maldy qylý úshin bir qadamǵa bardyq. Jambyl oblysynda 3 mln qoı boldy. O basta Keńes ókimeti halyqty qan qaqsatyp, qo­lyndaǵy malyn sypyryp aldy, sol tarıhı ádiletsizdikti ornyna keltirip, 1,5 mln qoıdy qoıshyǵa, jylqyshyǵa aldyndaǵy jylqynyń jartysyn, baq­ta­shyǵa sıyrdyń jartysyn qaldyraıyq dep Memleket basshysyna aıtyp, ol kisiniń kelisimimen solaı jasadym. Baq­syn, ósirsin, baı-qýatty sharýaǵa aınal­syn dedik. «Mal senderdiki, biraq bar­terletip júrip qý sıraq bolyp qal­mańdar» dedik. Sol maldan maldanyp kádimgideı uqsata bilip baıyp ketkender bar. О́tkende sol azamattyń biriniń balasy Eńbek Eri atandy. 

Belorýssııada bir jyly astyq shy­ǵymy az bolyp, bıdaı surady. Bereıik, biraq bizge paıdaǵa shyǵatyndaı bolsyn dedim. Olarǵa astyqtyń esebinen Reseı zaýytynda munaı óńdetip, daıyn ónimdi bizge beresińder, syrtqy rynokqa ózimiz satamyz dedik. Kelistik, sodan kóp aqsha tústi, bıýdjetten tys qor ashyp, sol aqshany oblystyń keregine jumsadyq. Sheteldikter «Siz nege ony oblysqa jum­saısyz, shetelden jeke esepshot ashyńyz, osy aqyldy ózińiz taptyńyz, astyqtyń qarajatyn ǵana Jambylǵa jónelteıik, ózgesin sizge aýdaraıyq» dedi. Túnimen oı­lanyp, kelisimimdi bermeı, qorǵa aýdart­qyzdym. Onyń paıdasy elime, hal­qyma tıdi, soǵan búginge deıin qýanamyn. Mundaı sharýalar óte kóp, bárin aıta berý múmkin emes. 

Baıaǵyda qyrqada turyp aýylǵa kóz tastasań aýyldyń áıelderi qazan kóterip, nemese tabaǵa nan jabatyn. Sondaǵy túp-túzý ushqan tútin, dóńgelene qonǵan kıiz úıler qandaı edi?! Kóńiliń kónshı kókke kóterilip, án salǵyń kelip ketetin. Osylaısha týǵan ortada, aýylymyzdyń tirligine, aýyzbirligine rızalyqpen, ala jip­ti attamaı, kisilik qasıetti qadirleı er jettik. Bul qalyp men úshin ómirlik kre­doǵa aınaldy. Qoǵamǵa paıdaly bo­­lýdy, kádesine jarap, kóp qamyn oı­laı bilýdi aýyldaǵy eldik tárbıeden súıe­gi­mizge sińdirip óskenime Allaǵa rıza­shy­ly­ǵym sheksiz. 

–  Ár isti qolǵa alýdyń óz qıyn­dy­ǵy men qyzyǵy bar. Elimiz táýelsizdik al­ǵanǵa deıin qos palataly kásibı par­­lament bolyp kórgen joq. Siz alǵash­qy Parlament Senatynyń tór­aǵa­lyǵyn atqardyńyz, ómirińizdiń osy mereıli belesine toqtalyp ótseńiz.

– Men qyzmette ósýdi ózime basty murat tutqan emespin. Qaı kezde de sol jumys qyzyqtyrsa, onyń berekesin arttyryp, abyroıyma kir juqtyrmaýdy maqsat ettim. Sondyqtan Senat jumy­synda qalanǵan qaǵıdalardyń durys­tyǵyna mán berdim. Esh bas qatyr­mas­tan qos palataly Parlamenti bar mem­le­ketterden kóshirip ala salýǵa bolar edi. Biraq jumys sapaly, tártipti, ónim­di júrýi úshin ne isteý kerektigin oı­las­tyrdyq. Biz tártip engizdik. Eshkim de pikiri úshin aty-jónin badyraıtyp sy­namaıdy. Tek pikirge qatysty mynadaı oı aıtamyn degen ýájdi qarsylyǵyn bildiredi. Kisiniń aty atalsa, ol qa­ǵazǵa túsedi, tarıhta qalady, al pikirin sy­nasań, ol az ýaqyttan soń túbegeıli ózgerýi de múmkin. Qaıta aýysqany jazylmaı, synaǵan pikir tarıhta qalyp, adamdar arasyndaǵy syılastyqty, qurmetti azaıtady. Sondyqtan Senat jumysy bıik, joǵary sanadaǵy tárbıe mektebi bolýy tıis degen ustanymdy betke ustadyq. Sol arqyly alýan pikir aıtylyp, oı qaıshylyǵy týǵanymen jekkórýshilikke, syılastyqty aıaqqa basýǵa jol berilmedi. 

– Aǵa, siz kóp oqyp, kóp izdenesiz. Kánigi, kásibı zertteýshi, ǵalymnyń ań­damaı ótetin nárselerin týra ustap qalyp, sonyń túbirine jetip, mán-maǵynasyna jete úńilesiz...

– Jalpy bilim, ǵylym, ilim degen úsh deńgeı bar. Bilimdi mektepten alady, ǵylym joǵary oqý ornynda oqyp, odan ári sonymen aınalysqan adamda bolsa, ilim degen bar nıetimen bilimniń so­ńyna túskenge beriledi. Nıýtonǵa, Men­deleevke, Eınshteınge, Teslaǵa, Nobelge jáne taǵy basqa adamdarǵa ilim kókten túsken. Olar ilim úshin jara­tylǵan erekshe adamdar, osy jolǵa shy­naıy berilip umtylǵan jandar. О́zinen ózi eshteńe kelmeıdi, talpyný kerek. Ashylatyn dúnıeler adamǵa keıde kez­deı­soq ańǵarylǵandaı kórinedi. Sol kezde ustap qal, al baıqamasań ketip qalady. Jarylqaýshynyń tańdaýy túsý úshin taza peıil, nıet, óziń zertteıtin salaǵa, jalpy ne nársege adal bolý kerek, sonda bárin beredi, tylsymnyń da syry ashylady. Ańdap qarasań, nıet­ter kirlense, adamdar beıbit sheshýge bo­latyn dúnıeden shataq shyǵaryp, soza berse sol jerde tabıǵı apattar oryn alady, jer silkinedi, tasqyn sý ba­sady, sel aǵady.Teginnen tegin be? Joq. Sondyqtan jeke adamdarǵa ǵana emes, tutas halyq tazalyqqa, oń nıetke umtylýy tıis. Sonda Iemiz meıirlenedi, baryn tógedi. Qazaq «Alla berip te synaıdy, qysyp ta synaıdy» deıdi. Bul ras, eger osy ekeýinde de nıet taza­ly­ǵy bolsa pendelerin jarylqaıdy. Biz­diń babalardan jetken halyqtyq dúnıetanym osy. Sondyqtan ult retin­de­gi alǵa ustar shamshyraǵymyzdyń ne ekenin halyq bolyp uǵyna bilsek-shi.

Álemdegi ejelgi halyqtardyń jalǵy­zy biz demeıin, biraq sanaýly halyqtyń biri ekendigimiz ras. Biz Batyspen de, Shyǵyspen de taıtalasyp kelgen elmiz, onyń báriniń damýyna yqpal jasap, úlgi bolǵan jurtpyz. Máselen, túrki jur­ty Eýropaǵa úsh ret joryqqa shyǵyp, olardyń ómirine iz salǵan, tártip engizip, jýynýdy, tazalyqty alyp barǵan. Hrıs­tofor Kolýmbtyń muhıt asyp, jańa jerler ashýyn qarjylandyrǵan koro­le­va Izabella Kastılskaıanyń ómirinde eki-aq ret sýǵa túsip, jýynǵany jaıly de­rek bar. Árini qozǵamaǵanda orta ǵasyr­lardaǵy eýropalyq patshalardyń saraı­larynda jýynbaǵan adamdardyń jaǵym­syz ıisin ketirý úshin átir sebý shyqqan.

Álemde eki myńnan astam halyq bar­ eken. Solardyń eshqaısysy da búgin barmyz, erteń joq bolamyz dep ómir­ súrmeıdi. Erteńgi kúndi búgingi kún­niń jalǵasy desek, búrsigún erteń­niń­ jalǵasy, al búgin keshegi kúnniń jal­ǵasy. Men ózi tarıhty kóp qaýzaıtyn adam­myn. Bizdi arǵy túbimizde kók pen jer­degi ómirdi baılanystyra bilgen, sony tanyǵan adamdar basqarǵan. Baba­la­rymyzdyń Eýropaǵa, alǵash ret Rımge barǵany tarıhta jazylǵan. Qajyahmet Asabıdiń qolbasshysy As­par batyrdyń Rımdi alǵany týraly adamzat tarıhyn zertteýshi nemistiń asa iri ǵalymy Gelmont jazady. Merki aýdanynda Aspar degen asý, Aspar degen ózen, Asa degen jerler bar. Túrkis­tannyń alǵashqy ataýy da Asa, ol Asabıdiń týǵan jeri, bar túrkiniń zııarat eter qasıetti orny. 

Ekinshisi – Edil batyr joryǵy. Ol qurǵan ımperııanyń Eýropanyń damýyna úles qosýy. Úshinshisi – Shyńǵyshan. Bireý­ler ony mońǵol, kóp qan tókken bas­qynshy deıdi. Al shynynda sol zaman­da túrkiler jeri Horezmshahtyń, qy­zyl­bastardyń tepkisinde edi. Ústemdigi sonshalyq, bári parsysha sóıleýge umtylyp, kerek dese babamyz Dýlatıdiń ózi shyǵarmalaryn sol tilde jazǵan. Shyńǵyshan soǵysy osy atajurtty azat etetin Otan qorǵaýdyń uly maıdany bolatyn. Áıtpese, 200 myń áskermen 400 myń láshkeri bar Horezmshahpen taıtalasyp, túre qýar ma edi? О́ıtkeni sarbazdar boıynda Otandy azat etý degen ádil, uly kúsh, senim jáne sonaý Edil zamanynan jetken onbasy, júzbasy, myńbasy, túmenbasyǵa baǵynǵan temir­deı tártip, jaýyngerlik rýh boldy. Tu­randy jaýdan tazartyp, Batý ony Eýropaǵa qaraı jyljytty. 

Osy tarıhty bizge oqytpady. Bur­ma­lady, tek sol burmalaǵanyn ǵana shy­nashaqtaı kezimizden sanaǵa sińirdi. Bizdiń osy sanaǵa jabysqan ótirik tarıhtan arylyp, kónedegi aqıqatty arshıtyn zamanymyz búgin týdy.

– Aǵa, talaı bel-belesten óttińiz, keıinge kóz salyp, zerdelegen ýaqy­tyńyzda qaı mezgildiń júgi aýyr eken? Qylshyldaǵan qaıraty bar jigittik jastyqtyń ba, qalyptasqan, nar kóte­rer júk artylatyn azamattyq, aǵa­lyq kezeńniń be, álde aqsaqaldyq kezeńniń be?

– Negizi osy úlkendiktiń mezgili aýy­ryraq. Aqsaqaldyqtyń júgin aýdyrmaı alyp júrý úlken syn. О́ıtkeni aqsaqal bárin kórip, túsinip otyrady. О́ziniń ba­syna túskenge emes, adamdardyń ba­syna túsken aýyrtpashylyqtyń bárine qınalady. Kórshi aǵaıyndar aıtatyn «ózgeniń máselesi» degen bolmaıdy. Ol ortaq qıyndyq, ortaq syn ekenin túsinedi, jas kezdegi kózqaras basqashalaý, áldeqaıda jeńil. Tipti basyma aýyrt­palyq tústi dep qınalýynyń ózi aq­saqaldyqtaǵy shyrmaýyqtaı shyrmalǵan oıdan jeńilirek. 

О́z paıdasyn oılar pendelikten ada bolýdy buıyryp, Alla júregimizde bolsa deımin. Meniń bilerim, meıir, peıil, nıet úsheýi bar adamǵa baq qonady. Qazaq eń aldymen óziniń qasıetti dúnıelerin saqtaýy kerek. Máseleniń basy sanada, rýhta jatyr. Sondyqtan sana men rýh tirilýi tıis. Aqsaqal úshin keıingi býynnyń osy qundylyqtardy ıgerýinen asqan baqyt ta, maqsat ta joq dep oılaımyn.