Anar Jaıylǵanova: Negizgi mindet – memlekettik sapaly qyzmet

– Anar Nuralyqyzy, ja­qyn­da Memleket basshy­synyń Jarlyǵymen Mem­le­kett­ik qyzmet isteri jáne sybaı­las jemqorlyqqa qarsy is-qımyl agenttigi ekige bólindi. Nátı­je­sinde Memlekettik qyzmet iste­ri agenttigi jeke organ retin­de qyz­met ete bastady. Bul ózg­e­ris memlekettik qyzmet júıe­si­ne qandaı ózgerister men jańa­lyqtar ákeldi?

– Burynǵy Agenttikti eki táýel­siz memlekettik organǵa qaıta uıymdastyrý eń aldymen olardyń jumysynyń tıimdiligin arttyrýǵa baǵyttalǵan. Memlekettik qyzmet isteri agenttigi halqymyzdyń qajettiligine baǵdarlanǵan kásibı memlekettik apparatty qurý boıynsha negizgi fýnksııalarǵa basa nazar aýdarýǵa múmkindik aldy. Negizi, Tuńǵysh Prezıdent – El­basy Nursultan Nazarbaev bes ınstıtýsıonaldyq reformany júzege asyrý jónindegi «100 naqty qadam» Ult josparynda Agenttikke kásibı memlekettik apparat pen qoǵamǵa esep beretin memleketti qalyptastyrý jónindegi aýqymdy mindetterdiń keshenin iske asyrýdy júktegen.

Olardyń qataryna memlekettik qyzmettegi merıtokratııa qaǵı­dat­taryn nyǵaıtý, onyń tıimdi­ligin, ashyqtyǵyn, básekege qabi­let­ti­li­gin kúsheıtý, barlyq deńgeı­degi memlekettik apparat qyzmet­ker­leriniń biliktiligin arttyrý, azamat­tarmen turaqty keri baılanys ornatý, olardyń quqyqtary men múd­delerin qorǵaý, ákimshilik keder­gilerdi azaıtý, memlekettik qyz­met­shilerdi qoldaý sharalary kiredi.

Elbasy belgilep bergen min­det­terdiń mańyzdylyǵyn eskere otyryp, el Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev aldymyzǵa memlekettik qyzmet salasyn odan ári damytý boıynsha naqty tapsyrmalar berdi.

Basym mindetterdiń ishinde mem­lekettik qyzmet kórsetý sapasyn arttyrý jáne olarǵa qolje­timdilikti jaqsartý, memlekettik qyzmetshilerdi áleýmettik qoldaý boıynsha sharalar keshenin ázir­leý jáne Prezıdenttik jastar kadr rezervin qalyptastyrý jumys­tary bar. Qazaqstannyń memle­kettik qyzmet júıesiniń damýy saıası, ekonomıkalyq jáne qoǵamdyq qatynastardyń ózgerý úderisterimen tyǵyz baılanysty. Sondyqtan biz jańa jaǵdaılarda memlekettik qyzmettiń tıimdi jumys isteýi úshin elde bolyp jatqan barlyq ózgeristerge nemquraıly qaramaýymyz qajet.

– Memlekettik qyzmettiń sapasyn jaqsartýǵa, baǵalaýǵa, baqylaýǵa azamattyq qoǵam bel­sen­­dilerin aralastyrý máselesi qol­­ǵa alyndy ma? Nátıjeler qan­­daı?

– Agenttiktiń áleýmettik tap­sy­rysy boıynsha jyl saıyn úkimettik emes uıymdar memle­ket­tik qyzmet kórsetý sapasyn baǵalaıdy. 2018 jyldyń nátı­jesinde halyqtyń qyzmet kórsetý sapasyna qanaǵattaný deńgeıi respýblıka boıynsha 72,4% nemese orta eseppen alǵanda 5 baldyq shkala boıynsha 4,66-ny qurady.

Monıtorıng nátıjesi boıynsha memlekettik organdar memlekettik qyzmet kórsetý sapasyn arttyrý boıynsha tıisti sharalar qabyl­daıdy. Máselen, memlekettik qyz­met kórsetý merzimin jáne qajetti qujattardy qysqartý boıynsha standarttarǵa túzetýler engizedi, qyzmet kórsetýdiń bıznes-prosesteri ońtaılandyrylady, qosymsha kútý oryndaryn ornatý, mýltıkassa jáne cash-termınal, aýany kondısıonerleý júıesin ornatý, kezektilik qalyptaspaýy úshin operatorlar sanyn kóbeıtý, qoljetimdi jerde qyzmet alý tártibi, sondaı-aq, múmkindigi shekteýli tulǵalarǵa jaǵdaılar ja­saý úshin kómekshini shaqyrý batyr­masy, pandýstar jáne edenge taktıldi taqtalar ornatý, áleýmettik qorǵalmaǵan azamattar úshin (múgedekter, júkti áıelder jáne t.b.) arnaıy bólek ústel jumys isteýin qamtamasyz etý boıynsha usynystar engizedi.

О́ńirlerge keletin bolsaq, Agenttiktiń aýmaqtyq departa­ment­terinde memlekettik qyzmet salasyn jetildirý maqsatynda vedoms­tvoaralyq jumys qyzmet isteýde. Olardyń qura­mynda qoǵam belsendileri, úkimet­tik emes uıymdar ókilderi jáne t.b. bar. О́tkiziletin keńesterde qyz­met berýshilerdiń memlekettik qyzmetterdi kórsetýdegi jıi oryn alatyn kemshilikterin anyqtap, olardy joıý boıynsha tıisti usynystar ázirleıdi.

– Memleket basshysy Pre­zıdenttik jastar kadrlyq rezer­vin qalyptastyrý boıynsha tapsyrma berdi. Bul bastama mem­lekettik qyzmet júıesin jetil­dirýge qalaı áser etedi dep oılaısyz?

– Shynynda da, bul máseleni Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev saılaýaldy baǵdarlamasynda kótergen bolatyn, onyń ishinde memlekettik qyzmettiń ózgerýi, ja­ńartylýy tıis ekenin, zamanaýı oılaıtyn, joǵary deńgeı­degi quzyretti, qazirgi zamanǵy trend­terdi biletin jáne t.b. quzyretteri bar jańa formasııadaǵy basqa­rý­shylardy memlekettik qyzmetke tartý qajettigin aıtty.

Rezervke úmitkerlerdi irikteý birneshe negizgi kezeńderden tu­ra­dy: olardyń qabiletterin testi­­leý, esse jazý, jobalardy ta­­nys­tyrý, quzyrettilikti baǵalaý, sa­­raptamalyq komıssııada qatysý­shy­­larmen áńgimelesý jáne kadr rezervi jónindegi Ulttyq komıssııada úmitkerlerdiń kandıdatýralaryn qaraý.

Irikteýdiń barlyq kezeńderi rezervtegiler týraly tolyq aqparat jınap, olardyń qabiletterin jáne eń bastysy – olardyń áleýetin kórýge múmkindik beredi.

Prezıdenttik rezervten taǵaı­yndaý kelesi basshylyq laýazym­darǵa kózdeledi – Qazaqstan Respýb­lıkasynyń mınıstrleri, olar­dyń birinshi orynbasarlary men orynbasarlary; oblystardyń, respýb­lıkalyq mańyzy bar qalalardyń, astananyń ákimderi, olardyń birinshi orynbasarlary men orynbasarlary, apparattarynyń basshylary; ortalyq atqarýshy organdar komıtetteriniń tóraǵalary, jaýapty hatshylary; oblystyq mańyzy bar qalalardyń, oblystar aýdandarynyń jáne qala­lardaǵy aýdandardyń ákimderi; Qazaqstan Respýblıkasy Kons­tıtýsııalyq Keńesi, Qazaqstan Pre­­zı­dentiniń Is bas­qar­masy, Or­ta­lyq saılaý komıssııa­sy, Respýb­lıkalyq bıýdjettiń at­qa­ry­lýyn baqylaý jónindegi esep komı­teti, Memlekettik qyzmet is­teri agenttigi apparattarynyń bas­shylary, Joǵarǵy sot janyn­daǵy Sottardyń qyzmetin qam­tamasyz etý departamentiniń basshysy; Joǵary Sot Keńesiniń hatshysy – apparat basshysy; jaýapty hatshy laýazymy engi­zilmegen ortalyq atqarýshy organdar apparattarynyń basshylary, Adam quqyqtary jónindegi ulttyq ortalyqtyń basshysy.

Sondaı-aq rezervke qabyl­dan­ǵan azamattar ulttyq basqa­rýshy holdıngter, ulttyq holdıng­ter, ulttyq kompanııalar basqar­ma­larynyń tóraǵalary jáne mú­sheleri laýazymdaryna taǵaıyn­dalýy múmkin.

Rezervtegiler laýazymǵa taǵaı­­y­n­­dalǵanǵa deıin arnaıy ázirlen­gen baǵdarlamalar boıynsha oqy­tylady. Irikteýdiń nátıjesi negizinde sarapshylardyń bergen usynystary boıynsha rezervshiler úshin jeke baǵdarlama ázirlenýi de múmkin. Bul oqytý baǵdarlamasy joǵaryda aıtylǵan laýazymdarǵa qajet qosymsha bilim alýǵa, halyq­pen jumys isteýge, onyń ishinde kópshilik aldynda sóz sóıleý já­ne tez sheshimder talap etiletin jaǵ­daıda jumys isteý úshin qajet­ti qasıetterdi arttyrýǵa baǵyt­talǵan.

Prezıdenttik jastar kadrlyq rezervine ótý – bul mindetti túrde laýazymǵa taǵaıyndalýǵa kepil bolmaıdy.

Prezıdenttik jastar kadrlyq rezervin qurýdaǵy basty maqsat jastar úshin tıimdi ári ashyq áleýmettik lıft qurý ekendigin atap ótkim keledi. Bul azamattarǵa zor úmit artylady jáne olar al­daǵy reformalardyń qozǵaýshy kúshi bolýy qajet.

Jalpy, búginde rezervke irik­teýge qatysýǵa úmitkerler úshin Pkrezerv.kz onlaın-platformasy arqyly tirkelip, qujattaryn tapsyrý júrgizilip jatyr. Osy jyldyń 24 qyrkúıegindegi jaǵdaı boıynsha 6739 adam onlaın-platformada tirkeldi. Onyń 1191-i
barlyq qajetti qujattardy tap­syrǵan. Tirkelý qyrkúıek aıynyń sońyna deıin jalǵasady.

– Memlekettik qyzmetti ońtaılandyrý, sapasyn arttyrý maqsatynda sheneýnikterdiń sanyn qysqartý qarastyrylyp jatyr ma? 18 mln halyqqa 100 myńǵa jýyq memlekettik qyz­metshiniń bolýy halyqaralyq standart boıynsha kóp emes pe?

– Memleket basshysy Qazaqstan halqyna Joldaýynda memlekettik ap­paratty ońtaılandyrýdy tap­syrǵan. Qazirgi ýaqytta memlekettik qyzmetshilerdiń shtattyq sany 98 myńǵa jýyq. 2024 jylǵa qaraı olar 25 paıyzǵa qysqarýy qajet. Shtat sanyn ońtaılandyrý kezeń-kezeńmen birneshe jyldyń ishinde júrgiziledi. Osy tapsyrmany oryn­daýdyń naqty tektikteri qazirgi ýaqytta Úkimetpen pysyq­talýda. Jaqyn arada qysqartý bo­ıynsha usynystardy ázirleý úshin tıisti jumys tobyn qurý jos­parlanýda. Ońtaılandyrý kezinde únemdelgen qarajat ne­ǵurlym tıimdi jumys isteıtin qyzmetkerlerdi yntalandyrý úshin jumsalmaq. О́z kezeginde bul memlekettik qyzmetke básekege qabiletti, bilikti mamandardy tartýǵa múmkindik beredi.

– Memlekettik qyzmet júıe­sinde genderlik teńdik máselesi qalaı jolǵa qoıylǵan?

– Búgingi kúni memlekettik qyz­mette genderlik teńdikti qamta­masyz etý máselesi boıynsha naqty nátıjeler bar. 2019 jylǵy 1 qańtardaǵy jaǵdaı boıynsha mem­lekettik qyzmetshilerdiń arasynda áıelderdiń úlesi 55%-dy quraıdy. Bul Italııa, Belgııa jáne Ispanııa sııaqty EYDU elderindegi osyǵan uqsas kórsetkishten joǵary. Basshy laýazymdarda jumys isteıtin tulǵalardyń arasynda áıelderdiń úlesi – 40%.

Berilgen kórsetkishti jaqsartý úshin Agenttik júıeli jumys júr­gizýde. Máselen, qazirgi ýaqytta áıelderdi basshy laýazymdarǵa usyný kórsetkishi memlekettik organ qyzmetiniń tıimdiligin baǵalaý ındıkatorlarynyń biri retinde bekitildi. «100 naqty qadam» Ult josparyn júzege asyrý sheńberinde konkýrstyq rásimderdiń ashyq­tyǵy artýda. Bul barlyq azamat­tar úshin, sonyń ishinde áıelder úshin, qyzmetshilerdiń tek eńbe­gine baılanysty laýazymyn jo­ǵarylatý múmkindigine senimdi ny­ǵaıtty. Osylaısha, 2018 jy­ly mem­lekettik qyzmetke konkýrs qorytyndysy boıynsha ta­ǵaıyndalǵan áıelderdiń úlesi 48%-dy qurady.

Sonymen birge áıelderdi she­shim­derdi qabyldaý deńgeıine ilge­riletý boıynsha genderlik saıasatty júzege asyrýdy qamtamasyz etý­diń basty baǵyttarynyń biri genderlik bilim berý men gender­lik oqytý bolyp tabylady. Jyl saıyn Memlekettik basq­a­rý akademııasymen gender máse­lesi boıynsha memlekettik qyzmetshilerdiń biliktiligin arttyrý semınarlary ótkiziledi. Osyndaı semınarlardyń maq­saty – qazirgi qoǵamnyń gen­derlik úrdisterin taldaý jáne qo­ǵam damýyndaǵy áıelderdiń kósh­basshylyǵyn keńeıtýde ǵyly­mı-tá­jirıbelik tásilderdi qol­daný, gen­derlik saıasat salasynda memle­kettik qyzmetshilerdiń kásibı quzyretterin arttyrý.

– Memlekettik qyzmetter tizilimin sıflyq úlgide berý – ýaqyt talaby ári azamattar úshin yńǵaıly. Atalǵan salany jetildirý úshin qandaı sharalar qoldanylmaq?

– Búgingi tańda memlekettik qyzmetter tizilimine engizilgen 740 qyzmettiń 72%-dan astamy (538) sıfrlandyrylǵan, ıaǵnı bul olardyń iske asyrylýynyń ashyq­tyǵyn qamtamasyz etedi. Mysaly, memlekettik qyzmet alýshy «elektrondy úkimet» portaly arqyly qyzmet alǵan kezde odan qosymsha qujattar suratý máselesi joq, sondaı-aq qyzmetti kórsetý merzimi de saqtalady jáne azamattardyń memlekettik organdarmen tikeleı baılanysy joıylady. Bul qyzmet kórsetý kezinde tolyq ashyqtyqty qamtamasyz etedi.

Sonymen qatar Elbasy tapsyrmasyna sáıkes 2020 jyly memlekettik qyzmetterdi elektrondy túrde kórsetýdi 90%-ǵa jetkizý boıynsha tıisti jumystar atqarylyp jatyr. Osyǵan baılanysty «Azamattarǵa arnalǵan úkimet» memlekettik korporasııa­sy arqyly kórsetilýge jatatyn memlekettik kyzmetterdi irikteý jónindegi vedomstvoaralyq komıssııa jumysynyń qorytyndysy boıynsha 141 memlekettik qyzmet elektrondy formatqa kóshiriletin bolady, 21 qyzmet kompozıtti nysanda basqa qyzmettermen birge bir ótinish negizinde kórsetiletin bolady, azamattardyń ótinishinsiz kórsetiletin 17 proaktıvti qyz­metter engiziletin bolady.

Áńgimelesken

Joldybaı BAZAR,

«Egemen Qazaqstan»