Kelisimshart qural bolmasa...

Táýelsizdik jyldarynda elimizge ınvestısııa az tartylǵan joq. Shartaraptan quıylǵan ınvestısııalyq qyrýar qarjy ekonomıkamyzdy damytýǵa, halyqtyń ál-aýqatyn arttyrýǵa orasan zor yqpal etti. Qysqasy, onyń ıgiligin el kórdi, jamaǵat jemisin jedi. Jalpy, syrttan tartylǵan ınvestısııanyń kólemi elimizdiń halyqaralyq qoǵamdastyqtaǵy bedelin aıǵaqtaıtyn kórsetkishterdiń biri dep te aıta alamyz...

Qoǵamy tynysh, ishki jáne syrtqy saıa­satynda qaıshylyqty kórinister joq, jahan elderimen baılanysy ornyqty, álemdik jáne aımaqtyq qaýipsizdikti nyǵaıtý isinde bastamashyl, bitimgershil, shekara máselesinde daý-damaıdan ada, turaqty damýy qamtamasyz etilgen, tartymdylyǵy joǵary, ınvestorlarǵa zańdyq negizde qolaıly jaǵdaı jasaǵan eldiń bási, bedeli qashan da bıik. Al osyndaı artyqshylyqtary bar memleketke qaltasy qalyń, quryǵy uzyn, ozyq tehnologııalary jetkilikti sheteldik qurylymdardyń úıir bolatyny tabıǵı jaǵdaı. Desek te, jat elge eshkim qarjysyn arqalap, «senderde bári jaqsy eken» dep ońaı kele salmaıdy. Túrli kelissózder, zertteýler júrgizilip, árbir qadam búge-shigesine deıin zerdelenedi. Sodan keıin baryp ortaq kelisimge qol qoıylady. Qazaqstan da osyndaı prosesterdiń talaıyna qatysyp, ózine ınvestorlardy kóptep tarta bilgen elderdiń biri. Búginde ınvestısııa tartý jaǵynan kelgende elimiz talaılardan oq boıy ozyq tur.

Alaıda qarapaıym halyqtyń, qoǵam belsendileriniń tarapynan memleketimizdiń ınvestısııa tartý saıasatynyń keıbir tustaryna, ınvestorlarmen júrgizilgen kelissózder nátıjelerine, el aýmaǵynda jumys istep jatqan sheteldik alpaýyt kompanııalardyń birqatar is-qımyldaryna qatysty synı pikirler az aıtylyp júrgen joq.

Máselen, taıaýda, dáliregi osy jylǵy 26 qyrkúıekte ótken Senattyń jalpy otyrysynda depýtat Murat Baqtııaruly Úkimet basshysyna joldaǵan depýtattyq saýalynda: «Osy kezge deıin elimizde munaı ónimderin óndiretin munaı óńdeý zaýyty (MО́Z) zamanaýı úlgide salynǵan joq. Sheteldik iri ınves­torlar MО́Z salýǵa qulyqsyz. О́ıtkeni ınves­torlar bizdiń shıkizattyq resýrstarymyzdy shıkideı alyp ketip, bir barrelge shaqqanda ózimizge 8 ese joǵary baǵaǵa satqandy jón kórdi. Úkimet olarǵa MО́Z salyńdar dep qatań talap qoıa almady. Nátıjesinde, biz munaı óndirý jaǵynan tek shıkizattyq elge aınaldyq desek bolady. Táýelsizdik jyldarynda elimizde 1,5 mlrd tonna munaı men gaz kondensaty óndirilip, shıkizatty eksporttaý kórsetkishi boıynsha álemdegi alǵashqylardyń qataryna kirdik. О́zimizden shyǵyp jatqan kól-kósir shıkizatty shetelge arzan baǵaǵa ótkizip, olardan tereń óńdelgen ónimderdi birneshe ese qymbatqa satyp alý toqtar emes. Saldarynan ımport ónimderi úshin tólengen qyrýar qarajat shetelderdiń ekonomıkasyna jumsalyp jatyr», dedi. Bul el ishinde keıde aıtylyp qalatyn, naqty derekterge negizdelmegen qańqý sóz emes, halyq senim bildirgen senatordyń pikiri.

Árıne halyq óz memleketine ınves­tı­sııalyq qarjynyń quıylǵanyna, ınves­tor­lardyń kelip jumys istegenine qarsy bolmaıdy. Tek, aradaǵy kelisimsharttar ortaq múddege oraılastyrylyp, tarazy basyn teń ustaý jaǵyna basa nazar aýdarylsa, ınvestorlarǵa elimizdiń aldyndaǵy mindettemelerin tereń sezine oryndaýy zańdyq turǵyda qatań talap etilse quba-qup bolar edi.

Qoryta aıtqanda, halyqtyń kókeıinde joǵaryda aıtylǵan máselelerge baılanysty suraq barshylyq. Bul saýaldarǵa laıyqty jaýap berilýi tıis. Onyń utymdy joly – memleketimiz ben ınvestorlardyń arasyndaǵy áriptestik ıirimderi, qarjylyq, quqyqtyq mindettemeler jónindegi aqparattardyń halyqqa qoljetimdi bolýy. Eger taraptar arasyndaǵy kelisimsharttar týraly aqparattar ashyq bolsa, el ishinde aıtylyp júrgen pikirlerdiń oryndy ne orynsyz ekeni ózdiginen aıqyndalady. Eger saladaǵy aqparattar ashyq bolmasa, onda qoǵamdyq kóńil kúıdi tómendetetin túrli áńgimeler órshı bermek. Al bul óz kezeginde kúnder óte elimizdiń turaqtylyǵyna keri áserin tıgizýi múmkin.