Rýhanııat • 13 Jeltoqsan, 2019

Basylym basshylary - Halel ESENBAEV (07.1919 - 02.1920)

H.Esenbaev (1892-1938) Oral óńirinde (Kaztalov aýdany, Aǵashúı aýyly) ómirge kelgen. Aýyldan hat tanyp, keıin Orynbordaǵy Qusaıyn medresesine túsedi. Sóıtip muǵalim mamandyǵyn alyp shyǵady.

Egemen Qazaqstan

1919 jyldyń 21 aqpanynan RK(b)P múshesi. Bókeı gýbatkomynyń delegaty retinde qazaq ASSR quryltaı sezine qatysqan. “Kırgızskaıa pravda”, “Durystyq joly” gazetteri men “Muǵalim” jýrnalynyń alqa múshesi bolǵan.

1919 jyly Qazaqstanda mańyzdy oqıǵalar kóp boldy. Keńes ókimetiniń V.I.Lenın qol qoıǵan dekreti boıynsha qazaq ólkesin basqarý jónindegi revolıýsııalyq komıtet quryldy. Osyǵan oraı Kırrevkomnyń baspasóz organyn ashý máselesi kún tártibine qoıyldy da, 1919 jylǵy 17 jeltoqsanda ólke astanasy – Orynborda “Ushqyn” gazetiniń birinshi nómiri jaryqqa shyqty.

“Egemen Qazaqstannyń” (“Ushqyn”) alǵashqy redaktorynyń atyn anyqtap tabýda kezinde osy basylymda eńbek etken, belgili jýrnalıst Tilekqabyl Boranǵalıuly kóp izdendi. Ol óziniń 1997 jyly 22 aqpan kúngi gazetimizde jarııalanǵan “Ushqynnyń” redaktory boldym”... degen maqalasynda Halel Esenbaev týraly tyń derekter keltiredi. Oral arhıvinen alynǵan ol qujatta H.Esenbaevtyń óz qolymen toltyrylǵan anketa jaýaptary men 1919 jyldyń qazan aıynda ótken Kırrevkom májilisinen hattama da bar. Avtor jınalys qaýlysynan úzindi keltire otyryp, “Ushqyn” gazetin basqarý úshin bes adamnan (Halel Esenbaev, Eshmuhamed Begalıev, Támımdar Safıev, Ámirǵalı Meńeshev, Bernııaz Kúleev) alqa múshesi saılanǵanyn jazady. Áıtse de eń basty dálel H.Esenbaevtyń 1923 jyly ózi toltyrǵan anketa jaýaptary bolsa kerek. Onda bylaı dep jazylǵan: “Rabotal chl. redkollegıı org. Býkgýbıspolkoma “Kırgızskaıa pravda”, “Dýrýstýk joly”, jýrnala “Mýgalım” (“Ýchıtel”), redaktorom organa Kırkraı Revkoma “Ýshkýn” (“Iskra”) – v 1918 ı 1919 godah, org. Býkgýbkoma “Enbek” (“Trýd”), perevel na kırgızskıı ıazyk Konstıtýsııý RSFSR ı t.p.”

Jýrnalıst osy derekterdi dáıekteı kelip, “Egemen Qazaqstannyń” 20-30 jyldardaǵy redaktorlary T.Safıev, Á.Baıdildın, T.Júrgenov, S.Seıfýllın, S.Sádýaqasov, T.Rysqulov, O.Isaev, B.Maılın, Ǵ.Toǵjanov, Ǵ.Músirepov syndy belgili azamattar edi. Búgin olardyń qataryna Halel Esenbaevty qosqan jón bolar”, dep jazady. Bul usynysqa biz de qol kóteremiz.

H.Esenbaev 30-shy jyldary Almatydaǵy aǵartý komıssarıatynda jaýapty qyzmette bolǵan. Odan keıin birsypyra oblystyq aǵartý bólimin basqardy. Búkilqazaqstandyq II Keńester sezinde QASSR Ortalyq Atqarý komıtetine múshelikke kandıdat, al 1936 jyly onyń múshesi bolyp saılandy. Aǵartý komıssarıaty basqarmasyn basqardy.

H.Esenbaev 1938 jylǵy saıası qýǵyn-súrginniń qurbany boldy.

Kúnniń mańyzdy jáne ózekti jańalyqtaryn «Egemen Qazaqstan» telegram kanalynan oqyńyz