90 мыңнан аса заң бұзушылық тіркелген

Ведомствоның дерегіне сенсек, қазір елімізде аталған мемлекеттерде тіркелген 170 мыңнан аса көлік жүйткіп жүр. Сол 170 мыңнан аса автоқұралдың иелері тәртіп сақшыларының бұл шешіміне келіспей, нара­зылықтарын білдірді. Әсіресе, Ақтау, Жаңаөзен, Ақ­тө­бе және Орал­да жүздеген жүргі­зу­шілер мемлекеттік органдарға күшіне енген ереженің талаптарын жеңілдетуді сұрайды.      

Ішкі істер министрлігі тарат­­қан ақпаратқа сүйенсек, Еура­зиялық экономикалық одаққа мүше елдерде армениялық жә­не қырғызстандық көліктерді пай­далануға байланысты қатаң шектеулер бар. Ведомствода хабарлағандай, 2014 жылдан бас­тап 2020 жылдың 1-қаңтарына дейін аталған елдерде тіркелген автоқұралды кедендік баж жә­не салық төлемей тек сол мем­лекеттің азаматтары ғана Қазақ­станға уақытша әкелуге хақылы. Егер де қазақстандықтар өз атына көлікті ел аумағынан тыс жерде тіркесе, оны сатып алғаннан кейін Қазақстанда 10 жұмыс күні ішінде барлық қажетті алымдар мен баж салығын төлеп тіркеуі тиіс.

«Белгіленген тәртіпте тір­кел­меген автокөлікті жүргізгені үшін 10 АЕК көлемінде айыппұл салу және ұстау себептерін жойғанға дейін көлікті айыппұл тұрағына қою қарастырылған. Осындай жауапсыздық салдарынан жүргізушілердің кінәсінен 1854 жол-көлік оқиғасы орын алып, 132 адам қаза тапқан. 500-ден астам адам жарақат алды», делінген таратылған ақпаратта.

Құқық қорғаушылар 2019 жылы шетелдік көліктердің қатысуымен 90 мыңнан аса жол қозғалысы ережелері бұзылғанын атап, айыппұл көлемі 1 млрд теңгеден асқанын айтады. Айыппұлдың дені жылдамдық режімін асыру, сондай-ақ жол белгілері талаптарын сақтамау сынды құқық бұзушылыққа қатысты.

«Мұндай автокөлікті пайдалану фактілерінің жолын кесу үшін полиция кеден және салық органдарымен бірлесіп рейдтік іс-шаралар өткізеді. ІІМ басқа мемлекеттердің аумағында автокөлік сатып алған Қазақстан азаматтарын тіркеуден өтіп, кедендік реттеу және жол қозғалысы саласындағы заңнаманың бұзылуына жол бермеуге шақырады», деп қорытындылады ІІМ баспасөз қызметі. 

Шетелдік көліктердің бағасы арзан

Қош, сонымен жаңа тәртіптің енгізі­луіне автокөлік иелері неге қарсы? Мұны өздерінен сұрап көруді жөн сана­дық. 20 жылдық жүргізушілік тәжірибесі бар елордалық Асан Мыңбаевтың пікі­рінше, барлық мәселе баға мен сапада бол­са керек. Ол барлық азаматтардың бір­дей Қазақстанда жинақталатын темір тұлпарды сатып алуға қалталары көтер­мейтінін, сол себепті жылжымалы мүлік­ті сырттан алуға тура келетінін айтады.

– Ресей мен Арменияны мысалға алайық. Былай қарасақ, аталған елдерде сатылатын көлік Қазақстанда да бар. Бірақ бағасында айтарлықтай айырмашылық байқалады. Мәселен, қазақстандықтар арасында сұранысқа ие 2007-2008 жылғы көлемі 2,5 литрлік Toyota Camry елімізде 4,5 – 5,2 млн теңге шамасында сатылады. Ал жоғарыдағы ел­дерде әрі кетсе 3 – 3,5 млн теңгеге табу­ға болады. Жасыратыны жоқ, шыға­рылған жылы ескі болғанымен сапасы бізде жинақталатын жаңа көліктерден әлде­қайда жақсы. Қазақстанда құрас­тыры­латын көліктердің бағасы тым қым­бат және өзінің құнына татымайды. Жеңіл­діктер қарастырылмаған. Сапа туралы айтудың өзі артық. Кейін өзіндік құны­на сата алмайсыз. Жаңа ережеге кел­сек, құны 3 млн теңге болатын көлікті елі­міз­де рәсімдеу үшін кедендік және бас­қа да салықты қоса есептегенде екі есе қа­ражат төлеуге мәжбүр боласыз. Бұл үл­кен шығын, –  деді астананың тұрғыны.     

Осыған ұқсас пікірді көптеген жүр­гізу­­­шіден естіген соң қайталап кел­тіру­­ді жөнсіз деп таптық. Бұл ретте елі­­міз­де­гі ірі автокөлік нарығына ай­налған kolesa.kz сайтына кіріп, баға мен шаманы талдап көрдік. Атап айтқан­да, бас шаһарда Арменияда яки Ресейде тіркелген жоғарыда айтылған жапондық көлікті 3,3 – 4 млн теңгенің айналасында сатып алуға болады екен. Ал тір­кеу­ден өткен мұндай жеңіл көліктің баға­сы 5 млн-нан бастап 6 млн теңгеге дейін жетеқабыл. Еліміздің басқа да аймақ­тарында бұл баға шамалас. Десек те министрліктің бастамасын қолдап жат­қандар да жоқ емес.

 – ІІМ-нің шетелдік нөмірлі көліктерге байланысты шешімін құптаймын. Олар да біз сияқты заңға бағынуы керек. Қазір бұл көліктерді «Сергек» камералары түсірмейді екен. Себебі көлік құралы елімізде тіркелмеген, салық, айыппұл төлемейді. Министрліктің дерегі бойынша, елімізде бұл көліктердің қатысуымен 1854 жол-көлік оқиғасы тіркелген. Олар неге осылай жүруі керек? – деп жазды Динара есімді әлеуметтік желі қолданушысы.

Бұл қадамға саналы түрде барды

Осыған байланысты Ақпарат және қоғамдық даму министрі Дәурен Абаев та «Ашық диалог» хабарында пікірін білдірді. Министрдің сөзінше, көлік иелері осылай болатынын біле тұра мұндай қадамға саналы түрде барды деп санайды.

– Шетелдік көлікті сатып алған адамдар, тек барлық кедендік рәсім мен салықтарды төлегеннен кейін ғана автоқұралды пайдалануға рұқ­сат берілетінін жақсы біледі. Соған қарамастан олар бұл қадамға саналы түрде барып, көліктерді елімізге әкелуді жалғастыра берді. Автокөлік жоғары қауіпті құрал екенін жақсы түсіну қажет. Сәйкесінше, оның иесі де болуы міндет. Бүгінде көптеген жүргізуші жауапсыздық танытып, жазадан құтылып жатыр. Жол-көлік оқиғасы орын алған жерден ізін суытып, жол қозғалысы ережелерін қорықпай бұзып келеді. ІІМ-нің мәліметінше, осындай жүгенсіз жүргізушілердің кесірінен 132 адам қаза тапты. Тағы бір факті, мұндай көліктің дені кепілдікте не болмаса іздеуде тұрады. Егер де ертең осы автокөлік иелеріне сот орындаушылары келіп жатса, заңға сәйкес жылжымалы мүлікті тәркілеуге олар толық құқылы. Бір қызығы, бұл жағдайда қазақстандық жүргізушілер әділдікті өз мемлекетінен іздеп, неліктен біз оған жол бердік деп өзімізден талап ететіні күмәнсіз, – деді Д.Абаев.      

ІІМ Әкімшілік полиция комитетінің есебінше, көрші Ресей Федерациясынан Қазақстанға шамамен 150 мыңнан астам көлік әкелінген. Армениялық көлік­тің саны 25 мыңнан асып жығылса, Қыр­ғызстаннан 15 мыңнан аса темір тұлпар сатып алынған.

Әкімшілік полиция комитеті авто­көлікті алмас бұрын азаматтарды күмәнді мәмілелерден, сол секілді Қазақ­станда тіркеуге келмейтін көліктерді иеленуден сақ болуға шақырады. Бұл тізімге басқару рүлі оң жақта орналасқан және Еуро-4 экологиялық талаптарына сәйкес келмейтін автокөліктер кіреді.

Мамандар бұл өзгерісті уақытша науқанға топшылап отыр. Тәуелсіз авто­көлік одағы тәртіп сақшылары бұған дейін де қырғызстандық көліктер­мен күресіп, соңында барлығы тыныш­тал­ғанын айтады. Дегенмен бұл жолғы талап жолдағы апаттардың көбеюімен немесе басқа да құқық бұзушылықтардың белең алуымен де байланысты болуы мүмкін. Сондықтан сарапшылар аталған көлікті алған елдеріне қайта сатып не болмаса бекітілген тәртіпке бағынуға кеңес беріп отыр.