Alashtyń uıasynan ushqan ǵalym

Rýhanııat • 18 Aqpan, 2020

Alashtyń uıasynan ushqan ǵalym

210 ret kórsetildi

Elordadaǵy Ulttyq akademııalyq kitaphana ujymy men Q.Muhamedhanov atyndaǵy bilim men mádenıet ortalyǵy birlesip, uly aqyn Abaı Qunanbaıulynyń 175 jyldyǵyna oraı «Abaıtaný jáne Qaıym Muhamedhanov» atty dóńgelek ústel ótkizdi.

Beken QAIRATULY

Abaıtanýshy tulǵa marqum Tóken Ibragımov aǵamyz aıtqandaı, Alash arystary qalaǵan altyn uıadan ushyp shyqqan qaıratker ǵalym, Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik syılyǵynyń laýraety Qaıym Muhamedhanulynyń qazaq rýhanııatyna sińirgen eńbegi ushan-teńiz.

Ákesi Muhamedhan óz zamanynda qarańǵy qazaq kógine kún bolýǵa umtylyp, halqy úshin júrek maıyn sham qylǵan (S.Toraıǵyrov) Alash arystary at baılaıtyn, qazaqsha aıtqanda bı túsetin úıdiń egesi boldy. Jergilikti qalamger Dáýlet Seısenuly jýyqta jazǵan «Alash mesenaty» atty maqalasynda «Muhamedhannyń shańyraǵyna áriden aıtqanda Abaı men Shákárim, bergileri: Kókbaı, Álıhan, Ahmet, Mirjaqyp, Maǵjan, Júsipbek, Muhtar, taǵy basqa túsip attanǵan. Bul tarıhı shyndyq», depti.

Etek basyp, es jıǵan sátten beri ulylar men irilerdi kórip ósken Qaıym aǵa shyn máninde óziniń ókil uly Tursyn Jurtbaı aıtqandaı «Abaıdyń inisi, Alashtyń irisi» ekeni anyq.

Ǵalymdy eske alýǵa arnalǵan shara barysynda Qaıym aǵanyń qazaq rýhanııatyndaǵy orny jaıly, ásirese abaıtaný jolyndaǵy jankeshtiligi týraly, tipti ózi túgendep, kógendegi qozydaı sanap shyqqan 30-dan astam «Abaıdyń aqyn shákirtteri» jaıly jazǵan dıssertasııasy eren. Tipti osy eńbegi úshin 25 jylǵa sottalǵanyn qaıtersiz.

Osyndaı qıyndyq pen qıǵashtyqty bastan keshire júrip ustazy M.Áýezovtiń nusqaýymen Abaı shyǵarmalarynyń túpnusqalyq tekstologııalyq tazalyǵyn taldaý ádisimen zerttep, alǵash ret ǵylymı aınalymǵa engizýi ekiniń biriniń qolynan keletin dúnıe emes.

Akademık apamyz Rabıǵa Syzdyqovanyń sózimen aıtsaq, Qaıym eshkim bara almaıtyn, barýǵa qudireti jetpeıtin taqyrypty tańdaı bilgen jáne ony basyn báıgege tigip atqaryp shyqqan adam.

Bul retki jıyn moderatory Erbol Irgebaı myrzanyń paıymynsha, ustazy M.Áýezov júıelegen abaıtanýdy odan ári jalǵastyryp, aqynnyń aınalasyn rýhanı keńeıtken adam – Qaıym Muhamedhanuly eken. Iаǵnı fılolog ǵalym Abaı tulǵasyn tek shyǵarmashylyq aýqymda zertteýmen shektelmeı, qazirgi Abaı mýzeıiniń negizin qalap, 1918 jyly Semeı qalasynda ákesiniń demeýshiligimen jaryq kórgen «Abaı» jýrnalyn táýelsizdikten keıin qaıta túletken qaıratker.

Basqosý ústinde jınalǵan qaýymmen óziniń keleli oıyn bólisken fılologııa ǵylymdarynyń doktory Tursyn Jurtbaı, ǵalymnyń qazaq tekstologııasy týraly logıkalyq zertteýi buǵan deıin bolmaǵan dara mektep ekenin, sondaı-aq qazaq tarıhyna qatysty iri tulǵalar jaıly jazǵan tyń derekteri óz aldyna jatqan taǵy bir darııa ekenin eske saldy. Sóziniń sońyn Tursyn Qudakeldiuly: «Qaıym aǵamen árbir kezdesýim bir-bir ýnıversıtet edi», dep túıdi.

Sonymen qatar jıyn barysynda Ulttyq akademııalyq kitaphana qorynan alynǵan ǵalymnyń eńbekteri men muraǵattyq foto-qujattary kórmege qoıylyp, oqymysty-qalamgerler Sultanhan Júsip, Almahan Ǵabdýlına, Omar Jálel, Asan Omar, Saǵymbaı Jumaǵulov, Qaıyrbek Kemeńgerov, taǵy basqa qonaqtar óz oılaryn ortaǵa saldy.

Kúnniń mańyzdy jáne ózekti jańalyqtaryn «Egemen Qazaqstan» telegram kanalynan oqyńyz