1949 jyly meniń on jasqa tolǵan kezim, ózara tyǵyz shoǵyr­lanyp otyrǵan bizdi, Grýzııa grekterin oılamaǵan jerden alystaǵy Qazaqstanǵa asyǵys, asa qaýyrt jaǵdaıda kóshirip ákeldi. Bizdiń otbasymyz aldymen Ońtústik Qazaqstan oblysy Sháýildir aýdany Temir stansasyna kelip qonystandy, keıin Túrkistanǵa qaraı bet túzedik. Keıinirek óz eline oralýǵa ruqsat bergen az ýaqyttyq raqym­shy­lyqty paıdalanyp, áke-sheshem úırengen Kavkazyna qaıta kó­ship ketti. Shymkenttiń mýzyka mektebinde oqyp júrgen men olarǵa ermeı, Qazaqstanda qalyp qoıdym. Ony úzdik dıplommen támamdaǵan soń joldamamen Alma­tyǵa kelip, Qurmanǵazy atyn­daǵy konservatorııaǵa oqýǵa túsip, opera ánshisi bolyp shyq­tym. Ári qaraı Qazaq radıosy­nyń estradalyq-sımfonııalyq orkestrindegi qyz-qyz qaınaǵan ánshilik qyzmetim, úılenip, úıli-baran­dy bolǵanym, qysqa­sy, keze­gimen keletin ómir zańdyly­ǵyna sáıkes tizbektelgen tirshilik kóshine ilesip kete bardym.

Grekııa – babalarymnyń ata qonysy, balalarymyzdyń aı­na­­lyp soǵar altyn qazyǵy, biraq meniń Otanym – Qazaqstan. Mine, jetpis jyl boıy osy qa­sıet­ti jerdi meken etip kele­min. Qan­daı kereǵarlyq deseńiz­shi: bala kúnimde kisiniń betine týra qaraı almaıtyn óte uıań bol­ǵan ekenmin, biraq keıin aýqym­dy aýdıtorııalarda júzde­gen, myń­daǵan adamnyń aldyna shyǵyp án salatyn asyl murat arqala­dym. Qazaq jerinde súıik­ti isim­men aınalystym, jan qa­laýym­nyń rahatyn taptym, ha­lyq­tyń súıispenshiligine bó­lendim. Ánimdi, ónerimdi baǵala­ǵan­dardyń mahab­baty meniń shyǵar­ma­shyly­ǵy­ma shabyt berdi, qudiretti mýzy­ka ózimdi de, ómirimdi de kókke sam­ǵatyp, sha­ryqtata tústi. Árı­ne ol basqa kezeń edi, adamdary meıirimdi, kósheleri taza, radıo men televızııadan shyrqalatyn ánder móldir, tunyq edi.

Basyna salǵan azaptyń bárin kórip, taǵdyry qym-qýyt bolyp, áýpirimmen jan saq­taǵan bosqynnyń balasy bolsam da jáne bul bizdiń turmy­symyzǵa anyq tańbasyn túsirse de, ónerdegi ómirim bul aýyrtpa­lyqtan ada boldy. Keńes Odaǵy ydyraǵannan keıin myńdaǵan grek tarıhı otanyna oralýdy oılap, lek-legimen údere kóship jatqanda, keı tanystarym: «týy­syń men balalaryńnyń bári ata-babasynyń eline ketti, óziń qashan ketesiń?» dep menen de jıi suraıtyn. Men sonaý Túrkistanda júrgen bala kezim­nen bastap án aıttym, ánsiz ómir súre almaıtynymdy sol kezde-aq sezgenmin, endeshe meni tanymaıtyn elde ánsiz, áýensiz qalaı ómir súrmekpin? Jol ortasyna kelgende súıikti kásibimnen qalaısha qol úzip qalmaqpyn? Mýzykadaǵy mansabymdy odan ári jalǵastyrý úshin, moıyndalýym úshin men sol jaqta týyp, sol elde ómir súrýim kerek. Al men bolsam Qazaqstanda qalyptasqan adammyn, mýzyka meni tanymal etti, súıikti kásibimniń arqasynda syıly boldym. Mýzyka – meniń, men – mýzykanyń bir bólshegine aınalyp ketkeli qaı zaman. Adam retindegi qabilet-qarymymdy júzege asyrý úshin mýzyka maǵan múmkindik syılady. Barlyq adamnyń mańdaıyna general bolý jazylmaıdy, biraq ánniń arqasynda men armanym men tilegime tolyq qol jetkizgen adam­myn. Tipti «Lakı» degen esimimdi «baqyt» sóziniń ba­la­ma­syndaı kóremin. Sebebi búkil bir eldiń súıikti ánshisine aınalǵanymdy sahnaǵa shyqqan saıyn júregimniń árbir qylymen qapysyz sezinetinmin. Anyǵynda, qurmetpen qarsy alyp, qýanyp otyryp án tyńdap, qushaǵymdy gúlge toltyryp, qoshemetpen shy­ǵaryp salatyn ystyq yqy­lasy­men sezdirip turatyn. О́nerim men Qazaq eliniń qoldaýy alyp aýmaqty alyp jatqan Odaq­qa atymdy tez áıgiledi. Máskeý­degi Odaqtar úıiniń kolonna zalyn­­da jeti ret án saldym, búkilodaq­tyq «Melodııa» fır­ma­synan 2 000 000 danamen kúı­­ta­ba­ǵymnyń taralýy úlken jańa­lyq retinde qa­byl­dan­dy. Qazaqstannyń ha­lyq ártisi atan­dym, Memleket­tik syı­­lyq­tyń laýreaty boldym. Bir adam armandap-ańsaı­tyn­daı baqyt­ty taǵdyr buıyrdy. О́mirim­niń barlyq sáýleli kezeńi men shýaq­ty shaqtary tek osy elmen, osy topyraqpen baılanys­ty órildi. Bul baqytty menen eshkim tartyp ala almaq emes. Áıtpese Odaq kóleminde ataǵym dúrildep, tanyla bastaǵan tustan bastap kóz qyzyqtyryp, kóńil arbaıtyn ýáde­sin úıip-tógip, estradasyn, ónerin kóterý maqsatynda óz eline shaqyrǵandar az bolmady. Alaı­da Qazaqstandy, tańǵajaıyp tabı­ǵat­y tilmen aıtyp jetkizgisiz arý Almatyny qımadym. Taǵdyrym Qazaq elimen tyǵyz baılanysty bol­ǵannan keıin ózimdi elim­niń úlken patrıotymyn dep sanaımyn. Qazaq ánderiniń nasıhatshysy boldym desem, kózi tiri kýágerler sózimdi sóge qoımas, ulttyq klas­sıkanyń jaýharlary, zamanaýı kompozıtorlardyń ánderi shyǵarmashylyǵym men repertýarymnan árqashan berik oryn aldy. Kóptegen kompozıtorlar júregin jaryp shyqqan eń alǵashqy tyrnaqaldy týyndylaryn tyńdaýshysyna tanystyrý úshin meniń oryndaýyma senip tapsyrdy. Gastroldik saparlarmen, arnaıy konserttermen topyraǵyn baspaǵan, dámin tatpaǵan qazaq aýyly, sirá, joq shyǵar. Qazaqstannyń barlyq oblystaryn, ár óńirin, túkpir-túkpirin armansyz aralaǵan jastyq ómirim alysta qalsa da, búgingi seksenniń seńgirinen kóz salǵanda, sol aıaýly kezeńniń saǵynyshqa toly estelikteri kóńilimdi jasartyp, sol kúnge qaıta oraltqandaı bolady.

Munyń syrtynda Qazaq radıo­synyń estradalyq-sımfonııalyq orkestri men­ ánshileri taraǵan soń, shyǵarmashylyǵymdy pe­da­gogıkalyq baǵytta jalǵas­ty­ryp, qazaq óneriniń sahnasy úshin talantty shákirtter tárbıelegenimdi mereıimdi tasytatyn ómirimniń mańyzdy kezeńi dep bilemin. Estrada-sırk kolledjinde, Júrgenov atyndaǵy ulttyq óner akademııasynda estradalyq vokal kafedrasynda eńbek ete júrip, birinen-biri asqan talantty shákirtterimniń óner sahnasyn baǵyndyrǵanyn kórip, keýdemdi maqtanysh kerneıdi. Qazaqstannyń halyq ártisi Naǵıma Esqalıeva, Jas­tar syılyǵynyń laýreaty Je­ńis Ysqaqova, Qazaqstannyń eńbek sińirgen ártisi Aıjan Nurma­ǵam­betova, belgili ánshiler Sáken Qalymov, Qaırat Nurtas, Almas Kishkenbaev, Dınara Sultan sekildi ánshiler meniń ǵana emes, óz eliniń maqtanyshyna aınaldy.

Keıde ánderimdi súıip tyń­da­ǵan aǵa býynnyń ókilderi meni kóshede, qoǵamdyq kólikte kórip, kezdestirip jatsa, tanyp, aman­dasyp, jyly shyraımen alǵy­syn aıtyp jatady. Ondaı­da, kerisinshe, tanyǵany, baǵala­ǵany úshin qolyn alyp, olarǵa alǵysty meniń aıtqym kelip tura­dy. Jalpy, alǵys degen – ama­nat arqalaǵan ardaqty sóz. Úlken uǵym. Maǵan ómir syı­la­ǵan ata-anama, qabiletime senip, ómirge joldama bergen, talan­tymdy ushtap, tárbıelegen us­taz­daryma, sahnada seriktes bol­ǵan áriptesterime ǵana emes, jaı ǵana atqan tań men kútken kú­nimdi qarsy alǵanym úshin de óz basym rahmet aıtqym kele­di. Bastysy, bizdiń bárimizdi qusha­ǵyn ashyp qarsy alyp, baýyryna basqany úshin, ómir súrýge múm­kindik syılaǵany úshin Qazaq eline qaryzdarmyz. Osy jyl­dar aral­yǵynda qanshama grek ul­ty­nyń adamdary ómirge keldi, aza­mat bolyp qalyptasty, olar­dyń ara­synan akademıkter, ta­lant­ty ǵalymdar, ártister, bas­qa da ár salanyń mamandary ósip shyqty. Qazaqstanda «Fı­lııa», ıaǵnı «Dostyq» atty grek ult­tyq-mádenı birlestigi qury­lyp, jyraqta júrse de, óz tili men mádenıetiniń qanat jaıýyna qamqor peıil kórsetip, grek ultynyń sheńberin keńeıte tústi. Bárimiz úshin Qazaqstan óz úıimiz­ge, ekinshi Otanymyzǵa aınaldy. En­deshe eń basty alǵys ta búkil álem­ge qazaqstandyq úlgi retinde ta­nyl­ǵan dál osy qamqorlyq úshin aıtylýy kerek dep oılaımyn.

Lakı KESOGLÝ,

Qazaqstannyń halyq ártisi, Memlekettik syılyqtyń laýreaty