Ekinshi ómir

Bizdiń dúnıeni tanýymyz boıynsha, meıli patsha bol, myńdy aıdaǵan baı bol, erekshe jaratylys ıesi bol, báribir bul ómirge eki qaıtyp kele almaısyń. О́mir – ár jan ıesine bir-aq ret beriletin múmkindik.

Degenmen, keıbir danyshpandardyń paıymyna salsaq, Alla taǵala óziniń keıbir súıikti pendelerine bir jaratylysta eki ómir súrý nyǵmetin syılaýy múmkin. Iаǵnı qııaly baı, oıy ushqyr, abstraktili kórý qabileti joǵary adamdar bir ómirdiń ishinde eki ómirdi bastan keshýi ǵajap emes. Kóp jaǵdaıda mundaı qasıetke asa iri ǵalymdar men jazýshylar, shyǵarmashylyq ıeleri, basqa da óner adamdary ıe bolmaq.

Jaratqannyń sheberligi men ádildiginiń taǵy bir aıqyn kórinisi – mundaı adamdar birinshi, ıaǵnı naqty ómirinde materıaldyq ıgilikterge muqtaj, alańǵasar, qapersiz, ıkemsiz, tipti syrt kózge jalqaý adamdaı kórinis berse, ekinshi ómirinde óte baqytty jáne lázzatpen ómir súredi. Sondyqtan bul adamdar óziniń birinshi ómirine asa kóp mán bere bermeıdi. Olardyń barlyq ishki qýaty ekinshi ómirine qaraı baǵyttalady. О́ziniń ishki álemimen alysyp ómir súretindikten, jalǵyzdyqtan kóp japa shege qoımaıdy. Olar ataq pen dańqty, qoǵamdy qurmetteıdi, biraq adamdarǵa asa muqtaj emes. Olardyń barlyq qyzyǵy óz ishinde.

Stýdent kezimizde bizge ádebıet teorııasynan qazaqtyń ataqty aqyny Qadyr Myrza-Áli aǵamyz sabaq berdi. Ustazymyz álemge áıgili uly sýretkerlerdiń shyǵarmashylyq laboratorııasy týraly áńgime shertken kezde olardyń bylaıǵy jurt túsine bermeıtin keıbir qylyqtary týraly da aıta ketetin. Sonyń ishinde fransýzdyń uly jazýshysy Onore de Balzaktyń kedeılik saldarynan shatyrda turǵanyn, qala kóshesinde qydyrýǵa tún ishinde shyǵyp, óz keıipkerlerimen kúbirlep sóılesip júretinin, táýligine 15-16 saǵat jazý jazǵanyn, 100 tom kitap jazýdy maqsat etkenin áńgimelegeni esimizde. Jýyqta feısbýkten aqyn qaryndasymyz Jánııa Eralıeva orys tilinen aýdarǵan Balzaktyń «Sýretkerler týraly» («O hýdojnıkah») degen shaǵyn maqalasyna tap boldym. Onda jazýshy bylaı dep jazypty: «Talantty adam halyqtyń arasynan shyǵady. Olardyń qoǵamǵa jat eki túrli qylyqtaryn kóp adamdar túsinbeıdi: birinshiden, Rısheleniń aıtýyn­sha, olar jaǵympazdanyp kún kóre almaıdy jáne dúnıege qyzyqpaıdy, baılyqtyń artyna túspeıdi, aqshasy bolsa, jumsap taýysqansha asyǵady. Olarǵa kóp jaǵdaıda turatyn oryn jáne jeıtin nan (cherdak da hleb) ǵana qajet. Al danyshpandyǵy – máńgilikke berilgen syılyq. Talantty adamdardy kúnine on ret kórseńiz de qarapaıym bolyp kórinedi. Dúnıesi túgel adamdar olar týraly dúkende artelshi bolyp jumys isteý ǵana qolynan keledi dep oılaı­dy. Shyn máninde, oıdy meńgergen adam – álemniń ámirshisi. Patshalar halyqty belgili bir merzimde ǵana basqarady, al sýretker halyqty ǵasyrlar boıy basqarady. Olar zattardyń bet-beınesin ózgertip, jer sharyna tártip ornatady».

Men kórgen erekshe talantty, daryndy adamdar arasynda elimizdiń shyǵys óńirinen shyqqan ataqty sazger Oralhan Kósherov te osy sıpattaǵy adam edi. Abash Kákenov, Ýálıhan Toqpataev, Hasen Zakarııanov, Murat Tastaǵanov, Janarbek Bilimbaev jáne basqa da shyǵystyń biraz azamaty Orekeń marqummen jaqsy dos boldyq. Orekeńniń syryn osy azamattar jaqsy biledi. Onymen dos bolý kúrdeli ári ońaı edi. Kúrdeli bolatyny – Orekeńniń qasynda júrgende ózińdi únemi demeýshi nemese qaıyrymdylyq qorynyń basshysy sekildi sezinýge týra keledi. О́tken ǵasyrdyń toqsanynshy jyldarynda kimniń shekesi shylqyp turdy deısiz. Al jeńil bolatyny – marqumnyń óte qarapaıymdylyǵy, aqkóńildiligi. Qolyna birdeńe tússe, dereý shashady. Qasynda bolsań, birden basyńa jumaq ornatady. Erteń de kún bar-aý dep únemdeý onda bolǵan emes.

Oralhannyń nebir tamasha ánderi halqymyzǵa áli tolyq jetken joq. Sebebi onyń ánderi ánshini talǵaıtyn, ishki tolǵanystar men ıirimge baı kináz ánder. Halyq arasynda onyń Janar Aıjanova shyrqaǵan «Dostarym» atty áni ǵana keń taraldy. Gúlmıra Sarınanyń oryndaýyndaǵy «Qaıyrly tań», «Shyǵysym – shyraıym» jáne basqa da ánderi endi tanylyp keledi. Marqum Orekeńniń aramyzdan erterek ketip qalýyna óziniń birinshi ómirinen góri ekinshi ómirin kóbirek baǵalaýy áser etti me dep oılaımyn. Degenmen ol osy ekinshi ómiri arqyly halyqtyń ortasynda jasaı bermek.