Al kópshiliktiń kózi ashyq zamanda ınsýlttiń damýyna yqpal etetin faktorlardyń kóbine áser etýge bolady. Máselen, jyl saıyn qazan aıynyń 29 kúni Dúnıejúzilik ınsýltpen kúresý  kúni atalyp ótiledi. Bul kúndi 2006 jyly Dúnıejúzilik ınsýltpen kúresý uıymy osy aýrýǵa qarsy kúresýge belsendi áreket jasaýǵa shaqyrý maqsatynda belgilegen.

Bıylǵy Dúnıejúzilik ınsýltpen kúresý kúni "Bizben birge qımyldańyz" uranymen ótti. Dene qımyly ınsýltpen qosa, júrek-qantamyry aýrýlarynyń da aldyn alýǵa oń áser etetindigi dáleldengen.

Adamnyń júrý, qozǵalý, tipti sóıleý múmkindikterin shekteıtin jáne basqa da kinárattardy týdyratyn ınsýlt adamnyń kúndelikti ómirinde onyń táýelsizdigin joıady. Kardıologııa jáne ishki aýrýlar ǴZI kardıologııa kafedrasynyń assıstenti Janna Ibakovanyń aıtýynsha, bul aýrýdyń óte qaýipti ekendigin esten shyǵarmaý kerek. Sonymen maman tómendegideı keńes beredi.

Insýlt – keń taralǵan júrek-qantamyr aýrýy, eń aldymen arterııalyq gıpertonııa jáne aterosklerozǵa shaldyqqan kezde mı tamyrlarynyń asqynýy.

Insýlttiń kez kelgen túri mı bólikteriniń zaqymdanýyna ákeledi de, kóp jaǵdaıda naýqastyń múgedektilikke shaldyǵýymen aıaqtalady. Eshqandaı basqa aýrý belsendi adamdy bir mezette dármensiz múgedekke aınaldyra almaıdy.

"Búgingi tańda ınsýlt jasaryp keledi. Kóp jaǵdaıda osy aýrýmen 45 jastan keıin aýyratyndyǵyna qaramastan, keıingi kezde ınsýlt 25-30 jasqa deıingi jastaǵy adamdarda da kezdesedi. Kez kelgen aýrý sebepsizden paıda bolmaıdy, deni saý adamnyń aýrý adamǵa aýysýy, ádette, birtindep damıdy",  deıdi Janar Ońǵarbaıqyzy.

Sonymen sońy ınsýltke ákeletin sımptomdar: kórý, estý qabiletteriniń nasharlaýy, sezimtaldyqtyń buzylýy (dene músheleriniń, bettiń, aıaq-qoldyń uıýy, kóbine bettiń nemese deneniń jartysy uıdy), aıaq-qoldyń álsizdigi men belsendi qımyldyń shektelýi, bas aınalý jáne bastyń aýrýy, sondaı-aq este saqtaý qabiletiniń buzylýy.

Ishemııalyq ınsýltke shaldyǵý qaýpi jas kezge qaraǵanda, úlken jasta joǵary bolady. Jáne 160/90 mm syn.baǵ. joǵary arterııalyq gıpertonııasy bar naýqastarda ınsýlttiń qaýpi qalypty qan qysymy bar adamdarǵa qaraǵanda shamamen 4 esege, al 200/110 mm syn.baǵ. joǵary arterııalyq qan qysymy kezinde – 10 esege artady.

Ishemııalyq ınsýlttiń asa mańyzdy kórsetkishi júrekshe fıbrıllıasııasy (jypylyq arıtmııasy) bolyp tabylady. Ol sondaı-aq júrektiń ıshemııalyq aýrýy, sol jaq qarynshanyń gıpertrofııasy, júrek  kemistigi bolǵan jaǵdaıda joǵarylaıdy.

Qant dıabeti. Temeki shegýge tym áýestik  ınsýlttiń damý qaýpin eki esege arttyrady. Temeki shegýden bas tartý ınsýlttiń paıda bolýyn 2-4 ese tómendetedi. Temeki shegý, ádette, er adamdarda ınsýlttiń damý qaýpin 40%-ǵa, áıelderde 60%-ǵa arttyrady.

Sondaı-aq, ishetin kontraseptıvter. 50 mg artyq ekstrogenderi bar preparattar ıshemııalyq ınsýltke jaqyndata túspek. Ásirese ony temeki shegý jáne arterııalyq qan qysymy joǵarylaǵanda qabyldaýǵa bolmaıdy.

Qysqasy, bul keselden qashyq júrý úshin – temeki shegýdi qoıyp nemese bir kúnde shegiletin temeki sanyn azaıtý, alkogol ishimdiginen bas tartý nemese ony qabyldaýdy jedel toqsatý, belsendi ómir súrý, dene shynyqtyrýmen aınalysý, durys tamaqtaný, ashy jáne tuzdalǵan taǵamdy shekteý, kúızeliske túspeýge tyrysý, arterııalyq qan qysymyn baqylaý jáne ol joǵarylaǵan jaǵdaıda dereý dárigerge qaralý, onyń barlyq usynystaryn oryndaý qajet.

Gıppokrat kezinde: "Aýrýdyń sebebin joısańyz, aýrý ketedi" degen eken.

ALMATY