Halyqaralyq konferensııaǵa Qa­zaq­stan, Túrkııa, Ázerbaıjan, О́zbek­stan, Qyrǵyzstan, Túrikmenstan, Ta­tarstan (Reseı), Hakasııa (Reseı) jáne AQSh-tan 60-qa jýyq abaıtanýshy ǵa­lym qatysady.

Konferensııanyń ashylýynda Egeı ýnıversıtetiniń rektory, profes­sor Nejdet Býdak baıandama jasap, Túr­kııanyń túbi bir túrki elderimen qa­rym-qatynasy ekonomıkalyq múd­dege emes, eń aldymen ádebı-mádenı baı­lanystarǵa qurylǵanyn atap ótti. «Sımpozıým taqyryby – qazaq jaz­ba ádebıetiniń negizin qalaýshy Abaı Qunanbaıuly. Osy jıynnyń arqasynda onyń túrik tiline aýda­rylyp, jarııalanǵan kóptegen shyǵar­malarynyń bar ekenin bildim. Búgingi sımpozıýmda usynylatyn maqalalar men zertteýlerdiń arqasynda Abaı jáne onyń dástúri jaqsy tanymal bolady dep senemin. «Sóz ushady, jazý qalady» degen maqal bar. Jazý arqyly anyqtalatyn jáne turaqty bolatyn árbir ortaq izdenister bizdiń birligimizdi, yntymaqtastyǵymyzdy odan ári bekiteri anyq. Birlik bizdiń rýhymyzdy nárlendirip, myqty ári qaıratty halyq bolýymyzǵa qyzmet etedi» dedi N.Býdak.

О́z kezeginde Eýrazııa ulttyq ýnı­­versıteti prorektory, akademık Dıhan Qamzabekuly túrki jurtynyń yn­ty­maǵyn bekite túsetin álemdik deń­geı­degi tulǵalardyń qatarynda uly Abaı­dyń da esimi bar ekenin ­baıandady.

«Abaı murasynyń dáriptelýi, on­daǵy shyn mánindegi gýmanızm men adamsúıgishtik ıdeıalaryn túsinýge degen yqylas otandastarymyzdyń shynaıy rızashylyǵyn týǵyzady. Sonymen qatar onyń ózindik sebepteri de bar. Abaı shyǵarmashylyǵy – qazaq halqynyń ult bolyp uıysyp, el bo­lyp eńsesin kóterýine qyzmet etken asa qundy mura. Osy mura endi túr­ki jurtynyń yntymaqtasýynyń – ǵylymı, rýhanı, mádenı, ádebı, jalpy gýmanıtarlyq bastaýlarynyń toǵy­sýynyń da kepiline aınalýda. Tú­rki jurtynyń ıntegrasııasy bú­gin bas­talǵan úrdis emes. Abaıdyń óleń­de­rinen de, qara sózderinen de ony anyq baıqaýǵa bolady. Aıtalyq,

Fzýlı, Shamsı, Saıhalı,

Naýaı, Saǵdı, Fırdoýsı,

Qoja Hafız – bu hámmásı

Medet ber ıa shaǵırı fárııat

– degen óleńinen jalpy Shyǵys ın­teg­rasııasynyń sandaǵan ǵasyrlar bu­ryn bastalǵanyn baıqaýǵa bolady. Abaı­dan bastalǵan mádenı ıntegrasııa jańa mán men maǵynaǵa ıe. Búgingi Abaı bolmysy – túrki dúnıesiniń rýhanı aýyzbirliginiń temirqazyǵyna aına­lýda», dedi D.Qamzabekuly.

Prorektor sımpozıýmnyń uıyt­qysy bolǵan Egeı ýnıversıteti men Eýrazııa ýnıversıteti arasyndaǵy qarym-qatynastyń ornaǵanyna on shaq­ty jyl bolǵanyn, endi osy ıgi­likti qarym-qatynas ýnıversıtette ja­ńa­dan qurylǵan «Abaı akademııa­sy» ǵylymı zertteý ınstıtýty men Egeı ýnı­versıtetiniń Túrki ále­min zertteý ınstıtýty arasynda jal­ǵasyn taýyp, jańa satyǵa ótetinin jet­kizdi.

Halyqaralyq Túrki akademııasy­nyń prezıdenti Darhan Qydyráli quttyqtaý sózinde jıyndy uıymdas­tyrýshy taraptarǵa rahmetin aıtty. Ol bıyl Abaı jyly aıasynda Túr­ki akademııasy atqarǵan is-sha­ra­lar qatarynda uly oıshyldyń shyǵar­malarynyń baýyrlas túrki tilderine aýdarylǵanyn atap ótti. Sondaı-aq Halyqaralyq Túrki akademııasy men IýNESKO birlesip birneshe konferensııalar ótkizgenin de jetkizdi. «Shy­ǵarmashylyq qaınary Fzýlı, Naýaı sııaqty oıshyl aqyndardan bastaý alǵan jáne Marjanı, Gazalı sııaqty alyptarmen zamandas, ıdeıalas bolǵan Abaı tek qazaq halqynyń emes, túbi túrki jurtynyń tuǵyrly tulǵasy» dedi akademııa prezıdenti.

Túrkııa memlekettik Túrik tili qu­­ry­lymy prezıdenti, professor Gú­rer Gúlsevın baıandamasyn áriden bas­tady. Ol 1933 jyly «Keńes úki­meti ydy­raýy múmkin. Sol kezde ba­ýyrlas túrki elderiniń janynan ta­bylýy­myz kerek» dep Atatúrik aıt­qan áı­gi­li sózdi qaıtalap, ótken ǵa­syrdyń orta sheninen bastap Túr­kııada túrki ha­lyqtarymen qa­rym-qatynasty damytý úshin ja­salǵan birneshe ıgilikti isterdi atap ótti. Sonyń ishinde túrki ha­lyq­ta­rynyń tilin, mádenıetin zert­teıtin ınstıtýttyń mańyzyna toq­taldy. Bıyl Abaıdyń 175 jyldyq me­reı­toıy Túrkııada da jalǵasyn ta­ýyp jatqanyn aıtty. Sondaı-aq sáýir aıynda ótýi tıis úlken sım­po­­zıýmnyń pandemııa kesirinen ótkizil­meı, keıinge shegerilgenin de jetkizdi. Gúrer Gúlsevın baıandamasy Abaıdyń tiline qatysty órbidi. Ol Abaıda oǵyz tiline tán sózder men formalar kez­desetinin, biraq ol tý­raly keıingi jıyn­darda baıandaıtynyn habarlady.

Ýnıversıtet janynan qurylǵan «Abaı akademııasy» ǵylymı zertteý or­talyǵynyń basshysy Erlan Saı­laýbaı osy jyldyń erekshe berekeli bolǵanyn atap ótip, ortalyq 18 keshendi zertteý jobalarynyń ne­gizinde 20 kitapty jaryqqa shy­ǵarǵanyn aıtty. «Akademııada «Abaı álip­pesi» ın­teraktıvti keshendi jo­ba da iske asy­­rylýda. Instıtýt ju­mysyn halyq­aralyq deńgeıde damy­týdyń alǵashqy qadamy ıgilikti sımpozıýmnan bastalýyn jaqsy yrymǵa balaımyz», dedi ol.

Abaıdyń 175 jyldyq mereıtoıy­na oraı uıymdastyrylǵan halyqara­lyq sımpozıýmda baýyrlas túrki el­deri zertteýshileri Abaı murasy jó­ninde qundy pikirler, mańyzdy aqpa­rattar aıtpaq. Seksııalyq otyrys­tarda Tursyn Jurtbaı, Shákir Ibraev, Dıhan Qamzabekuly, Erden Qa­jybek, Sherýbaı Qurmanbaıuly, Iýlaı Shamıloǵlý, Maqsat Al­pysbes, Qu­nypııa Alpysbaev, Jambyl Artyq­baev, Raqymjan Tu­rysbek, Janat Áskerbekqyzy, Nergıs Bıraı, Gúl­janat Erjılasýn, Elman Gýlıev, Jab­bar Ishanqýl, Bahodır Karımov, Orhan Sóılemez, Mehmet Temızkan, Jyldyz Baka­shova jáne t.b. elde jáne shetelde tanymal belgili ádebıetshi, til­shi, tarıhshy, etnograf professor­lar qatysady. Ǵalymdar uly oıshyl, hakim Abaıdyń murasyn zertteý ba­ǵy­tyndaǵy ǵylymı izdenisterimen bó­­lisedi. Sımpozıýmda oqylǵan baıan­­damalar men maqalalar jınaq ki­tap bolyp shyǵarylady.