Bul jıyndy oblys ákimi Ǵalı Esqa­lıevtiń ótkizgeni taqyryptyń mańyzdy ekenin kórsetkendeı. «Qalany qardan tazartý – óte mańyzdy másele. Bul ju­mys­­tardy der kezinde júrgizý qajet. О́ıt­keni adam ómiriniń qaýipsizdigi kún tártibinde tur. Búginde Oral qalasynda jaıaý júrginshi joldaryn qardan tazartý boıynsha turǵyndar tarapynan narazylyq bar», dedi óńir basshysy.

О́tken jeltoqsan aıynda 400-ge jýyq adam muzǵa taıyp qulap, aýrýhanalardyń jaraqat bólimine jetkizilgen eken. Bıylǵy saılaý qarsańynda jaýǵan qar aralas jańbyr da qala kóshelerin kóktaıǵaq etti. Qalany qardan tazartý jumysy eń aldymen ortalyqta, magıstraldy kóshelerde júrgiziletindikten, shet aýmaqtar, shaǵyn aýdan turǵyndary kóbirek japa shegedi. Sondaı-aq kóp qabatty úılerdiń aýlasy men aınalasyn taza ustaýǵa tıis PIK-ter (páter ıeleri kooperatıvteri) de bul mindetine samarqaý.

Búginde Oral qalasyndaǵy memlekettik avtomobıl joldaryn taza ustap, shahar­dyń tynys-tirshiligin qamtamasyz etý «Jaıyq taza qala» mekemesine júktelgen. Táýlik boıy, demalys jáne mereke kún­derine qaramaı qyzmet kórsetetin bul kásiporyn Oral qalasy aýmaǵynda 615 sha­qyrym avtomobıl jolyn, 235,7 sha­qyrym trotýardy taza ustaýy tıis. Sarap­tama jumystary kórsetkendeı, qaladaǵy avtomobıl joldaryn qardan tazartý isinde pálendeı irkilis joq. Negizgi túıin – jaıaý júrginshiler jolaǵynda bolyp tur.

Qala ákimi Abat Shynybekov Oral qalasynda jaıaý júrginshi joldarynyń uzyndyǵy 162 shaqyrym ekenin, joldar 20 qańtarda 70 paıyz tazartylǵanyn aıtty. Eń basty qıyndyq – «Jaıyq taza qala» mekemesinde trotýarǵa syıyp júretin shaǵyn tehnıka jetkiliksiz. Osy mekemeniń quryltaıshysy Turarbek Tilemisovtiń aıtýynsha, ondaı tehnıkanyń baǵasy da ádettegi kólikterden áldeqaıda qymbat.

Búginde Oral qalasyndaǵy barlyq magıstraldy kóshelerdiń jaıaý júrginshi jolyn tazalaýǵa 6 VTZ traktory júredi. Budan basqa qosymsha 20 birlik qurama (qumsalǵyshtar), 6 avtogreıder, 16 tıegish, 27 KO MTZ traktory, 1 «Arktıka» qar tıe­gishi, 4 birlik ZIL shanaǵy, 10 KAMAZ shanaǵy, 5 «GAZ 53», 5 Ko-206 qar tıegishi, 1 K-701, 1 «DT-75» traktory, 4 bir­lik vakýým­dyq avtomashına bar. Buǵan qosa muz oıatyn 5 mobıldi brıgada uıymdas­tyryl­ǵan.

Jıynda qalaǵa qarasty Zachagansk kentinde búginge deıin 19 704 tekshemetr qar shyǵarylǵany, jalpy uzyndyǵy 50 shaqyrymdyq trotýardyń 75 paıyzy tazartylǵany aıtyldy. Kent aýmaǵynda kúndelikti 45 adamnan quralǵan 3 brıgada 20 tehnıkanyń kómegimen 2 aýysymda jumys istep jatyr eken. Krýgloozernyı kentinde de «Jaıyq taza qala» mekemesiniń 2 brıgadasy eldi meken aýmaǵyndaǵy 62 kósheniń 41,9 shaqyrym jolyn tolyq tazalaǵan. Derkól kentinde uzyndyǵy 15 shaqyrym bolatyn jaıaý júrginshiler jolynyń 60%-y tazartylǵan. Jelaev aýylynda da búginge deıin 2500 tekshemetr qar shyǵarylypty. Jalpy qala boıynsha 263 363 tekshe metrge jýyq qar qala aýmaǵynan aýlaqqa áketilgen.

Polıgon – alys

«Jaıyq taza qala» mekemesiniń basshylyǵy qalany qardan tazartý barysynda kezdesetin keıbir qıyndyqty ortaǵa saldy. Sonyń biri – kósheden jınalǵan qardy tógetin arnaýly polıgonnyń qashyqtyǵy.

– Buryn biz qardy teleortalyq mańyn­daǵy saıǵa tógetinbiz. Ol qala ortalyǵyna jaqyn bolǵandyqtan, júk kólikterimiz az ýaqytta kóp reıs jasaıtyn, sóıtip jumys qarqyny artatyn. Qazir kólikterdiń bir aınalymy úshin 49 mınýt ketedi. Qar tazartý jumysynyń kesheýildeý sebebiniń biri osy, – dedi ol.

Búginde tazartylǵan qardy «Asan» kare­rine jáne Zachagansk kenti, Balaýsa shaǵyn aýdanyndaǵy arnaýly polıgondarǵa shyǵarý ruqsat etilgen. Qosymsha Sholo­hov aýdanynda qar shyǵarýǵa arnal­ǵan polıgon qarastyrylýda. Al teleor­ta­lyq­taǵy burynǵy polıgon orny Shaǵan óze­nine jaqyn bolǵandyqtan, ekologııa bas­­qarmasy ony paıdalanýǵa tyıym salǵan.

– Internettegi ashyq málimetterden álem­­degi qalalardy qardan tazartý júıe­sin qarap shyqtyq. Barlyq jerde qar tóge­tin po­lıgondar ashyq sý kózderine jaqyn, tipti teńiz jaǵasynda ornalasqan. Jınal­ǵan qar kóktemde erip, sýǵa qosylýy múmkin, biraq qar quramyndaǵy zııandy zat­tar, qoqys-qaldyqtar polıgon ornynda qalady, ol jerdi biz tazalap otyramyz, – deıdi «Jaıyq taza qala» basshysy.

Atalǵan mekemede búginde jalpy sany 158-ge jýyq kommýnaldyq jáne jol tehnıkasy bar. Sonyń 58-i sońǵy eki jylda satyp alynǵan. Búginde 300 tonna qystyq dızel otyny, 17 tonna jazǵy dızel, 14 myń tonna ınertti materıal, ıaǵnı jolǵa shashatyn qum bar eken.

Keıbir turǵyndar «qar jaýa bastaǵanda nege birden tazartylmaıdy?», dep jatady. Mamandardyń aıtýynsha, kóshe qaryn birden sypyryp, kúreýge bolmaıdy eken. Ondaı jaǵdaıda muz jabyny – kóktaıǵaq paıda bolyp, jol apaty qaýpi kúsheımek. Sondyqtan áýeli qarǵa tuz aralasqan qum sebilip, odan keıin 2-3 saǵattan keıin ǵana tazalaý jumysy bastalýy tıis kórinedi.

«Jaıyq taza qala» mekemesinde uzyn sany 750 adam qyzmet etedi. Shtat sany taǵy ulǵaımaq, óıtkeni qala aýmaǵy úl­keıip keledi. Osy jerde bir másele – jumys­­shylardyń kóbi egde tartqan, ortasha 50 jas­ty quraıdy. «О́ıtkeni jastar az, olar aýyr jumys istegisi kelmeıdi», deıdi bas­shylar.

Endi «aıyppul tilinde» sóılesedi

Oral qalasynda 1 238 kóp qabatty turǵyn úı bar. Oǵan 108 PIK qyzmet kórsetedi. Kóp qabatty turǵyn úılerdiń irge­les aýmaqtarynyń tazalyǵyna PIK qyzmetkerleri jaýap beredi.

– Qala kóshelerinde tóbeden tónip, qaýip tóndirip turǵan muzdardy aldyrtý jáne jaıaý júrginshi joldaryn tazalaý úshin qaladaǵy monıtorıng toptary tıisti mekemeler men PIK basshylaryna, kásipkerlerge eskertý paraqtaryn taratýda. Tártip boıynsha kóshe boıynda, turǵyn úılerde ornalasqan dúkender, shaǵyn kásipkerlik nysandary óz ǵımarattary aldyndaǵy júrginshi joldaryn tazartýy tıis, – deıdi qala ákimi.

Joǵarydaǵy talapty buzǵan kásiporyn men mekeme basshylaryna, kásipkerlik nysandaryna ákimshilik jaza qarastyrylǵan. Jergilikti atqarýshy organdardyń qyz­metkerleri jergilikti polısııamen birge bel­gilen­begen oryndarda qoqys tas­taý, qardy jınaý boıynsha reıdtik is-shara­lardy júıeli ótkizedi.

2020 jyly Oral qalasynyń jergilikti polısııa basqarmasy osyndaı 1856 quqyq buzýshylyqty anyqtaǵan. Onyń ishinde 1839 quqyq buzýshyǵa eskertý jasap, jalpy kólemi 786 650 teńge kóleminde aıyp­pul salǵan 17 qaýly shyǵarǵan. Osynyń 709 310 teńgesi óndirip alynǵan.

– 2021 jyldyń qańtar aıynan bas­tap quqyq buzýshylyqtyń 17 faktisi anyqtalyp, eskertý túrinde ákimshilik ja­za qol­danyldy. Sonymen qatar qala kásip­kerleri men bıznes obektilerdiń ıele­rine menshik nysanyna qaramastan, irgeles aýmaqty tazalaý qajettiligi týraly Push-habarlama jiberý josparlanýda, – deıdi A.Shynybekov. Mundaı habarlama alǵan kásipker tez arada áreket etpese, aıyppulǵa tartý qarastyrylǵan.

Oblys ákimi Ǵ.Esqalıev oblystyq más­lıhat sheshimimen bekitilgen abattan­dyrý qaǵıdalary qatań saqtalýy qajet­tigin eske saldy. Bul erejede barlyq uıym­dyq-quqyq­tyq nysandar menshi­gindegi aýmaqty bes metr sheginde óz qara­jaty esebinen kútip ustaýǵa, tazalyǵyn qadaǵalýǵa mindetti delingen.

– Abattandyrý erejelerine sáıkes qar men muzdy ýaqtyly tazalamaǵan bıznes nysandary, PIK-ter, úı ıeleri aıyppul tóleıdi. Alaıda bul tártipten kóptegen kásipkerlik nysandary habarsyz. Sondyqtan túsindirý jumystaryn jandandyrý kerek. Túsken qardyń kólemine baı­lanysty ony tazalaýdyń ýaqyt mól­sheri, naqty standarty jasalsyn. Talapty oryndamaǵandarmen «aıyppul tilinde» sóılesý kerek, – dedi óńir basshysy.

Batys Qazaqstan oblysy