Balýandarymyz bas júlde úshin beldese ala ma?

Al nátıje jaǵy qalaı bolmaq? Qazirdiń ózinde jankúıerler boks, kúres, aýyr atletıka, dzıýdo, karate, sııaqty sport túrlerin serik etken sańlaqtarǵa erekshe nazar aýdaratyny anyq. О́ıtkeni ár Olımpıada saıyn egemendi elimizdiń Kók týyn bıik ustaıtyn osy sport túrindegi qyz-jigitterimiz ekeni jasyryn emes.

Biz búgin grek-rım kúresinen el namysyn qorǵaıtyn balýandarymyzdyń múmkindigin saralaımyz. Jaqsylyq Úshkempirov, Dáýlet Turlyhanov sııaqty dańqty balýandardyń jetistigin qaıtalaýǵa Japonııaǵa bara jatqan úsh balýannyń múmkindigi jete me?

Tarıhymyzdy tarqatsaq...

Elimiz egemendigin alyp, jeke mem­leket bolǵaly balýandarymyz Olım­pııa oıyndarynda ala-qula óner kór­setip júrgeni barshamyzǵa aıan. 1996 jylǵy oıyndarda Iýrıı Melnıchenko Táýelsiz Qazaqstan tarıhynda al­ǵash­qylardyń biri bolyp Olımpıada altynyn jeńip aldy. О́kinishke qaraı, Melnıchenkonyń izbasarlary budan keıin jeńis tuǵyryna kóterile almady. 2004 jyly Afına Olımpıadasynda Georgıı Sýrsýmııa qolda turǵan altynnan aıyrylyp, kúmis­ti qanaǵat tutsa, Mhıtar Manýkıan qola júlde aldy. 2008 jyly Nurbaqyt Teńiz­baev Beıjiń Olımpıadasynan qola medalmen oralyp, keıinnen dopıng daýyna baılanysty onysy kúmiske aınaldy. 2012 jyly Danıal Gadjıevti úzdik úshtikten kórdik. Ázirge aýyz toltyryp aıtatyndaı nátıjemiz osy ǵana. О́kinishtisi, osydan bes jyl buryn Rıo-de-Janeıroda ótken Olımpııa oıyndarynda birde-bir balýanymyz júldegerler qatarynan kórine almady. Eń joǵary jetistigimiz Almat Kebisbaevtyń jetinshi orny boldy.

Bapker tańdaýy

Ulttyq quramanyń bas bapkeri Baq­tııar Baıseıitov jaqynda Olım­pıadaǵa qatysatyn balýandardyń tizi­min jarııalaǵanda jankúıerlerdiń pikiri ekige jaryldy. Ásirese, 60 kılo salmaqta kúresetin balýandarymyzdyń arasynan Meırambek Aınaǵulovtyń tańdalǵany kóptegen kúres jan­kúıe­ri­niń tańdanysyn týdyrdy. О́ıt­keni bul salmaqta Meırambekten basqa Aıdos Sultanǵalı da bar-tuǵyn jáne ol sońǵy jyldary Aınaǵulovqa qaraǵanda biraz belesterdi baǵyndyryp úlgergen-tin. Azııa chempıony atandy. Onyń aldyn­da halyqaralyq jarystarda joǵa­ry nátıje kórsetti. Biraq Baqtııar bap­kerdiń tańdaýy Meırambekke tústi.

Kúreste basqa sport túrlerine qa­ra­ǵanda joldama balýannyń ózine emes, salmaq dárejesine beriledi. Iаǵnı Olım­pıadaǵa kimniń baratynyn kóbinese bapkerler sheshedi. Son­dyqtan jankúıerler arasynda mundaı túsinispeýshiliktiń bolýy úı­renshikti jaǵ­daı.

Aınaǵulov – aılaker balýan

Meırambek Aınaǵulov – osal balýa­n emes. 2017 jáne 2019 jyldarǵy álem chempıonattarynda júldeger atanǵan ol kóptegen halyqaralyq jarysta el namysyn abyroımen qorǵap júr. 2018 jyly jazǵy Azııa oıyndarynda qorjynymyzǵa qola júlde saldy. Azııa chempıonatynda úsh ret úzdikter qatarynan kórindi. 2019 jyly Nur-Sultanda ótken álem chempıonatynda Olımpıada joldamasyn jeńip alǵan da osy Aınaǵulov edi.

Al endi Meırambektiń Olımpııa oıyndaryndaǵy múmkindigi qandaı degenge toqtalsaq, álemde 60 kıloda kileń «sen tur, men ataıyn» degen balýandar kóp. Ásirese, jarys qo­jaıyny sanalatyn japonııalyq Kenıtıro Fýmıta Olımpıadanyń basty júldesinen birden-bir úmitker. Ol 2017 jáne 2019 jyldarǵy álem chempıonattarynda qarsylastaryn buıym qurly kórmedi. Sonymen qatar 2018 jylǵy dúnıejúzilik jarysta bas júlde alǵan reseılik Sergeı Emelın de Tokıoda top jarsam dep otyr. Bul jigitten Meırambek Nur-Sultandaǵy álem chempıonatynda kúresip, jeńilip qalǵan.

Rıo-de-Janeıro Olımpıadasynyń qola júldegeri, ózbekstandyq qazaq jigiti Elmurat Tasmuratovty da Meı­rambektiń basty qarsylastarynyń tizimine qosýǵa bolady. О́zbekstan týy astynda óner kórsetkeli beri Elmurat Qazaqstan balýandarynan da zor je­tistikke jetip úlgerdi. Brazılııadaǵy Olımpıadada qola júlde aldy. Álemdik jarystarda úsh ret úzdik úshtikten kórindi. Azııa chem­pıonatynyń fınalyna jeti ret shyǵyp, sonyń beseýinde bas júlde aldy.

Jalpy, basqa salmaq dárejelerimen salystyrǵanda, 60 kıloda ne kóp, álem chempıonatynyń júldegerleri kóp. О́zi Olımpıadaǵa qatysatyn on alty balýan bolsa, sonyń segizi, ıaǵnı teń jartysy álem chempıonatynda atoı salǵan sańlaqtar. Desek te, biz Meırambekten júlde kútemiz. Oǵan onyń múmkindigi jetedi. Eki birdeı álem chempıonatynda kúresip, ekeýinde de júlde alǵan balýanymyzdyń tájirıbesi tolysqan shaq. Burynǵydaı shalt qımylǵa barmaı, ár ádis-tásilin ábden oılanyp jasaıtynyna senimdimiz. Eń bastysy, Aınaǵulov – aılaker balýan. Qýlyǵyna quryq boılamaıtyn, aıla-sharǵysy mol, kez kelgen sátte qarsylasynyń qaqpanynan ońaı qutylyp ketetin qasıeti bar.

Jankeshti Jadyraev

Osydan eki jyl buryn Nur-Sultanda ótken álem chempıonatynda Asqat Dilmuhamedov 77 kılo salmaqta joldama alǵan edi. Alaıda arada eki jyl ótkende bul salmaqta Demeý Jadyraev kóshbasshyǵa aınaldy.

Demeý Japonııaǵa barar jolda kóp ter tókti. Buǵan deıin 72 kılo salmaqta baǵyn synap kelgen balýan Olımpııa oıyndaryna bola salmaǵyn ósirip, kóptegen halyqaralyq jarysta 77 kıloda kúresti. Birde joly boldy, endi birde óz múmkindigin iske asyra almaı, múlt ketip jatty. Alaıda maqsat taýyna shyǵar jolda Jadyraev aıanyp qalmady, jankeshtilik tanytty. Aqyry degenine jetti.

Demeýdiń salmaǵynda da myqtylar jetip artylady. Ásirese, bul salmaqtyń qojaıyndary – eýropalyqtar. Shvesııa, Majarstan, Reseı sekildi elderdiń balýandary álemdik jarystardyń bas júldesin kezekpen alyp júr. Olımpıada chempıony degen ataqqa talas júrgizetin de solar. Demeýge bas júlde alý qıynǵa soǵady. Biraq keminde qola medal úshin kúresýge qaýqary jetkilikti.

Depýtatpen kúresýi múmkin

2016 jylǵy Rıo Olımpıadasynyń qarsańynda «meldonıı» degen bálege ushyraǵan Nursultan Tursynovtyń tórt jylǵa bozkilemnen shettetilgeni esimizde. Tórt jylyn tekke ótkizgen balýanymyz byltyr kóktemde úlken sportqa qaıta oraldy. Bas-aıaǵy bir jyldyń ishinde ol eki birdeı jaýapty jarysta jeńiske jetti. Aldymen Qazaqstan chempıonatynda ózine teń keler qarsylas tappady. Odan keıin bıylǵy sáýir aıynda Almatyda ótken Olımpıadanyń irikteý týrnırinde 87 kılonyń joldamasyn jeńip aldy.

Álemde bul salmaqta Nursultannyń basty qarsylasy retinde tórt balýandy atap ótýge bolady. Máselen, ýkraınalyq Jan Belenıýk – Olımpııa oıyndarynyń kúmis júldegeri, álemniń eki dúrkin chempıony ári Ýkraına Joǵarǵy Radasynyń depýtaty. Majarstannyń maqtanyshy Vıktor Lerıns – Eýropa chempıony, álemniń úsh dúrkin júldegeri. О́zbekstan balýany Rýstam Assaqalov – jazǵy Azııa oıyndarynyń jeńimpazy. Álem chempıo­natynda eki márte júlde alǵan. Grýzın balýany Lasha Gobadze 2019 jyly Nur-Sultanda ótken álem chempıonatynda 82 kılo salmaqta chempıon atanyp, bıyl Eýropa elderi arasynda ótken irikteý týrnırinde 87 kılonyń myqtysy atandy.