Táýbege kelý – tirilerdiń isi

«Nemisterdiń Keńes Odaǵyna soǵysy jaýyzdyqpen kisi óltirý boldy. Bizge qansha aýyr tıse de muny umytpaýǵa tıispiz. Qyl­mystan qurylǵan jaýlap alý soǵysyn ver­mahtyń áskerı tulǵalary júrgizdi. Bul aýyr qylmysta nemistiń qarapaıym jaýyn­geriniń de kúnási bar. Muny túsiný úshin bizge, nemisterge kóp ýaqyt kerek boldy. Fashısterdiń «Ost» jáne «Ashtyq» nemese «Bakke» josparlaryndaǵy adamdardy aıaýsyz qyrýdy prınsıp dárejesine kótergen ásker qanaýdy, ashtyqpen azaptaýdy, turǵan jerlerinen kúshtep aıdaýdy, qul men kúń etýdi, aqyrynda qyryp-joıýdy maqsat etti. Keńes Odaǵynyń búkil eýropalyq aımaǵy – Ýkraına, Belorýssııanyń tutas oblystary jermen-jeksen etilip, keleshektegi nemis kolonızasııasy úshin tazartylýy tıis-tin. Al mıllıondyq qalalar – Sankt-Peterbýrg, Máskeý, Kıev tolyq joıylýy kerek bolatyn. Qolǵa túsken tutqyndar adam esebine jatqyzylmady. Olardyń adam dep atalýyna quqyǵy bolmady. German generalıteti bolsa, Gıtlerdiń vermahty osyndaı qylmystardy atqarýshy etýine esh qarsylyq bildirmedi.

...Búgingi kórmede bir sýret bar. Bylaı qarasań, kókke shanshylǵan júzdegen aǵashty kóresiń, biraq bári jap-jalańash. Ne japyraǵy, ne butaqtary, ne qabyǵy joq. Keńestik áskerı tutqyndar ashtan ólmes úshin jalań saýsaqtarymen aǵashtardy qabyǵyna deıin sydyryp alǵan», dep Frank-Valter Shtanmaıer soǵys sumdyǵyn aıtty.

Adamzat tarıhynda mıllıondaǵan adamdardyń ómirin jalmaǵan soǵys – bir bul emes. Qanshama ǵasyr ótse de jańǵyryǵy urpaqtar júregin dir etkizetin qantógis – «Krest joryqtary». Orta ǵasyrlarda 300 jyldyń ishinde saılanyp áldeneshe ret joryqqa shyqqanda soǵystyń qurbandary shamamen 9 mıllıonǵa jetken. Araǵa uzyn-sonar 10 ǵasyrǵa jýyq ýaqyt ótkende ǵana Rım Papasy Ioann Pavel II adamzatqa dinniń atyn jamylyp jasaǵan zulmat úshin keshirim suraǵan. О́mirden ozǵan soń «áýlıeler» qataryna jatqyzylǵan Ioann Pavel II-niń bul katolık dinine qatysty alǵashqy keshirim suraýy emes-tin. Ortaǵasyrlyq ınkvızısııanyń barsha qurbandary aldynda basyn ıip, 350 jyldan soń ǵylymnyń jolynda qasqaıyp turyp tujyrymynan tanbaı, ólimdi qarsy alǵan Galıleo Galıleıdi aqtady. 1997 jyly 1572 jylǵy protestanttardy qoısha qyrǵan Varfolomeı túnindegi qasap úshin, al 2000 jyly katolık shirkeýleriniń qatysy bar barlyq zulymdyq ister úshin táýbege kelgen.

Qarapaıym kóptiń biri emes, el bastaǵan serkeniń, sóz bastaǵan kósemniń bulaısha táýbege kelýi – tutas urpaqty, áldeneshe býyndy kúnádan tazartatyn, sóıtip bultsyz, jadyraǵan erteńge qadam bastyratyn, ǵıbraty ǵasyrlarǵa jetetin óte úlken dúnıe. Uǵynbaı júrgenderge sabaq, keleshekke qolbaılaý bolatyn jamandyqtan arylý. Qudaıǵa jaǵar amal jasaý arqyly ulttyń tazarýyna, bolashaǵynyń jarqyn bolýy men kemeldikke jetýindegi kedergilerdi joldan alyp tastaıtyn óte bir saýapty, ıgilikti qadam. Biraq adam balasy ókinishsiz bola ma? Tarıh betin aqtarǵanda ókinetin tustar kóp. Solardyń barlyǵyna keshirim suralar ma? Frank-Valter Shtanmaıer men Karol Iýzef Voıtyla syndy tulǵalar qatary kóbeıer me eken?

Baspasóz betterinde, qoǵam músheleri arasynda bolshevıkter men olardyń jalǵasy kommýnıster jasaǵan zulmattary úshin keshirim suraýy tıis degen oılar aıtylyp júr. Alaıda ondaı peıildiń izi de bilin­beı­di. Naqaqtan atylǵan arystar, ashtyq­tan qyrylǵan halyq kıesi qoısyn ba, 70 jyl­dan astam bıligin júrgizgen, fashıstik Ger­manııa jeńe almaǵan Keńes Odaǵy bir oq shy­ǵaryl­mastan qabyrǵasy qaqyrap, ózdi­ginen qulady. Qabirler ústine qurylǵan úkimet ǵumyry ǵasyrǵa jete almady.

«Kimge de ótken sumdyqty eske alý ońaı emes. Biraq ony umytqansyp, kúnáni moıyndamaýdan ol eshqashan jeńildemeıdi. Qaıta ol aýyrlaı túspek», deıdi Frank-Valter Shtanmaıer. О́lgender jasaǵan kúnálar úshin táýbege kelý – tiriniń isi. Biraq ony jasaýǵa ekiniń biriniń óresiniń jetýi qaıda?..